Көсегеміз бес асыл іске көнгенде көгереді

Алматы облысының әкімі Серік Үмбетовпен әңгіме – Серік Әбікенұлы, қай саланың да табысты болуы экономикаға тікелей тәуелді. Елбасының биылғы Жол­дауында экономиканы әртараптан­дыру арқылы табыс кілтін іздестіру тапсырылғаны белгілі. Жыл мойы­ны жуықтап, жиын-терін аяқталды. Ауыл шаруашылығы басым санала­тын өңірде осы міндеттің жүзеге асырылу барысына тоқталсаңыз. – Иә, облыстағы басым жұртшылық ауыл шаруашылығына арқа сүйеп отыр­ғаны рас. Және осы саланың жауапкершілігін түсінгендіктен ол жанға жақын тақырып. Осы орайдағы қол жеткізген табыстар біршама. Мәселен, 2010 жылы себілген 398 мың гектар масақты дәнді дақыл алқабы толы­ғымен орылып, әр гектардан 18,7 центнерден өнім алын­ды. Сөйтіп, 742,3 мың тонна астық бас­тырылды. Дәндік жүгері, күріш, картоп, майлы дақыл мен көкөніс, қант қызыл­шасынан да діттеген нәтижеге қол жеткізілді. Қыраулы қысқа дайындық жан-жақ­ты жүргізілді. Нәтижесінде облыс ең­бек­керлері мал қыстату науқанына қа­жетті 1660 мың тонна мал азығын дайындады, 75,8 мың тонна пішендеме салынды. Келесі жылға мол өнім негізі қаланып, күздік себу, сүдігер жырту, тұқым құю және тазалау жұмыстары­ның да тиянағы келтірілді. Мал шаруашылығындағы жетістіктерді де жіктеп айтуға болады. Өңірде мал мен құс басы және одан алынатын өнім көлемі жыл сайын артып отыр. Мысалы, өткен жылы әрбір сиырдан орта есеппен 2969 килограмм сүт сау­ылса, биыл 3 мың килограмнан аса сүт саууға толық мүмкіндік туды. Еңбек­шіқазақ, Іле, Қарасай, Талғар аудан­дарында бұл көрсеткіш 3600 килограмнан болды. Мал тұқымын асылдандыру бағы­тын­да бірқатар жұмыстар атқарылды. Асыл тұқымды мал шаруашылықтары­ның саны жыл сайын артып, бүгінде 152-ге жетті. Сол сияқты қой, түйе, жыл­қы және құстың да сапасы мен са­нын арттыруға ерекше ден қойылып отыр. Және бір айта кететін мәселе, облыста құс шаруа­шылы­ғын дамытуға жеткілікті көңіл бөлінген. Қазір өнеркә­сіптік негізде 11 құс фаб­рикасы жұмыс істейді. Өңірде жылқы еті мен қымыз-шұбат өндіру ісіне нақты бетбұрыс жасалды. Осы жылы саланы дамытуға бюд­жеттен 9,7 млрд.теңге бөлінсе, оның 7,8 млрд.теңгесі шаруашылықтарға субсидия ретінде берілді. Көктемгі егіс және егін жинау жұ­мыстарын жүргізуге қажетті жанармай мен басқа да тауарлы материалдық құн­ды­лықтардың құнын арзандатуға 1147,9 млн. теңге, жеміс-жидек дақыл­дары мен жүзімнің көпжылдық көшет­терін егуді және өсіруді қамтамасыз етуге 383,4 млн.теңге, тұқым шаруа­шылығын да­мы­туға 377,7 млн.теңге субсидия беріліп, шаруалардың ізденісті еңбек етуіне жағдай жасалғанын айтқан жөн. – Мемлекет басшысы биылғы Жолдауында экономиканы дағдарыс­тан кейінгі дамуға әзірлеу, жедел ин­дустрияландыру және инфрақұры­лымды дамыту мәселесін алға қой­ды. Осы бағытта өңірде атқарылған жұмыстарға тоқталсаңыз. – Индустрияландыру картасы шең­бе­рінде өңірде жалпы құны 66,3 млрд.теңге болатын 19 инвестициялық жоба бекітілген. Республикалық картаға жалпы құны 6,1 млрд.