Батыс Еуропада «Mamer» деген атпен танымал болған қазақ жігіті туралы біз жарытып ештеңе білмейді екенбіз. Оның басты себебі, бұл жігіттің өз отанында туып-өспегендігі, осы кезде де Қазақстанда тұрмайтындығы. Қалың ханзудың ортасында ән салып жүріп, 2009 жылы бірден ән таспасы Батыс Еуропаға тарағанда, ол отыздың үстіне жаңа шыққан еді. Иә, әншілік өнерімен талайды таңқалдырған Мамыржан Райысханұлы Қытайдың Шыңжаң ұйғыр-автономиялық районының тумасы. Үрімші қаласынан 300 км жердегі шағын ауылда, қарапайым қазақ отбасында жарық дүние есігін ашқан. Ол әнші болуды бала кезінен армандап, әкесі Райысханнан домбыра үйренеді. Тек домбыра ғана емес, гитара, шертер сынды аспаптарды жақсы меңгеріп, өспірім шағынан ән айта бастайды. Біз Мамыржан туралы мәлімет іздестіру барысында оның интернеттегі мекен-жайын тауып (www.myspace.com/mamermusic1.) біраз жайларға қаныққандай болдық. Ол: «Біз бір ата-анадан ағайынды онбыз. Бауырларымның бәрі де домбыра тартып, кішігірім жиын-тойларда ән шырқай береді. Соның ішінде менің музыкаға құштарлығым алабөтен еді. Үйренем деген аспаптардың бәрін сатып әперген, үйге әншілерді жиі-жиі қонақ еткен ата-анама алғысым шексіз. Олар менің нөмірі бірінші тыңдаушыларым және сыншыларым», деп жазады.
Мамыржанның өнердегі жолын тақтайдай түзу, даңғыл деп айтуға әсте болмайды. Бозбала шағында арқасүйер ешкім таппай, Үрімшінің кафе-ресторандарын жағалап ән айтады. Оның үстіне Майкл Джексоннан бастап Металликиге дейінгі поп әншілерге еліктеп, ағылшынша рок, поп әндерді шырқап, тыңдарманның сезімін жаулап алуды көздеуі де жастықтың желігі деп бағаланады. Бірақ, беті қайтқан бозбала жоқ. «Осыдан әлемді аузыма қаратпасам ба?» деген ниетпен 20 жасында туып-өскен Мичиганынан ешбір танысы жоқ, шулы-дулы Нью-Йоркке бір ғана сөмкесімен жол тартқан Мадоннаға ұқсап Мамыржаныңыз да 20-ны еңсеріп барып Бейжіңге ат басын тірейді. Бұл 2000 жылдың басы еді. Мұнда азулы Бейжіңнің кәнігі пайдакүнемдері Мамыржанға қытайша ән салса, жолы ашылатынын, табысы молаятынын түсіндіріп-ақ бағады. Бірақ жүрек қалауы болмаған соң, табысың да, жол-пұлың да онша қызықтыра қоймайды. Бұл туралы әншінің өзі: «Үрімшіде музыканттар сауық үшін, пайда табу үшін ән салса, Бейжіңде өзіңді танытуға деген құштарлық оянып, әнің арқылы ілгерілей беруді мақсат етесің. Бейжіңде кәсіби әнші ретінде қазақтың ұлттық ән-күйлеріне жаңаша леп беру арқылы шығармашылығымды дамыттым, жаңа достар таптым, көптен бері ойымда жүрген «Із» тобын құрдым. Бір қызығы, ең алғаш топ 2003 жылы құрылғанда мүшелері кілең ханзу музыканттары еді. Оларға қазақ әндерін, домбырада ойнауға үйрету үшін көп күш-жігер жұмсадым. Нәтижесінде танымалдығымыз артты. Бірақ қазіргі таңда тобымыздың мүшелері өзгерді, ескі мүшелерінен бір ғана Чжен Ду атты барабаншы қалды. «Қытайша ән сал» деп бастапқыда айтылған ұсыныстар әлі де айтылып келеді. Бірақ жүрегім қаламайды», дейді.
Сонымен Мамыржанның есімі әлемді қалай жаулап алды дегенге келейік. Ол 2008 жылы Бейжіңде танымал продюсер Робин Халлерді кездестіреді. Жігіттің бойындағы жастық жалын мен дауысының әдемілігі әрі ән біткеннің байырғы табиғатын жоғалтпай, оны осы заманмен ұштастыра орындайтыны продюсерді қызықтырып, нәтижесінде Лондонның әлемге әйгілі «Real World Records» компаниясынан алғашқы CD альбомы жарық көреді. Бұл дүниежүзінің түкпір-түкпіріндегі дарынды жастардың ғана альбомын жазуға мүмкіндік беретін бірден-бір компания болып есептеледі. Сондықтан одан шыққан әндердің бағы жанып, төрткүл дүниені аралап кететіні бар. Райысханның ұлының да «Eagle» («Бүркіт») деген атпен шыққан ән альбомының Батыс Еуропаға бірден жол тартқаны – соның айғағы. Альбом туралы алғашқы жылы лебіздердің бірін Канаданың «National post» газетінің тілшісі айтты. «Альбомның әсері өте күшті. Әншінің өзі құдды суретші. Ол ән арқылы сурет салатындай, табиғаттың сұлулығы көз алдыңа орнай қалады». «Бүркіт» ән альбомын өмірге алып келген компанияның негізін қалаушы Питер Габриель: «Мамердің композициясын тілмен айтып жеткізу қиын, онда құдіретті сиқыр бар», депті. Иә, оның құдіретті әрі сиқырлы болуының себебін бір кездегі көшпелі тірлікпен ғұмыр өткізген қазақ рухының еркіндігінен іздеген жөн шығар. Өйткені жинаққа «Қарғаш-ай», «Елігайдан» бастап түгелге жуық халық әндері кірген. Тағы бір жаңалығы, альбомдағы екі әнді Мамыржан және оның «Із» тобы шетелдік танымал әншілер Бела Флекпен және 2008 жылы өмірден озған Эктор Зазумен бірге орындапты.
Сөз соңында айтарымыз, Мамыржан Райысханұлы қазір де 1,3 миллиардтан астам халқы бар, халық саны жөнінен әлемдегі ең бірінші қала боп есептелетін, сондықтан мыңнан тұлпарлардың ғана өнер аспанында жұлдызын жағатын қатал Бейжіңде тұрады, сонда жұмыс істейді. Қазақ жігітінің бағындырар биігі әлі де алда деген үміттеміз.
Айгүл СЕЙІЛОВА.