Реформалар жүзеге асырылуда

Барша қазақстандықтарды жә­не еліміздің кеденшілерін Тәу­ел­сіздік күнімен және кеден қыз­метінің құрылған кү­ні­мен құт­тық­таймын! Қазақстан Республи­касы­ның кеден қызметі өзінің 19 жылғы тарихында жетілген, тұрақты, мүм­кіндігі мол, қо­ғам өмірінде маңызды рөл ат­қаратын, сон­дай-ақ елдегі эко­номикалық үде­рістерге нақты ықпал ететін мем­лекеттік орган болып қалып­тас­ты. Дос­тас­тық елдерінің кеден қыз­меттері ішінде Қазақстан кедені техникалық кедендік бақы­лау­дың жаңа құралдарын енгізуде және қолдануда алғаш­қы­лардың бірі болып табылады. Қазақстан кеден қызметі же­тіс­тіктерінің бірі Дүниежүзілік кеден ұйымының Өңірлік оқу орталы­ғының кедендік бақы­лау комитеті базасында ашы­луы болды. Қазіргі уақытта, Кеден ода­ғының жұмыс істеуі шеңбе­рін­де кеден жүйесін одан әрі жетілдіруге бағытталған халық­ара­лық стандарттарға және Дү­­ниежүзілік кеден ұйымының талаптарына сәйкес үйлестіру және құқықтық базаны сәйкес­тендіру бойынша бірқатар реформалар жүзеге асырылды. Бар­лық осы жетістіктер жалпы алғанда бүкіл ұжымның жұмы­сы мен әрбір кеден қызмет­керлерінің жеке дара еңбегінің нәтижесі. Қозы-Көрпеш КӘРБОЗОВ, Қаржы министрлігі Кедендік бақылау комитетінің төрағасы. * * * КЕДЕНДЕГІ КЕЛЕЛІ ІСТЕР «Кеден одағы – ықпалдастық үдерістің екінші кезеңі. Алғаш­қы­сы – еркін сауда-саттық аймағы болса, үшіншісі – ортақ рынок, Біртұтас экономикалық кеңістік, одан әрі Еуроодақ сияқты эко­но­микалық одақ болады». Н.Ә.Назарбаев. Еліміздің кедендік жүйесінің қа­лыптасуы тарихи және экономи­калық жағдайларда жүзеге асты. Бір жақтан – Кеңес одағының құлауы, эконо­ми­калық құлдырау туындаса, екінші жақтан – тәу­елсіз мемлекеттің құрылуы пайда болды. Осы кезден бастап бүгінге дейін Елбасы Нұрсұлтан На­зарбаевтың қолдауын сезінетін кеден қызметі елі­міздің экономикалық мүдделерін қорғауды ны­ғай­туға бағытталған бірнеше кезеңдерді бастан кешті. Енді, міне үстіміздегі жылдың 12 желтоқ­санында еліміздің кеден қызметінің құрылғанына 19 жыл толмақшы. Биылғы кәсіби мерекеміз ел кеденшілері үшін зор қадам – Кеден одағына кіру оқи­ғасымен есте қалары анық. 2010 жылдың 1 қаңтарынан бастап Беларусь, Қазақстан және Ресей елдерінің Кеден одағы өзінің іс жүзінде жұмысын атқару кезеңіне қадам басты. «Үштікке» қатысушылардың арасындағы сауда-экономикалық ынтымақтастықтың құқықтық негізін құрайтын нормативтік құжаттардың біршама бөлігі қаралды. Беларусь, Қа­зақ­стан және Ресей арасында қабыл­данған халық­ара­лық ке­лі­сім-шарт­тың қағи­да­ла­ры­на сәйкес Кеден одағы үш кедендік аумақтарды бір­тұтас кедендік ау­маққа біріктіруді қарас­тырады. Со­нымен қатар осы елдердің ау­ма­ғын­да өндіріл­ген жә­не біртұтас одақ­­тық аумақта кедендік ресім­деу­ден үш елдің бірінде өткен еркін айналымда бо­латын үшінші елдерде өн­ді­рілген тауар­лар­дың сауда-сат­тық айналы­мына кедендік баждар мен эконо­мика­лық сипат­та­ғы шектеулер алы­нып тасталады. Көптеген нормативтік құ­қық­­тарды бірыңғайлау мен кедендік аумақты тұтастандыру экономи­ка­ны әрі қарай дамы­туға, жаңа ин­вестициялық өн­ді­рістер мен сала­лардың пайда болуына, сәйке­сін­ше тауар мен қызмет түрлерінің артуына септігін тигізіп, өз кезегінде жұмыс орындарының өсуіне әкеліп соқтырады және тұрмыс дең­гейі жоғарылап, өзара ішкі шек­арадағы төлемдер мен алым­дардың жойылуынан халық тұты­натын өнімдердің бағасы тұрақ­та­нады деп үміттенеміз. Кеден одағы – бұл өз күшімізді тексерудің мүмкіндігі. Үш елдің кедендік бірігуінің нәтиже­сін­де ын­ты­мақтастық, бизнестегі