теңге болатын 4 жоба енгізілген. Оның біреуі биылғы жылы пайда­лануға берілген Еңбекшіқазақ ауданын­дағы «Алтомед» ЖШС, екі жоба 2011 жылы іске қосылады. Олар – Текелі қаласындағы «Green House» ЖШС мен Қапшағай қаласындағы «Парентерал Драгз Қазақстан» ЖШС. Және бір жоба 2013 жылы іске қосылатын Іле ауда­нындағы «Глобал Нью Лайф» серіктестігі болмақ. Облыстың аймақтық индустриялық картасына жалпы құны 60,2 млрд.теңге болатын 15 инвестициялық жоба кірген. Биылғы жартыжылдықта құны 6,9 млрд.теңгелік алты инвестициялық жоба қолданысқа беріліп, 300 жаңа жұмыс орны ашылды. Жіктеп айтар болсақ, Көксу ауданындағы «Экстра» соя өң­дей­тін зауытының, Жамбыл ауданын­дағы «TASKOM KZ» табиғи тасты қайта өңдейтін, Іле ауданындағы «Ком­пания Сарыбұлақ» соя майын өнді­ретін, «Danone Berkut» сүт өнімдерін өнді­ретін зауыттары мен Ескелді ауданын­дағы Қаратал-4 СЭС-інің құрылысы аяқталып, іске кірісті. Екінші жартыжылдықта төрт жоба­ны қолданысқа беру жоспарланған еді. Яғни, Еңбекшіқазақ ауданындағы «Есік жеміс консервілеу зауыты» тамшылата суару технологиясы бойынша жеміс-жидек өсіріп, олардың өнімін консервілеумен айналысатын зауыт қыркүйек айында пайдалануға берілді. Мұнда 50 жұмыс орны құрылды. Сондай-ақ Ала­көл ауданында «Достық Рифайнери» мұнай өңдеу құрылғысының құрылысы іске қосылды. Енді жыл аяғына дейін Талғар ауданында «ЮСКО Логистикс Интернешнл» АҚ-тың көпқырлы логис­тикалық кешені, осы ауданда балаларға арналған сүт өнімдерін шығаратын Қазақ Тамақтандыру академиясының «Ами­ран» зауыты ашылады деп отыр­мыз. Жобалық құны 10,1 млрд. теңге мөл­шерінде есептелген осы үш кәсіп­орында барлығы 327 жаңа жұмыс орны құрылады. Қалған жобалар 2014 жылға дейінгі мерзімде жүзеге асыры­лып, мың адам жұмыспен қам­­тыл­­­мақшы. Сонымен қатар, республикалық карта шеңберінде Алматы облысының аймағында министрліктер мен мемлекеттік холдингтерге бекітілген 7 жоба және бір аймақаралық жобаны іске асы­ру қарастырылған. Мәселен, көлік са­ла­сында «Қорғас – Жетіген» темір жолы мен «Алматы – Қорғас» автокөлік жолы, энергетика саласында Мойнақ су электр стансасы мен Балқаш жылу электр стансасы, «Қорғас» ШМЫО-ғы, «ҚазАгро» АҚ арқылы Балқаш ауда­нында мал бордақылау кешенінің құры­лысы, тағы басқа маңызды нысандар іске қосылады. Бұл жобалардың жалпы құны 1175,1 млрд. теңгені құраса, осы­лар арқылы 10645 жаңа жұмыс орындары ашылатын болады. – Өңірде шағын және орта кәсіп­керлікпен айналысушылар қатары­ның өсуі жайлы не айтар едіңіз? – Шағын және орта бизнес нысанда­рын қолдау мақсатында Үкімет «Биз­нестің жол картасы-2020» бағдарла­масын бекітті. Бұл бағдарламаны жү­зеге асыру инновациямен айналы­суға, жаңа технологияларды игеруге, кәсіп­кер­ліктің динамикалық дамуына, қазақ­стандық қамту үлесін көбейтуге, экс­порт­талатын өнімдерді шығаруға ба­ғыт­талған аудандар мен қалалардағы кәсіпкерлікті дамыту арқылы тұрақты жұмыс орындарын құруға жол ашты. Аталған бағдарламаны орындау мақ­­сатында облысқа республикалық бюд­­жеттен 1,5 млрд. теңге