Кеше сенаторлар алты заң қабылдады

Ал палатаның бейсенбі күнгі отырысы Мемлекет басшысының ұсынысымен Жоғарғы соттың судьялығына Анатолий Смолинді сайлаудан басталды. Елбасының ұсынысын сенаторларға Жоғарғы Сот Кеңесінің төрағасы Талғат Донақов жеткізді. Ұсынылған кандидатураны Сенат депутаттары бірауыздан қолдады. 

Кәсіпкерлікке кедергі азайды

Мемлекет басшысының тапсырмасы негізінде әзірленген «Қазақстан Респуб­ликасының кейбір заңнамалық актілеріне кәсіпкерлік қызметті реттеуді жетілдіру мә­се­лелері бойынша өзгерістер мен то­лықтырулар енгізу туралы» Заң аясында қолданыстағы 14 кодекске және 109 заңға түзету енгізу көзделген. Аталған құжат биз­несті қайта реттеуге, оның жөнсіз шы­ғындары мен әкімшілік кедергілерді жоюға және кәсіпкерліктің дамуын ынта­ландыруға бағытталған. Сонымен қатар Қазақстанның «Doing Business» индикаторы бойынша рейтингін жақсарту амалдары да бекітілген.  Осы мәселе бойынша баяндама жасаған Ұлттық экономика министрі Тимур Сүлейменов алынып тасталған тексерістер бұған дейін тиімсіздігін көрсеткенін және қайталанып келгенін атап өтті. 

Ендігі жаңашылдық ретінде бұрынғы жүйе өзгертіліп, профилактикалық бақылау институтының енгізілетіндігі аталды. Нақтырақ айтқанда, жаңа заң қолданысқа енгеннен кейін тексерушілер анықталған кемшіліктер бойынша әкімшілік істі бұрқ еткізіп қозғамай, алдымен профилактикалық әрекет жасауға міндеттеледі. 

«Сонымен қатар жер және құқықтық кадастрды кейіннен біріктіру мақсатында жылжымайтын мүлікке құқықтарды және онымен жасалатын мәмілелерді мемлекеттік тіркеу туралы қызметтерді Әділет министр­лігінен «Азаматтарға арналған үкімет» мем­лекеттік корпорациясына» беру ұсы­нылады», – деді ол.

Дүниежүзілік банк жүргізетін «Doing Business» индикаторы еліміздің дамыған отыз мемлекеттің қатарына қосылуына ықпал ететіндіктен, заңда оның мұқият қа­ралғандығын айттық. Алайда Сенат депутаты Еділ Мамытбеков өзінің қосымша баяндамасында бір заңға бола көптеген заңдардың өзгеріске ұшырауы ел экономикасының дамуына кедергі болатындығын көлденең тартты. Сондай-ақ  ол «Doing Business» рейтингі бойынша еліміздің 190 мемлекеттің ішінде 36-орында болғандығына қарамастан әлі де жетілдіретін тұстарын атап өтті. Мәселен, салық салу, құрылысқа рұқсат беру, электр желілеріне қосылуға келісім беру, несие алу мен халықаралық сауданы дамыту бойынша  орталық және жергілікті атқарушы органдар қа­перге алатын мәселелер жеткілікті болып отыр. Сенатор әлі де тексерушілердің құ­рығы ұзын екендігін, ал кәсіпкерлердің әрбір екіншісі сыбайлас жемқорлықтан зәбір көріп отырғандығын жеткізді. 

Осы тектес ұсыныстар мен талқылаулардан соң сенаторлар заңды толықтай қабылдады.

Ассамблея туралы заң жаңғырды

Сенаторлар қабылдаған маңызды құ­жат­тың бірі – «Қазақстан халқы Ассамблеясы туралы» Заңға енгізілген өзгерістер мен толықтырулар болды.  Аталған заң жобасы Елбасының 2017 жылғы 4 қыркүйекте Парламент сессиясының ашылуында берген тапсырмасын орындау мақсатында әзірленіп отыр. Сонымен қатар Елбасы Н.Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты тарихи еңбегінде айқындалған міндеттерді лайықты орындау осы заң арқылы да жүзеге асырылады. 

Ассамблеяны еліміздің саяси жүйесінің толық құқықтық субъектісі ретінде бекітіп, «Қазақстан халқы Ассамблеясы туралы» Заң қабылданғалы 10 жыл уақыт аралығында Ассамблея институтының өзі жаңаша өзгерістерге ұшырады. Елімізде қоғамдық келісім мен жалпыұлттық бірлікті қамтамасыз етудің үлгісі жаңа сатыға көтерілді. 

– Осы заңның негізін құрап отырған «Этносаралық келісім» термині оның қолданылу аясын тарылтып отыр, ал іс жү­зінде Ассамблеяның миссиясы едәуір кең ауқымға ие. Осыған байланысты, Ас­сам­блеяның негізгі мақсаты мен міндет­терін «этносаралық келісім» деп емес, «қоғам­дық келісім мен жалпыұлттық бірлікті қамта­масыз ету» деп анықтап, заңның бар­лық мәтіні бойынша осы терминология­ны қолдану ұсынылды, – деді сенаторлар алдында баяндама жасаған Мәдениет және спорт министрі Арыстанбек Мұхамедиұлы. 

Осы орайда, «Қоғамдық келісім» рес­публикалық мемлекеттік мекемесінің, яғ­ни Ассамблеяның жаңа институтының пай­да болуы ескеріле отырып, сондай-ақ Ассам­блеяның қызметіндегі этномәдени бірлес­тіктердің маңызды рөлі назарға алынып, аталған ұйымдардың мәртебесі белгі­ленген. Сонымен қатар заң жобасында облыс әкімдіктері жанындағы Ассамблея Аппа­рат­тарының функцияларын кеңейту ұсынылды.

