Облыс орталығындағы жиналыстардың біріне келген Жарқайың ауданының әкімі Асқарбек Үйсінбаев бізге жақсы жаңалық айтқан. Тасты-Талды ауылындағы желілік элеватор жиырма жылдан астам уақыттан кейін жұмысын қайта бастапты. Жалпақ даланың жүрегі саналатын астық қоймасына жан берген Ираннан келген инвесторлар екен. Жаңалықтың басты нәрі де осы.
Торғай өңірінің Тасты-Талдысын айтпағанның өзінде, аудан орталығы Державинге дейін 450 шақырымдай жүру керек. Көкшетаудан шыққан жайлы автобус бірқалыпты тербеліс үстінде. Жанымдағы жас жігіттер іскер азаматтар болса керек, көп ұзамай қалғи бастады. «Қолдары тие бермейтін шығар, демалсын» деймін іштей. Мұндайда адамды қиял басады ғой. Әлгі Иран кәсіпкерлерін ойлаймын. Осы бауырлардың тірлігі менің балалық шағыммен біртүрлі байланысты сияқты көрінеді.
Мен сонау бір жылдарғы қалыппен онжылдықты үш мектепте оқып бітірдім. Өзара жалғасып кететін ауылдар көп еді. Қазір де солай. Тек Жібек жолы, Фронтоғай, Жемісті, Дербісек, Ақжар сияқты белгі ұстындар шартты түрде бөліп тұратын. Мұндай белгі қойылмаған Шымшық ауыл, Құмырсқа, Арғын ауыл, Қожа ауыл, Иран ауылдар да бар. Осы ауылдың балаларымен жақсы мағынадағы алысып-жұлысып, ойнап-күліп өстік. Сыныбымызда түрік те, өзбек те, тәжік те, иран да болды. Бұлардың бәрі қазақ екен деп ойлайтынбыз. Әр ауылда әртүрлі той болып жатады. Осы ынтымағы жарасқан ұғыр-шұғыр үйлер сан түрлі ән мен би әуезімен, домбыра, сырнай, керней, дағара, дутар үндерімен тербеліп тұрады. Тұрмыстың келеңсіз жағдайларына байланысты салт-дәстүрлерге де ұршықтай мығым ауылдар түгел ортақтасады. Бәрі еңбекқор, жан-жағыңыз қыбыр-қыбыр тіршілік.
Иран ауылында үлгі көп болуы керек, әкем мені картошканың тұқымын, қызанақтың өскінін алып келуге сонда жұмсайтын. Шәміл атаның үйіне ғана барамын. Қайран қаламын. Аядай ғана ауласында не өспейді дейсіз. Есек арбама мәуе-шәуесін түр-түрімен салып береді. Сол достық қарым-қатынас, бауырмалдық, татулық тұтастығы әсте сейіліп көрген емес. Мына Тасты-Талдыдағы жағдай ынтымақ өрісіміздің халықаралық деңгейде кеңейе түскенін дәлелдейді.
Күн еңкейе алып астық қоймасының кеңсесіне келіп жеттік. Айнала мұнтаздай. Алаң төріндегі үш тұғырға үш ту ілініпті. Екеуі Қазақстан мен Иранның мемлекеттік тулары, үшіншісі «Агро Hұp Азия-2014» компаниясының фирмалық туы. Басшы есік алдынан қарсы алды, оң қолын жүрегіне басып амандасты. Қатты риза болдық. «Сырын ұғу әлемнің – түзуімен сәлемнің» дегеніңіз осы.
Гахремени Масуд Хасанның үстелінде шай тұрады екен. Шығыстық сыйластықтың бір түрі екенін сездік. Екінші шыныаяқтан кейін «Жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің «Агро Hұp Азия-2014» деп аталуының себебі неде?», деп сұрадым.
Ол таза қазақша болмағанымен түсінікті түрде тереңнен қозғап әңгіме өрбітті.