бөлінген. Бүгін­де облыс кәсіпкерлерінен екінші дең­гей­дегі банктерге осы бағдарламаға қа­тысу үшін барлығы үш бағыт бойынша 48 өтініш түсті. Оның несие сомасы 7,2 млрд. теңгені құрайтын 7-і қаралып, банк­терден қолдау тапты. Бағдарламаның екінші бағыты бой­ын­­ша банктерде 25 өтініш қаралуда. Эко­номиканы жаңғырту бойынша мемлекеттік комиссиямен жалпы құны 2022,7 млн. теңгені құрайтын 8 жоба Қа­зақстан қаржы қауымдастығына жол­­­данды. «Бизнестің жол картасы-2020» бағ­дарламасын іске асыру аясында өнді­рістік инфрақұрылымдарды дамытуға биыл облыс бойынша 508,8 млн. теңге қарастырылды. Бұдан басқа Талды­қорған қаласының «Оңтүстік өнеркәсіп аймағының» сумен қамтамасыз ету және кәріз, электрмен қамтамасыз ету желілерін қалпына келтіру жобасы қаралды. Шағын және орта бизнесті дамыту мәселесіне келсек, биыл облыс бюджетінен осы мақсатты қолдауға 500,0 млн. теңге бөлінді. Оның 200,0 млн. теңгесі «Даму» кәсіпкерлікті дамыту қоры» АҚ-қа аударылып, екінші деңгейдегі банктер арқылы берілуде. Биыл «Жол картасы» бағдарламасы негізінде республикалық бюджеттен 663 264 мың. теңге бөлініп, облыстағы 11 ауылдық мәдениет үйлеріне 150 млн. теңге қаржы жұмсалып, 4 мұражайға күрделі жөндеу жұмыстары жүргізілді. Осы байыпты бағдарламаның нәтиже­сінде көп жылдардан бері көріксіз күй кешкен мәдениет үйлері мен мұражай­лардың жөнделуі және өзге де көкей­кесті мәселелердің шешімін табуы қуа­нышты болды. Ол ауылдық жерлердегі мәдени-әлеуметтік ахуалдың жақсаруы­на, халықтың рухани дамуына ерекше септігін тигізетін болады. – Жергілікті тұрғындардың әл-ауқа­ты жыл санап жақсарып келеді. Соң­ғы жылдары елді мекендерді таза ауыз сумен және табиғи газбен қам­та­масыз ету ісі қауырт қолға алына бастады. – Жалпы алғанда, облыс бойынша 771 елді мекенде халықтың 88 пайызы өмір сүреді. Ал бүгінгі күні 9 елді мекен жұртшылығы тасымалданатын сумен қамтылып отыр. Су құбыры жүйе­ле­рінің жалпы ұзындығы 7042 шақы­рым­­ды құрайды. «Ауыз су» бағдар­ла­масын жүзеге асыруда сумен жаб­дықтау ны­сан­дарын қайта жаңғырту мен құрылыс жұмыстары бойынша қаржыландыру­дың барлық көздерінен 274 нысанға жалпы құны 10,1 млрд.теңге жұмсалды. Атқарылған жұмыстар барысында өңір­дегі 762,1 мың адам үшін ауыз су са­пасын айтарлықтай жақсартуға мүмкін­дік туғызды. Тек биылғы жылы ауыз сумен жаб­дықтау жүйелерінің қайта жаңғырту және құрылыс жұмыстары үшін жалпы сомасы 3,4 млрд. теңгелік 56 нысанда жұмыстар жалғасып, 169,6 мың адамды сумен жабдықтау мәселесі шешілді. Ал енді табиғи газбен қамту жұмыс­тарына зер салсақ, бізде бұл орайда «2007-2015 жылдарға арналған және 2020 жылға дейінгі мерзімді қамтитын Алматы облысын кешенді газдандыру­дың» өңірлік бағдарламасы қабылда­нып, жүйелі жұмыстар жүргізілуде. Соған сай, бүгінде 48 елді мекен (Жам­был ауданында – 5, Іле ауданында – 6, Талғар ауданында – 3 және Қарасай ауданында – 34) табиғи газдың игілігін көріп отыр. Биыл облыстың елді мекендерін көгілдір отынмен қамту үшін жергілікті бюджеттен 270,7 млн. теңге