Ал қосымша баяндама жасаған сенатор Бақытжан Жұмағұлов Қазақстанда барлық реформалық, рухани-әлеуметтік өзгерістер Ассамблеяның институты негізінде жүзеге асырылып жатқандығына тоқталды.  

– Қазақстан халқы Ассамблеясы ұлттық сана мен рухани жаңғырудың, әрі жаңғырту процесінің алдыңғы шебінде келеді. Сондықтан да оның рөлі де, жауапкершілігі де жоғары, – деді Б.Жұмағұлов. 

Аталған заң сенаторлар тарапынан бірауыздан қолдау тауып, қабылданды.  

Халық жайылымнан тарықпайды

2016 жылдың мамыр айында Елбасының Жарлығымен және тиісті заң арқылы Жер кодексінің жекелеген баптарына 2021 жылдың 31 желтоқсанына дейінгі мерзімге мораторий енгізілгені белгілі. Атап айтқанда ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерді қазақстандықтарға жекеменшікке беруге, шетелдіктерге жалға беруге тыйым салынды. Енді аталған мәселелер нақты шешімін тапқан «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне жер қатынастарын реттеу мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң кезінде қоғамның қызу талқысында болған жерге қатысты мәселелерді бірыңғайлайды. Бұл туралы Сенаттың жалпы отырысында Премьер-Министрдің орынбасары – Ауыл шаруашылығы министрі Өмірзақ Шөкеев баяндады. 

Оның айтуынша, еліміз бойынша Ауыл шаруашылығы министрлігі мен облыс әкімдерінің есебі негізінде ауылдық елді мекен тұрғындарына қосымша 27 млн гектар жайылым қажет. Ал қазір ауылдағы ағайын төрт түлігін 20 млн гектар жерге жайып отыр. Қосымша жайылым осы заң негізінде реттелмек. 

Жайылым үшін қажетті жерлерді қайтарып алу үшін өтемақы ретінде мем­лекет 180 млрд теңге, ал тұрғын үй құры­лысына қажетті жерлер үшін 1 млрд теңге қарастырған. Бұл сома облыс әкімдіктерінің сұранысы бойынша республикалық бюджеттен қажетінше бөлінеді. 

«Конкурстың жариялылығы мен қатысушылардың тең құқықтарын сақтау үшін хабарландырулар бұрынғыдай тек аудандық газеттермен шектелмей, басқа да бұқаралық ақпарат құралдарында жариялануы тиіс және облыс әкімдіктері мен Ауыл шаруашылығы министрлігінің интернеттегі ресми парақшаларына орналастырылады.  Жерді иеленушілердің жерді тиімді және сапалы пайдалануға байланысты міндеттемелері алғашқы бес жылда – жыл сайын, одан кейінгі кезеңде суармалы жерлер 3 жыл сайын, суарылмайтын жерлер 5 жыл сайын мониторингтен өткізіледі. Бір қолға берілетін жердің мөлшері жергілікті мәслихаттар мен әкімдіктердің бірлескен ұсынысы арқылы Үкіметте бекітіледі», – деді Ө.Шөкеев. 

Жаңа заң бойынша шекара белдеуіндегі жер жалға берілмейді және оны тек жергілікті халық жайылым ретінде пайдалана алады. Ал шекаралық аумақтағы жерлер тек қазақстандықтарға ғана жалға беріліп, шетелдіктермен некедегі Қазақстан азаматтарына беруге тыйым салынған. Сонымен қатар қолданыстағы мораторийдің ауқымы кеңей­тіліп, тіпті шетелдіктердің 1 пайыздық үлесі бар заңды тұлғаларға жер жалға беріл­мейтін болып бекітілген. Алдағы уа­­қытта жерге байланысты шешімдер қабыл­дау кезінде қоғамдық пікір де барынша ескерілмек.

Заңды депутаттардың талқылауы барысында сенатор Мұрат Бақтиярұлы: «Қазақтың жері – қазақтың жаны мен демі, тіршілігі, тәуелсіздігіміздің тірегі. Жер – ұлтаралық татулықтың негізі. Бірнеше ғасыр бойы отарлау саясатының зардабын тартқан қазақ халқы шетелдіктерге жерді жалға беруді қабылдай бермейтіндіктеріне көзіміз анық жеткендей болды. Осы бір көңіл ауанын ескеріп, жерді сауда мен саясаттың құралына айналдырмауымыз керек», деп сөзін түйіндеп өтті. Ал сенаторлар заңды толық қабылдады.

* * *

Сенаторлар, сондай-ақ «Қазақстан мен Тәжікстан Үкіметтері арасындағы дипломатиялық өкілдіктердің ғимараттарын салу үшін жер учаскелерін өзара беру туралы келісімді ратификациялау туралы», «Қазақстан Республикасының Үкіметі мен Америка Құрама Штаттарының Үкі­меті арасындағы Ауғанстан Ислам Респуб­ликасының тұрақтылығы және қайта қалпына келтіру жөніндегі іс-қимылға Америка Құрама Штаттарының қатысуына байланысты Қазақстан Республикасының аумағы арқылы арнайы жүктің коммерциялық темір жол транзитін қамтамасыз ету тура­лы келісімге өзгеріс енгізу туралы хат­таманы ратификациялау туралы», «Тәуел­сіз Мемлекеттер Достастығына қатысу­шы мемлекеттердің ақпараттық қауіпсіз­дікті қамтамасыз ету саласындағы ынты­мақ­тастығы туралы келісімді ратификациялау туралы» заңдарды да қабылдады. 

Сонымен қатар орталық атқарушы ор­ган­дарға депутаттық сауалдарын жолдады.

Серік ӘБДІБЕК, «Егемен Қазақстан»