– Біздің Иран Ислам Республикасының президенті Хасан Рухани 2014 жылдың қыркүйек айында ресми сапармен келіп, Ақордада Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевпен кездесті, – деді ол. – Бұл мемлекетаралық байланыстардағы аса маңызды оқиға саналады. Президентіміздің жанында үлкен құрамдағы бизнесмендердің болуы екіжақты қатынастарды дамыту ауқымын кеңітті деп ойлаймын. Жалпы, бес мың жылдық тарихы бар Иран мен Тұран елдерінің қатар өмір сүргенін жақсы білеміз. Қазіргі күні де көнеден келе жатқан ел әлемдік аренадағы өз орнын сақтап қалып отыр. Иран өзінің мұнай қоры жөнінен әлемде үшінші орын алса, газ қорының көлемі жағынан бірінші орында тұр. Қазақстанның өркендеуіне өркениетті елдердің бәрі, жоғарыда айтқанымдай, ежелгі қарым-қатынастардағы біздің мемлекет те ерекше тілектестік ниетте. Ал серіктестіктің атауын президенттер кездесуі болған 2014 жылмен байланыстыра беріңіз.
Хасан бауырымыздың сөздеріне қайран қалдым. Елжандылықтың, отансүйгіштік мақтаныштың, ниеттестік пен мүдделестіктің үлгісі осындай-ақ болар! Бұл жерде инвестиция құйып, қаржы еселеуді діттегеннің өзінде, одан қымбатырақ мағына жатқанына риза боласың.
Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев 2014 жылғы 9 қыркүйектегі кездесуде былай деген еді: «Біз Иран кәсіпкерлерін Қазақстанның ауыл шаруашылығындағы жобаларды жүзеге асыруға қатысуға шақырамыз. Олардың тарапынан қазірдің өзінде қызығушылық бар. Тағы бір маңызды мәселе – көлік-транзит саласын дамыту жайы. Қазақстан – Түрікменстан – Иран бағытындағы теміржолдың ашылуына байланысты біздің еліміздің бидай экспортының көлемі 5 есе ұлғаятын болады. Сондай-ақ, бұл қатынас жолы 10 миллион тонна жүк жеткізуге мүмкіндік тудырады. Осы жол арқылы Иран Ресей мен Қытай нарықтарына, ал біздің еліміз өз кезегінде Парсы шығанағындағы барлық мемлекеттерге шығуға мүмкіндік алады. Биылғы қараша айының басында ашылуы жоспарланып отырған осы магистраль екіжақты және өңірлік сауда-экономикалық ынтымақтастықты жаңа деңгейге көтеруге зор серпін береді... Салынып бітуге таяған «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» көлік дәлізінің артықшылықтарын да Иран пайдалана алады, оның бұл елге Қазақстан арқылы Қытай мен Ресей нарықтарына шығуға мүмкіндік береді. Иран тарапының қатысуымен бірқатар инвестициялық жобалар жүзеге асырылатын болады».
Міне, сол жобалардың бірі Жарқайың өңіріндегі ірі элеватордың түбегейлі қайта құру құрылысы. Гахремени Масуд Хасан бұл жөнінде жергілікті тұрғын, кәсіпорынның ауысым басшысы Александр Кимнен сұрап білуімізді жөн көрді. Бұл – орынды байлам.
– Біздің элеватор тың көтеру жылдары іске қосылып, диқандарға қалтқысыз қызмет көрсетіп тұрды, – дейді ол. – Мұнда үлкен көлемде астық пен жарма дақылдары сақталып, қайта өңделетін. Бірақ, Одақ ыдыраған соң әріптестік байланыстар үзіліп, кәсіпорын банкроттыққа ұшырады. Одан кейін бірнеше қожайын ауысқанымен, белең алған берекесіздік кәсіпорынның мүшкіл халін тіпті әлсіретті. Маңайдағы егіншілер маңдай термен өсірген астығын жүздеген шақырымдағы астық қабылдау кәсіпорындарына тасымалдап, шығынға батты. Мемлекетіміздің экономиканы сауықтыру саясатының нәтижесінде қазір элеваторымыз қайта жанданып, екінші тынысы ашылды. Тасты-Талды тұрғындары ғана емес, өңірдегі диқандар қауымы ирандық ағайынды кәсіпкерлер Масуд және Реза Гахремени Хасандарға алғыстарын айтуда.