қаржы бөлінді. – Соңғы жылдары шағын су электр стансаларын салуға ден қой­ылғаны қуантады. Сонымен бірге ға­сыр құ­рылысы атанған Мойнақ және Бал­­қаш су, жылу электр стан­сала­ры­ның қазіргі барысын әң­гі­ме­лесеңіз. – Мемлекет басшысы Нұрсұлтан На­зарбаев жыл сайынғы жолдаула­рын­да барлық сатыдағы орындаушы орган­дарға энергетикалық кешенді да­мыту міндетін ерекше тапсырғанын білесіз. Өйткені, күні ертеңгі күнкөр­і­сі­міздің бәрі осы саланың ауқымына тәуелді. Қазір өңірде тапсырылған мін­деттердің бірқа­та­ры орындалды деуге толық негіз бар. Мойнақ су электр стансасын салу қар­қынды жүргізіліп жатыр. Оның қуат­­тылығы 300 МВт, 2011 жылғы жел­тоқ­сан айында іске қосылады деп кү­тілуде. Ал Балқаш ЖЭС-інің құрылысы бас­тал­ды. Қуаттылығы 1320 МВт, бірінші ке­зе­ңі 2014 жылы пайдалануға беріледі деп жоспарланған, қуаттылығы 660 МВт. Қуаттылығы 240 МВт/660 Гкалл бо­ла­тын «Талдықорған ЖЭО» салу жобасы­ның техникалық-эконо­ми­калық негіздемесі республикалық бюджеттен қаржы­ландырылып, бұл жоба­ны орын­дауға инвесторлардың ұсыныс­тары да бар. 2008-2009 жылдары са­лынған 15,8 МВт құрайтын бес шағын СЭС жұмыс істеп, электр қуатын өндіруде. Өңірде 2016 жылға дейін қуаты 326 МВт құ­райтын 28 шағын СЭС салу көзделген. Сонымен бірге Жоңғар қақпасында және Ше­лек дәлізінде, нақты айтқанда Алакөл және Еңбекшіқазақ аудандарын­да қуаты 5-тен 300 МВт-ға дейін өсетін жел электр стансаларын салу үшін инвесторлармен келіссөздер жүргізілуде. – Үй болмай, күй болмайды. Қай уақытта да халықты тұрғын үй мә­селесі ерекше толғандыратыны рас. Осы түйінді шешу жайы қалай жүзе­ге асырылуда? – Бізде «2008-2010 жылдарға арнал­ған тұрғын үй құрылысы» бағдарлама­сын орындау мақсатында биыл барлық қаржыландыру көздерінен 610,0 мың шаршы метр тұрғын үй салынып, пай­далануға берілді. Ағымдағы жылы ғана жүздеген отбасы қоныс тойларын өткіз­ді. Бұл жұмыс әлі де жалғасуда. Оның ішінде, республикалық бюджет қаржы­сы есебінен 17,0 мың шаршы метр, яғни мұғалімдер мен дәрігерлерге ар­налған 7,9 мың шаршы метр несиелік және 9,1 мың шаршы метр жалдамалы тұрғын үй, жергілікті бюджет қаржысы есебінен 2,8 мың шаршы метр комму­налдық тұрғын үй, жеке меншік иеле­рінің қаржысы есебінен 590,2 мың шаршы метр тұрғын үй салынады. Облыстық бюджет қаражаты есебінен жыл аяғына дейін Талдықорған қа­ласында 45 пәтерлі тұрғын үй, Ес­келді ауданы Қарабұлақ кентінде 70 пәтерлі тұрғын үй салынып, пайда­лануға беріледі. – Адам – мемлекеттің басты бай­лығы дейміз. Айналып келгенде, күн­делікті тіршілігіміздің бәрі адам­ның игілігі мен әлеуметтік дә­режесін арт­тыруға бағытталған жұ­мыстар­дың жиынтығынан құра­лады. Енді осы тақырыпты тарқата баян­да­саңыз. – Олай болса, алдымен білім беру саласынан бастайық. 2010 жылы бюд­жет есебінен білім мекемелерінің мате­риалдық-техникалық базаларын жақ­­сартуға 1062,7 млн.теңге қаржы бөлінді. Оның ішінде ауылдық жерлерде орна­ласқан білім мекемелеріне 813,4 млн.