тығыз өз­ара қа­рым-қатынас қалыптаса­ды. Кеден одағы әлемдегі ең тар­тым­ды рыноктық өңірдің біріне ай­нала оты­рып, ішкі рынокты ке­ңей­теді және үш елдің экспорт кө­ле­мін ұлғайтпақ. Аталған Кеден одағы­ның бастамасы ретінде «үш­ін­ші» елдермен тауар айналымына бірыңғай кедендік тарифтер және тауарлармен сауда-саттықты рет­теудің басқа да тарифтік емес бірыңғай шара­лары ағым­да­ғы жыл­дың 1 қаңтарынан бастап қолданысқа енді. 2010 жылдың 1 шілдесінде Кеден одағының Кеден кодексі күшіне енді. Демек, Кеден одағына қатысушылар арасында тауарларды кедендік ресімдеу болмайды. Тиісінше «үшінші» елдерде өн­дірілетін тауарлар жөніндегі шарттар Беларусь, Қа­зақстан және Ресей арасында 2011 жылдың 1 шілдесінен бастап қарастырылмақ. Сондықтан өзара кедендік ресімдеу алынып тасталғаннан кейін де ішкі шекаралардағы бақылаулар бірден жойыл­май­ды. 2011 жылдың 1 шілдесіне дейін кедендік, са­ни­тарлық-эпидемиологиялық, фито-са­нитарлық, ве­те­ринарлық, көлік­тік және шека­ра­лық бақылау түр­лері уақытша сақ­талады. Бірақ олар да шекаралық бақылауды қос­па­ғанда кейін Кеден одағының сырт­­қы шек­араларына шығарылуы тиіс. Кеден одағының құрылуы тұ­сын­да Кедендік бақылау комитеті де өз жұмысын қарқынды жалғас­тыруда. Ағым­дағы жылдың басы­нан бастап 11 ай ішінде (қаң­тар-қараша) еліміздің кеден орган­дары ел бюджетіне 642,773 млрд. теңге сомасында кедендік төлемдер мен салықтар өн­дірді. Болжамдық тап­сырманы ор­ын­­дау 103,7 пай­ыз­ды құрады. Өт­кен жылдың 11 айы­мен салыс­тыр­ғанда түсім 121,196 млрд. тең­геге артты. Кеден орга­нының бір қыз­мет­кері ел қор­жы­нына 121,7 млн. теңге пайда тү­сірді. Тағы бір айта кететін жәйт, кеден органдары 2010 жылдың 11 айында-ақ былтырғы жылдың кірісін орындады. Сондай-ақ, 689 қылмыстық іс қозғалды. Оның ішінде 392 іс – эконо­ми­калық контрабанда бой­ынша, 78 іс – кедендік төлемдер мен салық­тарды төлеуден жалтару, 126 іс – айналымнан ал­ын­ған заттар контрабандасы бой­ынша. Кедендік тө­лемдер мен салықтар төлеуден жалтарудан түс­кен сома 3 млрд. 355,9 млн. теңгені құрады. Кедендік шекарада контрабандалық есірткі заттарының 124 фактісі анықталды. Ұсталған есірткі затта­ры­ның салмағы 594, 9 кило құрады. Комитет тара­пы­нан тұрақты түрде сыбайлас жем­қорлықпен күрес жүргізіліп келеді. Осылайша, 2010 жылдың 11 айы ішінде кеден органдарының лауазымды тұлға­ла­рына қатыс­ты 85 қылмыстық іс қозғалды. Бірқатар лауазымды тұлғалар қатаң жазаға тартылды. Кеден одағы – уақыт сынынан өткен инте­гра­цияның түрі. Тарихқа жүгінсек кеден одағы АҚШ, Канада және Мексикада жемісті іске асып отыр. 1968 жылы кеден одағы Еуропада қалыптаса бас­тады. Өткен жылы оның қырық жылдығы аталып өтілді. Оның ішінде он екі жылды Еуропа баждар мен тарифтерді бірыңғайлауға, ішкі шекараларды алып тастауға жұмсады. Одан кейін тағы жиырма жыл заңнамалық ішкі қайшылықтарды жойды. Сонымен тек 1993 жылы ғана Еуропалық кеден одағының қалыптасу үрдісі толығымен аяқталды деп танылды. Жалпы, Кеден одағы – бұл өте үлкен сын. Ал біздің халқымыздың осы орайда туындайтын ры­ноктық бәсекелестікке төтеп бере алатынына сенім бар. Жұмыла қолға алған бұл істің өз мақ­сатына жетуі үшін ақыл-оймен, біліммен салмақталған қажырлы да ынталы еңбек қажет, бұл өз кезегінде еліміздің экономикалық әлеуетін арттырудың бір­ден-бір жолы. Қазақстан Республикасының эконо­микалық мүдделерінің қорғалуын қамтамасыз ету бұл – кеден қызметкерлерінің басты міндеті. Ержан БАЙТАНАЕВ, Қаржы министрлігі Кедендік бақылау комитетінің ресми өкілі.