Шетелдік инвесторлар астық қоймасын қалпына келтіруге 1 миллиард теңгеден астам қаржы құйыпты. Қысқа мерзімде сумен қамту және коммуникациялық жүйелер қайта құрылып, әкімшілік корпусы, зертхана ғимараты, он астық қоймасы толық жөнделген. Сондай-ақ, заманалық талаптағы электронды автокөлік таразылары қуаттандырылып, іске қосылды. Бұған қосымша, 2 шақырымдық кірме теміржол салынып, вагон таразысы құрастырылып жатқанын білдік. Қазір мұнда ауылдың 45 тұрғыны тұрақты жұмысқа тартылған. Болашақта бұл көрсеткіш 150-ге жетеді деп жоспарлануда.
Сенімді инвестордың келуі ауыл өмірін әрлендіргенін де айту лазым. Былтырғы жазда ауыларалық жолдар жөнделіп, аулалар тазартылды және белгісіз жауынгер ескерткіші жаңартылды. «Агро Hұp Азия-2014» ЖШС басшылығы зейнеткерлерге, мұқтаж жандарға қамқорлық жасап, мерекелік шараларға ақшалай және материалдық көмек көрсетуде. Жергілікті мектеп, аурухана, балабақшаны күтіп ұстауға да инвесторлар белсене атсалысады екен.
Қазіргі күні Масуд Хасанның командасы тоқтап қалған диірменді, газ және дизель отынымен жұмыс істейтін астық кептіру қондырғысын іске қосу жұмыстарын атқаруда. Көкшетаудағы «Ново-Пэк» кәсіпорнымен жасалған мәмілеге сәйкес, астықты 10 тонналық сиымдылықтағы қаптарға тиеуге бағытталған жаңа жабдықтар да сатып алыныпты. Ең бастысы, тұрғындардың өтініші бойынша наубайхана қайта құрылып, тәулігіне 500 бөлке нан шығарылып, арзан бағамен сатылып жатқанына жұртшылық дән риза.
Бақберген АМАЛБЕК,
«Егемен Қазақстан».
Ақмола облысы,
Жарқайың ауданы.
Суретте: Ирандық инвестор Гахремени Масуд Хасан.
Облыс орталығындағы жиналыстардың біріне келген Жарқайың ауданының әкімі Асқарбек Үйсінбаев бізге жақсы жаңалық айтқан. Тасты-Талды ауылындағы желілік элеватор жиырма жылдан астам уақыттан кейін жұмысын қайта бастапты. Жалпақ даланың жүрегі саналатын астық қоймасына жан берген Ираннан келген инвесторлар екен. Жаңалықтың басты нәрі де осы.
Торғай өңірінің Тасты-Талдысын айтпағанның өзінде, аудан орталығы Державинге дейін 450 шақырымдай жүру керек. Көкшетаудан шыққан жайлы автобус бірқалыпты тербеліс үстінде. Жанымдағы жас жігіттер іскер азаматтар болса керек, көп ұзамай қалғи бастады. «Қолдары тие бермейтін шығар, демалсын» деймін іштей. Мұндайда адамды қиял басады ғой. Әлгі Иран кәсіпкерлерін ойлаймын. Осы бауырлардың тірлігі менің балалық шағыммен біртүрлі байланысты сияқты көрінеді.
Мен сонау бір жылдарғы қалыппен онжылдықты үш мектепте оқып бітірдім. Өзара жалғасып кететін ауылдар көп еді. Қазір де солай. Тек Жібек жолы, Фронтоғай, Жемісті, Дербісек, Ақжар сияқты белгі ұстындар шартты түрде бөліп тұратын. Мұндай белгі қойылмаған Шымшық ауыл, Құмырсқа, Арғын ауыл, Қожа ауыл, Иран ауылдар да бар. Осы ауылдың балаларымен жақсы мағынадағы алысып-жұлысып, ойнап-күліп өстік. Сыныбымызда түрік те, өзбек те, тәжік те, иран да болды. Бұлардың бәрі қазақ екен деп ойлайтынбыз. Әр ауылда әртүрлі той болып жатады. Осы ынтымағы жарасқан ұғыр-шұғыр үйлер сан түрлі ән мен би әуезімен, домбыра, сырнай, керней, дағара, дутар үндерімен тербеліп тұрады. Тұрмыстың келеңсіз жағдайларына байланысты салт-дәстүрлерге де ұршықтай мығым ауылдар түгел ортақтасады. Бәрі еңбекқор, жан-жағыңыз қыбыр-қыбыр тіршілік.