теңге қарастырылды. Облыста педагог қызметкерлердің әл-ауқатын жақсарту мақсатында бір мұғалімге жылына 5840 теңгеден ком­муналдық жәрдемақы төленеді. Мұға­лімдерді ынталандыру және үздік пе­даго­гикалық тәжірибені анықтау мен насихаттау мақсатында жыл сайын 7 номинация бойынша ұстаздар арасында байқаулар өткізіледі. Байқау қорытын­дысы бойынша ең үздік «Жыл мұ­ғаліміне» Талдықорған қаласынан 2 бөлмелі пәтер және басқа орын алған мұғалімдерге ақшалай сыйлықтар тап­сыру дәстүрі қалыптасқан. 151 мектеп интерактивті кабинеттермен жабдықталған. Облыста 15 оқу­шыға 1 компьютерден келеді. Облыс­тағы 174 мектепке жаңа модифика­циядағы физика кабинеттері, 125 биология кабинеті орнатылды. Бүлдіршіндерді мектепке дейінгі мекемелермен қамту бағытында «Бала­пан» бағдарламасы қабылданып, жүзе­ге асы­рыла бастағаны мәлім. Қазіргі уа­қытта 105 балабақша мен 420 мектеп жа­нындағы шағын орталық жұмыс істейді. Мектепке дейінгі тәрбиемен 28204 бала қамтылған. Жыл басынан бас­тап 2315 орындық 26 балабақша, 4062 орындық 134 шағын орталықта және жұмыс істеп жатқан балабақ­ша­ларда 707 орындық қосымша топтар ашылды. Халықтың әлжуаз топтарына көмек беру, мүгедектерді оңал­ту, халықты ең­бекпен қамту бағы­тында да айтарлық­тай жұмыстар тынды­рыл­ды. Мәселен, биыл аз қамтамасыз етілген аза­­маттарға 1283,4 млн. теңге әлеуметтік кө­мек көрсетілді. Оның ішін­де кедейшілік ше­гінен төмен тұратын 2153 отба­сына 126,8 млн. теңге мемлекеттік атау­лы әлеуметтік көмек тө­­ленді. Облыстың әлеу­мет­тік-экономикалық даму жоспарына сәй­кес 17074 жұмыс орындарын құру жоспарланса, межеге же­туге барлық мүм­кін­дік бар екенін айтқан жөн. Жұмыссыздарды кәсі­би даярлау, біліктілігін көтеру және қайта даярлауды ұйымдастыру бағы­тын­да 3182 адам кәсіп пен мамандықтың 48 түрі бойынша оқуға жіберіліп, маман­дықтары бойынша жұмысқа орналасты­рылды. Ал, өңірдегі мүгедектерді оңал­ту мәселесіне республикалық және облыстық бюджеттен қомақты қаржы бөлінді. Өңір халқының денсаулығын қорғау мен жақсарту бағытындағы жұмыс та жүйелене түскен. Бүгінгі күні өңір тұрғындарына 902 медициналық мекеме қызмет көрсетсе, оның 845 мемлекеттік, 57 жеке меншік. Емдеу мекеме­ле­рінің материалдық-техникалық жайы жылдан-жылға жақсарып, әлемдік сұ­ранысқа жауап беретін медициналық құрал-жабдықтармен толықтырылуда. Биыл денсаулық саласына бөлінген қаражат 36,2 млрд. теңгеге жетті. – Жұмыстың тиянақты атқа­ры­луы ұйымдастыруға, тапсы­рыл­ған мін­­деттерді жүзеге асыруға байла­ныс­ты. Облыс аудандары мен қала әкім­дері де сізге сенімді көмекші екен­­дігін аңдаймыз. Әсіресе, солар­дың бюджет қоржынын толтыру, шағын және орта кәсіпкерлікті да­мыту, қолдау, халықты жұмыспен қамту бағытын­дағы жұ­мыс­тарына қандай баға берер едіңіз? – Өмірдің өзі ұлы ұстаз. Біз де біраз тәжірибені алдыңғы буындағы ағалар­дан үйрендік, жүре-жүре ысылдық, көре-көре көркейдік. Жапырағы қамқа, топырағы құнар­лы Жетісу жеріндегі атқарылған жұ­мыс­тардың дені атқарушы билік өкіл­дері мен жергілікті білікті маман­дардың ұйымдастырушылық