Шет елдерде тұрақты тұруға тұрғындардың жаппай ағыны, кері миграциялық баланс
Қоғамда «миграция мәселесі» де ерекше тұр. Бұл проблема бүгінгі және тіпті кешегі күндікі ғана емес. Егер миграциялық үдерістерді тұтастай алып қарайтын болсақ, онда 1960-шы жылдардың аяғынан бастап, республикадан кеткен тұрғындар санының ырғақты түрде өсіп отырғанын көреміз. Ал оның шарықтау шегі 1994 жылға сәйкес келді. Осы жылы миграциялық ағынның төмендеу үрдісі де анық байқала бастады.
Нұрсұлтан Назарбаев.
Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне орай өткен салтанатты
жиналыста сөйлеген сөзінен.
Алматы қаласы, 1995 жылғы 16 желтоқсан
Сондықтан Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарынан бастап, миграциялық үдерістерді реттеу мәселелері мемлекеттік саясаттың аса маңызды бағыттарының бірі болды. Эмиграцияның шарықтау шегі елден жарты миллиондай адам сыртқа кеткен 1994 жылдың үлесіне тиеді. 1995 жыл мен 2003 жыл аралығында елден 1 млн. 209 мың 814 адам көшіп үлгерді. Жүргізілген зерттеулерге сәйкес, эмиграцияның негізгі себептері экономикалық дағдарыс, ұлттық-мемлекеттік саясат және этномәдени факторлар болды. Тұрғындарды аса көп жоғалтқан өңір солтүстік болды – өйткені, мұнда негізінен тың игеруге Ресейден, Украина мен Белоруссиядан келгендер тұратын. 1991 жылдан бастап тұрғындар саны туудың азаюы, туғаннан кейінгі күтілетін өмір сүру ұзақтығының, әсіресе, ер кісілер арасында қысқаруы мен эмиграция салдарынан тұрақты түрде төмендеп отырды. Кеңес Одағының ыдырауымен барлық одақтас республикалар егемендіктерін алды, КСРО-ның кезінде біртұтастығымен ерекшеленген өндірістік кешеннің шаруашылық байланыстары үзіліп қалса, бұл тұрғындарды стихиялық миграциялық қозғалысқа итермеледі. Ертеңгі күнге деген сенімсіздік, әлеуметтік тұрақсыздық, экономикалық дағдарыс пен бұлыңғыр саяси перспективалар адамдарды өмір үшін ыңғайлы жағдайлар іздеуге мәжбүр етті. Осының салдарынан 90-шы жылдары Қазақстаннан жаңа мемлекеттің болашағына сенбегендердің жаппай кетуі етек алды. Қазақстан Республикасының миграциялық саясатында этностық миграцияны реттеу негізгі орындардың бірін алады. 1993 жылдан бастап, этностық мигранттардың көші-қоны Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығымен бекітілген эмиграциялық квотамен реттеліп келеді. Оралмандар иммиграциясының квотасы 2000-2001 жылдары жылына 500-600 отбасын, 2005-2008 жылдары – 15 мың отбасын құраса, 2009-2011 жылдары оралмандар иммиграциясының квотасы жылына 20 мың отбасына дейін көбейтілді. Тәуелсіздігіне қол жеткізген сәттен бастап, Қазақстанға барлығы 221,9 мың оралмандар отбасы немесе 858,1 мың адам көшіп келді. Барлық қоныс аударғандар Қазақстан Республикасының заңнамасында көрсетілген деңгейде мемлекеттік көмек алды. Көші-қон үдерістерін оңтайландыру мақсатында Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес «Нұрлы көш» бағдарламасы қабылданып, жүзеге асырылып келеді. 1999 жылдан бергі санақаралық кезеңде ел халқы 1 млн. 22,9 мың адамға көбейсе, өсімнің басым бөлігі оралмандардың есебінен қамтамасыз етілді. Елімізде жүргізілген әлеуметтік-экономикалық саясат нәтижесінде, яғни жаңа жұмыс орындарының құрылуына, өмір сапасын жақсартуға бағытталған шаралардың арқасында республикадан кететіндер ағынының алдын алуға мүмкіндік туды. Тиімді мемлекеттік саясаттың нәтижесінде 2004 жылы тәуелсіздік алғаннан бері алғаш рет миграцияның оң сальдосына қол жеткізілсе, бұл үдеріс келесі жылдары да сақталды. Соңғы үш жыл бедерінде де шет елдерге тұрақты тұруға кеткендердің қысқару үрдісі сақталып отыр