Иран ауылында үлгі көп болуы керек, әкем мені картошканың тұқымын, қызанақтың өскінін алып келуге сонда жұмсайтын. Шәміл атаның үйіне ғана барамын. Қайран қаламын. Аядай ғана ауласында не өспейді дейсіз. Есек арбама мәуе-шәуесін түр-түрімен салып береді. Сол достық қарым-қатынас, бауырмалдық, татулық тұтастығы әсте сейіліп көрген емес. Мына Тасты-Талдыдағы жағдай ынтымақ өрісіміздің халықаралық деңгейде кеңейе түскенін дәлелдейді.
Күн еңкейе алып астық қоймасының кеңсесіне келіп жеттік. Айнала мұнтаздай. Алаң төріндегі үш тұғырға үш ту ілініпті. Екеуі Қазақстан мен Иранның мемлекеттік тулары, үшіншісі «Агро Hұp Азия-2014» компаниясының фирмалық туы. Басшы есік алдынан қарсы алды, оң қолын жүрегіне басып амандасты. Қатты риза болдық. «Сырын ұғу әлемнің – түзуімен сәлемнің» дегеніңіз осы.
Гахремени Масуд Хасанның үстелінде шай тұрады екен. Шығыстық сыйластықтың бір түрі екенін сездік. Екінші шыныаяқтан кейін «Жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің «Агро Hұp Азия-2014» деп аталуының себебі неде?», деп сұрадым.
Ол таза қазақша болмағанымен түсінікті түрде тереңнен қозғап әңгіме өрбітті.
– Біздің Иран Ислам Республикасының президенті Хасан Рухани 2014 жылдың қыркүйек айында ресми сапармен келіп, Ақордада Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевпен кездесті, – деді ол. – Бұл мемлекетаралық байланыстардағы аса маңызды оқиға саналады. Президентіміздің жанында үлкен құрамдағы бизнесмендердің болуы екіжақты қатынастарды дамыту ауқымын кеңітті деп ойлаймын. Жалпы, бес мың жылдық тарихы бар Иран мен Тұран елдерінің қатар өмір сүргенін жақсы білеміз. Қазіргі күні де көнеден келе жатқан ел әлемдік аренадағы өз орнын сақтап қалып отыр. Иран өзінің мұнай қоры жөнінен әлемде үшінші орын алса, газ қорының көлемі жағынан бірінші орында тұр. Қазақстанның өркендеуіне өркениетті елдердің бәрі, жоғарыда айтқанымдай, ежелгі қарым-қатынастардағы біздің мемлекет те ерекше тілектестік ниетте. Ал серіктестіктің атауын президенттер кездесуі болған 2014 жылмен байланыстыра беріңіз.
Хасан бауырымыздың сөздеріне қайран қалдым. Елжандылықтың, отансүйгіштік мақтаныштың, ниеттестік пен мүдделестіктің үлгісі осындай-ақ болар! Бұл жерде инвестиция құйып, қаржы еселеуді діттегеннің өзінде, одан қымбатырақ мағына жатқанына риза боласың.
Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев 2014 жылғы 9 қыркүйектегі кездесуде былай деген еді: «Біз Иран кәсіпкерлерін Қазақстанның ауыл шаруашылығындағы жобаларды жүзеге асыруға қатысуға шақырамыз. Олардың тарапынан қазірдің өзінде қызығушылық бар. Тағы бір маңызды мәселе – көлік-транзит саласын дамыту жайы. Қазақстан – Түрікменстан – Иран бағытындағы теміржолдың ашылуына байланысты біздің еліміздің бидай экспортының көлемі 5 есе ұлғаятын болады. Сондай-ақ, бұл қатынас жолы 10 миллион тонна жүк жеткізуге мүмкіндік тудырады. Осы жол арқылы Иран Ресей мен Қытай нарықтарына, ал біздің еліміз өз кезегінде Парсы шығанағындағы барлық мемлекеттерге шығуға мүмкіндік алады. Биылғы қараша айының басында ашылуы жоспарланып отырған осы магистраль екіжақты және өңірлік сауда-экономикалық ынтымақтастықты жаңа деңгейге көтеруге зор серпін береді... Салынып бітуге таяған «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» көлік дәлізінің артықшылықтарын да Иран пайдалана алады, оның бұл елге Қазақстан арқылы Қытай мен Ресей нарықтарына шығуға мүмкіндік береді. Иран тарапының қатысуымен бірқатар инвестициялық жобалар жүзеге асырылатын болады».