қабілеті мен іскерлігі арқасында жүзеге асқан нәтижелер деп түсінген орынды бола­ды. Оған тынымсыз ізденіспен күндіз-түні білек сыбана еңбек етіп жүрген жүз мыңда­ған облыс еңбеккерлерін және қосыңыз. Егер біз белгілі бір нә­тижеге жетсек, соның бәрі бірлесіп, ын­тымақтасып, өзара түсіністікпен атқа­рыл­ған шаруа­лар­дың, көп ұлтты хал­қымыздың қажырлы еңбегінің жемісі. Бұл орайда облыс бюджетінің орын­далуына қомақты үлес қосып жүрген аудандар қатарында Еңбекшіқазақ, Қа­расай, Іле, Талғар, және Қапшағай, Тал­дықорған қалаларын атап өткен орынды. Сөз орайы келгенде, өңірдегі жергілікті билік басындағы азаматтардың Елбасы тапсырған міндеттерді орын­дауда ерекше жауапкершілік танытып отырғаны арқасында облыстың бюджеті өткен мерзімде шығысы 192 млрд. теңгеге жетті. Ал жергілікті бюджет кірісі 49 млрд. теңгені құрады. – Серік Әбікенұлы, халық сізді елі мен жеріне мейлінше ынтызарлық­пен қызмет етудің үлгісін танытқан басшылардың бірі деп түсінеді. Әде­биетшілер мен спортшыларға жасап отырған қамқорлығыңыз өз ал­дына. Биыл осы мақсатқа сай қандай өрелі жұмыстар атқарылды? – Біз бірнеше жылдан бері жергілікті ақын-жазушылардың еңбектерін шығаруды дәстүрге айналдырдық. Тек өткен жылы облыстық мәдениет бас­қар­масы біздің қолдауымызбен Қазақ­стан Жазушылар, Композиторлар, Су­рет­ші­лер, Журналистер одақтары мү­шелері­нің және басқа да облыс та­рихы­на елеулі үлес қосқан дарынды жеке адамдар­дың еңбектері мен кітаптарын жарыққа шығару үшін 43 жергілікті авторға 25 млн. теңге мөлшерінде қар­жы бөлді. Осы үрдіс биыл да жалғасын табуда. Со­нымен бірге, ақын-жазушы­лары­мыз­ды ынталандыру мақсатында облыс бюд­жетінен жергілікті 20 қалам­герге стипендия ретінде тоқсан сайын 30 мың теңгеден 2 400 млн. теңге қар­жы бө­лінді. Осының бәрі шығар­ма­шы­лық адамдарын мүмкіндігінше қолдап, қа­нат­тандырудың мысалы болар, сірә. Спортшыларымыз да назардан тыс қалған емес. Елбасының бұқаралық спортты дамыту жөніндегі тапсырма­сына сәйкес, біздің облыста жүйелі жұмыстар жүргізілуде. Талдықорғанда республикамызда теңдесі жоқ керемет Спорт сарайы пайдалануға берілді. Жыл басынан бері 583 дене шынық­тыру-сауықтыру шаралары өткізіліп, оған 121 315 адам тартылды. Спортты дамытуға, материалдық-техникалық ба­за­сын ны­ғай­туға бөлінетін қаржы мөл­шері жыл­дан жылға ұлғайып келеді. Бұл салаға 2010 жылы 2 млрд. 861 млн. теңге бө­лінді. Облыс спортшылары ха­лық­ара­лық және республикалық жарыс­тарда топ жарып, еліміздің мерейін асқақ­татуда. Әсіресе, Канаданың Ванкувер қала­сында өткен ХХІ қысқы Олимпиада ойындарында биатлоншы қызымыз Еле­на Хрусталеваның жеңіп алған күміс медалін, Түркияның Анталия қаласын­да ауыр атлетикадан өткен әлем чем­пио­натында, күні кеше Қытайдың Гуанч­жоу қаласында өткен Азиада ойын­дарында Майя Манеза мен Светлана Подобе­дова, Нұрмахан Тыналиев және коман­да­лық құрамда Ирина Амосова, Ирина Адлер, Олеся Теряева, Ирина Радзивил алтыннан алқа тақ­қанын зор мақтаныш санаймыз. Осы­лайша