Қосбатыр-Құмай кешені

Аталмыш нысанды зерт­теушілер көне түркі дәуірінен қалған өңірдегі бірден-бір мұра дейді. Өйткені кешеннің негізгі атрибуты – сол қолына шағын қанжар қару, оң қолына ыдыс ұстаған қос балбал. Бұл мүсіндер ежелгі түркілерге тән белгі-бейне екені анық. Кешеннің «Қосбатыр» аталуына да қос балбалдың қатар орналасуы себеп болған сияқ­ты. Өйткені кезінде бұл нысандарды көріп, белгілеу жазба қалдырған атақты архео­лог Әлкей Марғұлан, бұл жә­дігерлер ерлік жасап, аты аңызға айналған қос батырдың құрметіне қойылуы мүмкін деген ұстанымын айтқан көрі­неді. 

Жоғарыдағы қос батыр ес­керткіші 2006 жылы Ерей­ментау аудандық музе­йіне қойылыпты. Кейін та­рихи жәдігерлер ғалым өлке­тану­шылардың араласуымен бас­тапқы орнына қайта орналас­тырылған. 

2009 жылдан бастап ны­санға барлау, зерттеу жұ­мыстарын үзбей жүргізіп келе жатқан тарих ғылымдарының докторы, түркітанушы Ай­ман Досымбаева бола­шақ­та осын­дағы тарихи ке­шен­ге ашық аспан астын­дағы мұражай жасап, отан­дық туризм орта­лы­ғына айналдыру керектігін алға тартады. Өйткені соңғы жылдары тұрақты жүргізілген қазба жұмыстарының арқасында жаңадан табылған балбал тастар саны 15-ке жетіпті. Со­нымен қатар кешеннің екінші бір ерекшелігі – шығыс қа­бырғасына орнатылған мү­сіндер мен оның ғұрыптық қоршауы. 

– Ескерткіш кешен облыс аумағындағы ежелгі түр­кі дәуіріне тән көп компо­нент­ті жалғыз жәдігер. Мұн­дағы мұралардың тарихи ма­ңыздылығы ескерт­кіштердің типтері мен түрлерінің әлеует­ті ақпараттылығында жатыр. Әсіресе, тас мүсіндерде бедер­ленген атрибуттар, ыдыс, әше­кей заттар мен қару жиын­тық­тары үлкен ғылыми қызы­ғу­шылықты тудыруда, – дейді Айман Медеубайқызы.