Міне, сол жобалардың бірі Жарқайың өңіріндегі ірі элеватордың түбегейлі қайта құру құрылысы. Гахремени Масуд Хасан бұл жөнінде жергілікті тұрғын, кәсіпорынның ауысым басшысы Александр Кимнен сұрап білуімізді жөн көрді. Бұл – орынды байлам.
– Біздің элеватор тың көтеру жылдары іске қосылып, диқандарға қалтқысыз қызмет көрсетіп тұрды, – дейді ол. – Мұнда үлкен көлемде астық пен жарма дақылдары сақталып, қайта өңделетін. Бірақ, Одақ ыдыраған соң әріптестік байланыстар үзіліп, кәсіпорын банкроттыққа ұшырады. Одан кейін бірнеше қожайын ауысқанымен, белең алған берекесіздік кәсіпорынның мүшкіл халін тіпті әлсіретті. Маңайдағы егіншілер маңдай термен өсірген астығын жүздеген шақырымдағы астық қабылдау кәсіпорындарына тасымалдап, шығынға батты. Мемлекетіміздің экономиканы сауықтыру саясатының нәтижесінде қазір элеваторымыз қайта жанданып, екінші тынысы ашылды. Тасты-Талды тұрғындары ғана емес, өңірдегі диқандар қауымы ирандық ағайынды кәсіпкерлер Масуд және Реза Гахремени Хасандарға алғыстарын айтуда.
Шетелдік инвесторлар астық қоймасын қалпына келтіруге 1 миллиард теңгеден астам қаржы құйыпты. Қысқа мерзімде сумен қамту және коммуникациялық жүйелер қайта құрылып, әкімшілік корпусы, зертхана ғимараты, он астық қоймасы толық жөнделген. Сондай-ақ, заманалық талаптағы электронды автокөлік таразылары қуаттандырылып, іске қосылды. Бұған қосымша, 2 шақырымдық кірме теміржол салынып, вагон таразысы құрастырылып жатқанын білдік. Қазір мұнда ауылдың 45 тұрғыны тұрақты жұмысқа тартылған. Болашақта бұл көрсеткіш 150-ге жетеді деп жоспарлануда.
Сенімді инвестордың келуі ауыл өмірін әрлендіргенін де айту лазым. Былтырғы жазда ауыларалық жолдар жөнделіп, аулалар тазартылды және белгісіз жауынгер ескерткіші жаңартылды. «Агро Hұp Азия-2014» ЖШС басшылығы зейнеткерлерге, мұқтаж жандарға қамқорлық жасап, мерекелік шараларға ақшалай және материалдық көмек көрсетуде. Жергілікті мектеп, аурухана, балабақшаны күтіп ұстауға да инвесторлар белсене атсалысады екен.
Қазіргі күні Масуд Хасанның командасы тоқтап қалған диірменді, газ және дизель отынымен жұмыс істейтін астық кептіру қондырғысын іске қосу жұмыстарын атқаруда. Көкшетаудағы «Ново-Пэк» кәсіпорнымен жасалған мәмілеге сәйкес, астықты 10 тонналық сиымдылықтағы қаптарға тиеуге бағытталған жаңа жабдықтар да сатып алыныпты. Ең бастысы, тұрғындардың өтініші бойынша наубайхана қайта құрылып, тәулігіне 500 бөлке нан шығарылып, арзан бағамен сатылып жатқанына жұртшылық дән риза.
Бақберген АМАЛБЕК,
«Егемен Қазақстан».
Ақмола облысы,
Жарқайың ауданы.
Суретте: Ирандық инвестор Гахремени Масуд Хасан.
Соңғы жаңалықтар
Бәріңізге түсінікті болу үшін...
Қоғам • Кеше
Жайық өзеніндегі су қауіпті деңгейден асты
Аймақтар • Кеше