жетісулықтар Азиа­да ойын­дарында жалпы команда­лық есепке 4 алтын, 2 күміс, 2 қола медальды қосты. – Сіз халықтың салт-дәстүрі мен тілін, мәдениетін дамытуға көп үлес  қосқан әкімдер қатарындасыз. Бес жылдан бері тұрақты өткізіліп келе жатқан аудандар мен қалалардың мәдениет күндері туралы жеке пікіріңізді білсек деп едік. – Оны ұйымдастырудағы басты мақсат – қала мен ауылдың рухани, мәдени байланысын нығайту. Сонымен бірге аға ұрпақтың жастарға үлгі-өнеге, тәлім-тәрбие боларлық  ұлттық сана-сезімін жетілдіру, мәйегін ашып көрсету. Әр аудан мен қала өз жетістіктерін таныстырумен қатар дарынды жаста­рын жұрт алдына шығарады, қолөнер шеберлерінің, шығармашылық адамда­ры­ның туындылары көрмелерге қойы­лады, насихатталады. Біреу болмаса біреу одан өзіне ғибрат алады, кеуде көзі ашылады. Бұл авторларды жаңаша тың ізденістерге жетелейді. Осының өзі үлкен олжа. Бесінші жыл қатарынан өткізілген соң да дәстүрге айналып барады, бекітілген ережеге сәйкес жүлделі орындар тағайындалып, арнайы дипломдармен, ақшалай сыйлықтармен марапатталған­дар қатарында облыстың барлық аудан­дары мен қалалары жетістіктеріне сай табысты орындардан көрініп жүрді. Жыл сайын бас жүлдеге «Газель» авто­көлігі тігілетіні де олардың құл­шынысын үстемелей түскені анық. Сайып келгенде, мұның бәрі ел мәде­ниеті мен игілігі үшін жасалып жатқан мақсатты жұмыстар екенін ұмытпайық. – Қызылағаштағы көктемгі тас­қынның салдарын да, одан кейін төрт-ақ айда түгел жаңғырып, сап тү­зеген сән-салтанатты үйлерді де көз­бен көрдік. Әкім ретінде емес, адам ретінде осы оқиғаны алғаш естіп, көргенде қандай әсерде бол­дыңыз, сондағы жандүние күйзелісін жеткізіп айта аласыз ба? – Иә, ауыр сұрақ екен. Қызылағаш оқиғасы төбемізден жай түскендей қыл­­ды. Соншама адамның өмірі қиыл­ға­ны бір қасірет болса, олардың арпа­лысын көз алдыма келтіргенде, ет жү­регім қан жылады. Қайтеміз. Жазмыш шығар. Алайда, Елбасының қолдауы, нақты тапсырмасымен жедел ширығып, дереу іске кіріскенімізді күнделікті баспасөз­ден де, телехабарлардан да қалың жұртшылық көрді. Қалайда қайғыны жеңілдетуге күш жұмылдырылды. Ол насихатты жүргізуде еліміздің бас ба­сылымы «Егемен Қазақстан» газетінің де зор үлесі болғанын ризашылықпен атап өткім келеді. Біртұтас халық екенбіз. Ынтымақ пен бірлік салтанат құрды. Күллі Қазақ­стан халқы көмектесіп және бюджеттен бөлінген қаржыны қосқанда 7 миллиард теңгеден астам қаржы жи­налды. Әрбір облыс, әрбір аудан, ауыл иығымызға түскен ауыртпалықты ша­масы келгенше жеңілдетуге ұмтылды. Рахмет! Алла риза болсын оларға. Соның нәтижесінде, көп болып жұ­мыла жүріп, жедел арада Қызылағаш ауылын қайта түлеттік. Тек қана Қызылағаш ауылында 465 жаңа үй салынса, 30 үй күрделі жөндеуден өтіп, пайдалануға берілді. Ақтоған мен Егін­су елді мекендерінде 77 жаңа үй са­лынып, 75 үй күрделі жөндеуден өткі­зіліп, тұрғындар игілігіне айналды. Мектеп, балабақша, мешіт, монша, басқа да әлеуметтік-мәдени-тұрмыстық мекемелер, Өскемен – Алматы күрежо­лының бойына