10 Желтоқсан, 2010

Басқа басылымдардан

351 рет
көрсетілді
6 мин
оқу үшін
ЖАЛПЫҒА ОРТАҚ ЖЕТІСТІК Тараптардың көзқарасы көп жағдайда қарама-қайшылығымен ерекшеленсе, ортақ ұстанымға келу қиындық туғызатыны жасырын емес. Осы тұрғыдан алғанда, көптеген саясаткерлердің пікірлерінше, Астанада өткен ЕҚЫҰ Саммитін аса ірі ха­лықаралық құрылым тағдырындағы айтулы оқиға деп қабылдауға әбден болатындай. Ал бұл Саммитте Астана Декларациясының қабылдануы Ұйым негізінде жатқан қағидаттар мен міндет­темелердің нормасын қуаттай түскені тағы анық. Мұндай пайымдаулар шет ел БАҚ-тарындағы бірқатар жа­рия­ланымдар мазмұнына тән. Төменде біз оқырмандарды солармен таныстыруды жалғастырып отырмыз. 1-2 жел­тоқсан­да Астанада ЕҚЫҰ-­ның соңғы 11 жыл­дан кейінгі алғашқы саммиті болып өт­ті. Аталған шара­ның өткізілуінің өзі осы халықара­лық ұйым­ға қатысушы елдердің бұл ірі құрылымның аморфты болуы ықтимал­ды­лығына орай оны сезінгендіктен бо­ла­шақ туралы ойланған дұрыс деп шешкендіктерін айғақтайды. Бірақ, соған қа­рамастан, ЕҚЫҰ-ға мүше елдер бір­тұтас кеңістік құруға аса асықпай­тын­дарын байқатты. Бұл жәйт, толық мағы­на­сында алғанда, қатысушылардың бір­қатарының бір-бірімен салғыласулары­нан айқын көрінді. Сонымен бір мезгілде, көптеген жо­ға­ры лауазым иелерінің сөздері үміт отын жаққанын да атап өткен жөн. Олар­дың сөз саптауларынан ЕҚЫҰ қан­дай да бір жаһандық мәселелерді шешуге жәр­демдесе алады деген түйін жат­қаны анық аңғарылды. Бұдан шығатын қоры­тындыны былайша сипаттау керек: Сам­миттің жалпы ұстанымына сәйкес, бар­лы­ғына тең дәрежеде демегенімізбен, бо­ла­шаққа үлкен үмітпен қарауға болады. Кейбір елдер шын мәнінде Саммит­тің мазмұндық жағына көңілі толатын­дарын білдірді. Осыған қарап ЕҚЫҰ таяу болашақта Еуропаның, сондай-ақ Азия­ның да халықтарының барлық талап-тілектеріне жауап беретін ұйымға айналатынына сенетіндей негіз бар екенін көруге болады. Және де бұл үміт ЕҚЫҰ әлі де өз міндетін атқаруға қабі­летті ұйым деп пайымдауға жетектейді. * * * ЕҚЫҰ-ның Ас­тана Саммиті қо­ры­тынды Декларация қабылдаумен аяқ­талды. Онда ұйымның негізгі қағидат­тары қуатталған. Алайда құрылымның одан арғы жұмыс бағытын айқын­дайтын іс-қимыл жопары қабылданған жоқ. Бұл ұйымға қатысушы кейбір мемлекеттер тарапынан өкініш тудырды. ...ЕҚЫҰ-ның Іс басындағы төр­ағасы, Қазақстанның Мемлекеттік хат­шысы – Сыртқы істер министрі Қанат Саудабаев мынаны мойындады: Сам­митте кейбір аса көкейкесті мәселе­лерді шешу мүмкін болмады. Оларға бірінші кезекте реттелмеген жанжалдар­ды жатқызу керек. Бірақ, деп атап өтті ол, қабылданған Декларация ұйымның негізінде жатқан қағидаттар мен мін­дет­темелердің нормаларын тағы да қуаттап берді. Қазақстан Президенті Нұрсұлтан На­зарбаев Астана Декларациясының қа­­был­данғаны туралы жариялай