«Сарыарқа» сыннан сүрінбей өтті

Тәуелсіздіктің 20 жылды­ғы­на арналған респуб­лика­­лық фоль­клор­лық-этно­гра­фия­лық ансамбль­дер­дің «Ға­сырлар са­зы» дәстүрлі му­зы­ка фести­валінің бірінші жүл­десі Астана қаласы фи­лар­мония­сының «Са­ры­арқа» ұлт-аспаптар ансам­блі­нің еншісіне тисе, бас бәйге Ал­матының «Сазген сазы» фольклорлық-этно­гра­фия­лық ансамбліне бұйырды. Екінші орынды Президенттік мә­де­ниет орталығы Ұлттық дәс­түрлер театрының және Қы­зыл­орданың «Дидар» фоль­клорлық ансамбльдері тең­­дей бөлінсе, үшінші жүлде Құр­манғазы атындағы Қазақ ұлттық кон­сер­ваториясының «Бабалар сазы» ансам­­блі­нің үлесіне тиді. «Сарыарқа» ұлт-аспаптар ан­сам­блінің жетекшісі Күлән Ыды­рысова отыздан аса ансамбльдер өзара бақ сынасқан айтулы додада бірінші ор­ынға ие болған ұжым­ның қуанышын бізбен бө­лісуге ар­найы атбасын бұр­ған екен. Бұл жа­ңалыққа біз де елең етістік. Фестиваль, байқау деге­ні­ңіз, қазір қай қа­лаға барсаңыз да бір емес, бірнешеуі алды­ңыз­дан кезігеді. Клас­си­калық, эстра­далық, дәс­түр­лі әнші­лер бай­қа­уы дегендей, тәу­елсіз­дік­ке қол жеткізген жыл­дар­да дү­ние­ге келіп жатқан қаншама жарыс­тар­ға куәміз. Бірақ сол егемендік ал­ған­нан кейін халқымыздың жо­ғын жоқтап, барын түгендейтін бір асыл қазынасы, інжу-мар­жа­ны бар болса, ол осы сазы сан нақышты музыкалық аспаптары еді. «Игі­лік­тің ерте, кеші жоқ» де­мекші, сондай қуанышты сәт­ке мерейіміз тасып отыр бүгін. Оңтүстік астана өзінің рухани ор­талық екенін тағы бір ізгі бас­тамасымен дәлелдеп шықты. Жер-жердегі фольклор­лық-этно­гра­фия­лық ұжымдарды іздестіріп, өнерлерін на­сихаттауға көш­ті. Осы қазақтан дәл қазір хал­қы­мыздың нарқобыз, жез­қобыз, ады­рна, сазген, шертер, жетіген, саз­сыр­най сияқты толып жатқан дәс­түр­лі музыкалық аспапта­ры­ның тү­рі, үні қандай болады деп сұра­са­ңыз, кез-келгенінің мүдір­мей ай­тып беретініне күмәніміз бар. Бір білсек, домбыра мен қо­бызды, сыр­най мен сыбызғыны білерміз, ал одан да басқа небір әуезі ай­шық­ты аспап­та­рымыз бар екенін енді мұнан былай өзіміз бағала­ма­сақ, қазақ деген аты­мыз­ға үлкен сын болғалы тұр. Хал­қымыздың қас­терлі де қа­сиетті ас­паптарын тұң­ғыш рет дәріптеп от­ыр­ған ұлт­тық жоба­ның Тәуелсіз­дік­тің 20 жыл­дық мерейтойына лайық­ты тар­ту бо­лып саналатыны сондықтан. – Байырғы музыкалық аспап­ты бағалау, дәстүрлі музыкалық аспапта орындаушыларды қол­дау, құр­меттеу, жастардың ұлт­тық өнерге қызығу­шы­лығын ояту мақсатын­да­­­ғы өнер додасы ал­дағы уақытта ұлт-аспаптар ан­самбльдерінің то­ла­ғай жетістігі мен шығарма­шы­лық ізденістерін мұ­нан да биік дәрежеде көрсете беруіне тілектеспіз, – дейді ан­сам­бль­дің жетекшісі Күлән Жұ­машқызы. – 1998 жылы қалалық филармония­ның жанынан құ­рылған «Сарыарқа» ұлт-аспап­тар ансамблі (көркемдік же­текшісі Нұрлан Хамзин) өзінің атын осы­ған дейін алыс-жақын біраз шет мемлекеттерде танытып үл­герді. Францияның Дижон қа­ла­сында өт­кен Халық шығар­ма­шы­лығы фес­тиваліне қатысып, алтын медальді иеленуі тек оған ғана көр­се­тілген сый-сияпат емес, жалпы француз­дар­дың қазақ өне­ріне берген жоғары бағасы болып табы­ла­ды. Сондай-ақ ан­самбльдің Новосібірдегі халық­аралық халық шы­ғар­машылығы, Қы­тайдағы халық­аралық әлем ха­лықтарының билері және фоль­клор­лық музыкасы, Түр­кия­дағы халық­ара­лық фольклор, Мәс­кеудегі «Садко» халық­ара­лық фольклор фестивальдерінде хал­қы­мыздың музыка­лық мол мұра­сын паш етіп, Лон­дондағы атақты «Биг Бэне» ағыл­шын пар­ламенті сарайын дала сазы­мен тербеген кештері ел шежіресіндегі ескірмес парақтар еді. Күлән Жұмашқызының айту­ын­ша, сайыста олардың оза шау­ып бәй­ге алуына жекелеген өнер ше­бер­ле­рі­нің қосқан үлесі зор бол­ған. Шы­ғыс Махан сыбыз­ғы­мен Т.Бел­­­гібай­ұлы­ның «Ақ Ара­лын», Ләз­зат Көбе­но­ва саз­сы­р­­наймен ха­лық ән­дерінен попурри, Қаракөз Гасимова жетігенмен Ықы­ластың «Жезкиігін», Гүл­жан Мұс­тахим қыл­қо­­бы­з­бен Қаз­бек Әбе­нов­тің «Аққуын» ор­ын­дап, көп­шілік­ті тәнті етіпті. Қа­­­лалық филармониядан ансам­бль құрамында өнер көр­сет­к­ен әнші Нұрай Танабаев ха­лық әні «Ақ көйлекті», Алтынай Ма­мы­рай «Ай­қа­ракөзді» орындағанда, жұрт елор­да­лық өнерпаздарға ерекше ілтипат білдіргенін де айта кеткен жөн. Та­ғы бір айта кететін нәр­се, ансам­бль­дегі му­зы­кант­тар­дың бә­рі шетінен өз сала­сын жетік мең­гер­ген, жо­ға­­ры кәсіби мамандар болып есептеледі. Нұр­ғиса Тілендиев атындағы «Өз елім» саз фестивалінде бас жүл­дені иеленген белгілі күйші-дом­бы­рашы Сәттібек Баяқов та осы ұжым­да өнер көрсе­теді. Ан­самбль­дің ре­пер­туары тың­да­ған кісіні жа­лық­тыр­майды. Көне дәу­ірде жа­­зыл­ған дү­ние­лерден бастап, қазір­гі заманғы ком­по­зи­торлардың шы­­­ғар­­малары мен бас­қа халықтар­дың да белгілі му­зыкалық туынды­ла­рын тұ­шым­ды орындап, тыңдау­шы­сын ғасыр сазымен тыныстатқан «Са­­ры­ар­қа­ның» сапары әлі де биік белестерге бастай береріне сенеміз. Қарашаш ТОҚСАНБАЙ. Суретте: «Сарыарқа» ансамблі.