көпір салынып, барлық іс тиянақталды. Жоғары оқу орында­рындағы ауыл балаларына арнайы грант бөлінді. Кәсібін ашам деушілер үшін арнайы оқулар ұйымдастырылды. Басқа да қажетті шаралар жан-жақты қарас­тырылуда. Апаттан абдыраған ауыл адамдарын қараусыз қалдырған жоқпыз. Алдарына мал салдық, үйлеріне жиһаз кіргіздік, қалыпты өмір қайта жалғасқан сияқты. Материалдық құндылықтардың орны осылайша толар-ау, өкініштісі, адамдардың өмірге қайта оралмайтыны. Енді мына бір жәйтке қараңыз, тас­қын су аруақтар дамыл тапқан қорым­дағы бейітті де айналып өткен. Мешіт дін аман қалған. Осыдан кейін құдіреті күшті Жаратқанның дәргейіне қалай бас имейсіз. Мистика емес, шындық бұл. – Өркениет пен жаһандану майда­нына бет алған адамзаттың кісілік құн­­дылықтары туралы не айтар едіңіз? Жалпы, сіз адам бойында, әсіресе, қан­дай қасиеттердің болға­нын қалайсыз? – «Талап, еңбек, терең ой, қанағат, рақым, ойлап қой – Бес асыл іс, көнсеңіз», – дейді ғұлама Абай. Бұдан асырып айту мүмкін емес. Данышпан бабамыздың өсиетіне ден қойып, осы бес асыл іске көнсек, бас исек қане?! Парасат-пайымы жоғары адам болып қалыптасу үшін осы бес қасиеттің бәрі бір жүрекке тоғысуы тиіс. Әйтеуір, бірі кем дүние. Біреуде талап кемшін, біреу еңбек еткісі келмейді. Енді біреуде терең ойлау қабілеті жетпей жатады. Бес саусақ бірдей емес. Қайтеміз. Біз осы турасында үнемі тереңірек насихат жүргізуіміз керек деп ойлаймын. Сонда ғана терең ой, қанағат, адал еңбек ету баршаның бойынан табылар ма еді... Өркениет жақсы. Игілігін де көре бастадық. Жаһанданудан да шет қала алмайтынымыз, екі жердегі екі төрт дегендей шындыққа айналып барады. Бү­гінгі қоғам біз ойлағаннан мүлдем күр­де­лі. Ұлт болып ұйысып, тіліміз бен діні­­мізді, салт-дәстүр, қазақтық келбетімізді, қабілет-қарымымызды сақтап қала­мыз десек, қазірден бастап қапы қалмайтын жолдарды іздестіргеніміз лазым. Мен бүгінде, айналама зер сала жүріп, қара басының ғана қамын ой­ла­ған адамнан қауіпті ештеңе жоқ деп пай­ымдаймын. Бар бола түссем, байи бер­сем дегендер ақыр аяғында өз баға­сын да білмей қалып жатыр. Және бір сескенетінім, адамдар қатыгезденіп ба­ра­ды. Бұрынғы адамгершілік құнды­лық­тар өңін өзгертті. Ата-анасын қарау­­сыз қалдыру, досын сатып кету, жол­дасын жолға тастау әдеттегінің біріне айналды. Болмашыға өштесіп, кегі тарқамай кететіндер қаншама. Адам кешірімді болуы керек қой. Ол – Алланың жердегі үлгісі екенін еске алса, Абай айтқан рақымды неге ұмытамыз? Осы­ны түсінсек, шіркін. Міне, бүгінгі қо­ғамда өмір кешкен адамға осы қасиет­тер ауадай қажет. Бір сөзбен түйіндегенде, келешек көкжиектерге жетеміз, өзгелерге иық тірестіреміз деп ниеттенетін болсақ, көсе­геміз ойшыл Абай айтқан бес асыл іске тоқтағанда, соны көксегенде ғана көге­ре­ді. Айтпағым, тұжырымым осы. Және «Бақыттың бесігі – ел, ырыстың есігі – жер» екенін әрдайым есте тұтып жүру парыз. Бұл бүгінгі адами құндылық­тардың ең негізгісі дегім келеді. – Мазмұнды әңгімеңізге рахмет. Әңгімелескен Күмісжан БАЙЖАН.