келіп, құжатты біздің халықтарымыздың озық қауіпсіз әлем құруға деген үміттеріне жауап беретін бәрімізге ортақ тарихи табыс деп бағалады. Ресей президенті Дмитрий Мед­ведев те Саммиттің нәтижелі құжатына өзінің оң бағасын берді. Ресейдің «Жа­ңалықтар» ақпарат агенттігі Кремльдің баспасөз қызметіне сілтеме жасай оты­рып хабарлағанындай, Нұр­сұлтан На­зар­баевпен телефон арқылы сөйлескен кезінде Дмитрий Медведев Қазақстан басшысын соңғы 11 жыл бойы өтпей келген ЕҚЫҰ-ға мүше елдер мемлекеттер және үкіметтер бас­шы­ларының осындай жоғары деңгейдегі кездесуін ғаламат өткізгенімен құттықтап, бұл жәйтті тамаша табыс деп бағалаған. Саммит маңызды саяси құжат – қоғам­дастық қауіпсіздігінің құрылысы тура­лы Декларация қабылдаумен аяқталды, делінеді баспасөз қызметінің хабарлауында. * * * 1-2 жел­тоқ­сан күндері Ас­танада өткен ЕҚЫҰ Саммиті жанжалдарды реттеуде басқа да маңызды мәселелермен қатар, ха­лықтардың өзін-өзі айқындау қағи­даты қолданылуы тиіс екенін көрсетіп берді. Бұл туралы 4 желтоқсанда өткен журналистермен кездесуінде «Еуропа­лық интеграция» сараптамалық орта­лығының басшысы Карен Бекарян мә­лімдеді. Сондай-ақ ол ЕҚЫҰ-ның Ас­тана­дағы Саммитінде реттеудің барлық үш қағидаты бекітілгенін атап көрсетті. Егер бұрынғы саммиттерде барлығы еш­қандай нақтыланбағандығымен кө­рін­се, ал өзін-өзі айқындауға құқық кей жағдайда мүлдем қаперге алынбаса, қазір жағдай өзгерген, деп есептейді К.Бекарян. * * * ЕҚЫҰ Сам­ми­тінің 9 сағатқа со­зылған талқы­лау­лар­дан кейін қа­был­данған қорытынды Декларациясын кейбір сарапшылар «нөлдік» деп атады. Алайда латвиялық сарапшы, Латвия университетінің доценті Юрис Пайдерс мұндай бағамен келіспейді. Бұл сарап­шының пайымынша, Саммит қорытын­дысын бұлайша бағалауға болмайды. Ю.Пайдерс сөзінде бір саммит бар­лық бас ауыртар проблемаларды, олар­дың ішінде негізгі үшеуін – При­днестровье, Таулы Қарабақ және Грузия жанжалдарын – шешіп тастайды деген үміт болмағанын атап көрсетеді. Ол аталған мәселелерді жылдам әрі жеңіл шешу мүмкін емес деп есептейді. Бұған уақыт керек. Әрине, бұл жерде мен бәрін де уақыт шешеді деген ұс­та­нымнан аулақпын. Менің айт­па­ғым, көшбасшылар буыны ауысуы тиіс. Осы жанжалдарды туындатқан, өз­дерінің қа­телік жібергендерін мойын­дауды қиынсынып отырған басшылар буыны ауы­суы керек. Бұл ішкі саясат тұрғысы­нан келгенде күрделі мәселе болып табы­лады, дейді Ю.Пайдерс. Осы орайда лат­виялық сарапшы Қазақ­стан бас­шы­сының қызметіне жоғары баға береді. Еуропа мен Азия елдерінен осын­шама мемлекет басшыларын жинау жо­ғары халықаралық беделді басшы­ның ғана қолынан келетін іс десек, Нұрсұлтан Назарбаев осы қасиетке ие, деп атап көрсетеді Ю.Пайдерс. Мұн­дай деңгейде Саммит ұйым­дастыру оңай шаруа емес, ал республика осын­дай зор мүмкіндікке ие екенін көрсетті.