Қазақта көп жасағаннан сұрама, көп көргеннен сұра дейтін қанатты сөз бар. Бұл әсте өмірде өзі куә болған оқиғаларды көкірегіне тоқи жүретін, оның ғибратты тұстарын кейінгілерге өнеге ретінде ұсына білетін зерделі зеректікке байланысты айтылса керек.
Ұзақ жылдар лауазымды қызметтер атқарған Мұхамедқасым Шәкеновтің елордадағы “Фолиант” баспасынан жарық көрген “Жадымдағы жылдар” кітабымен танысқанда осындай ойға келдік. Оның үстіне Мәскеуде, Қазақстанның бірталай облыстарында, Алматыда, Астанада талай жауапты жұмыстарға жегіліп, экономикалық, шаруашылық істердің қыр-сырына әбден қаныққан, шыңдалған адамның көрген-білгендерін, көңілге түйгендерін қазақтың кестелі сөздерімен әдіптеп, оқырмандармен сырласқандай үлгіде сөз саптауы сүйсіндірді. Соған орай оның кітабы да оқырманды еріксіз еліктіріп, әрі қарай жетелеп отырады.
Әрине, несімен еліктіреді екен деген ой өзінен өзі туындайды. Бұған біз кітап автордың биік өресімен, жадының мықтылығымен, абзал адамгершілігімен, мәдениеттілігімен, халыққа жақындығымен, жанашырлығымен, өнерді құрметтей білетіндігімен баурайды дер едік. Және бұл сөзімізге дәлелді кітаптан көптеп келтіруге болады.
Автор Кеңес өкіметі кезінде Мәскеу тарапынан көрсетілетін қиянаттарды, Орталықтың қолдауымен жергілікті кадрларға, яғни қазақтарға қырғидай тиетін өзге ұлт өкілдерінен сайланған басшылардың жойдасыз әпербақандықтарына мысалдарды көптеп келтіреді. Енді бірде толғақ қысқан әйелін кеңшардан аудан орталығына алып шыққан тұрғынның көлігі бұзылып, жарты жолда қалады. Осы кезде оларға ауданның басшысы М.Шәкенов қарсы жолығады. Жағдайды тез бағамдаған басшы толғақ қысқан әйел мен оның күйеуін “Волгасына” мінгізіп, айдалада жаяу-жалпы қала береді.
Торғай облысында атқару комитеті төрағасының орынбасары болып істеген жылдары облыс мәдениетін көтеруге бір кісідей атсалысады. Ал облыс тараған кезде өзінің бірталай уақыт жұмыссыз жүргеніне қарамастан, Торғай облыстық музыкалық-драма театрының артистер труппасының Жезқазған облысына қоныс аударуына көмектеседі. Сол кездегі Министрлер Кеңесі төрағасының орынбасары М.Ахметова “Өзің жұмыссыз жүріп, театрдың жағдайын ойлағаның түсініксіз” деген екен.
Жалпы, Мұхамедқасым ағаның қызмет істеген жерлерінде алдымен іздейтіні өнер адамдары екені осы кітаптан айқын аңғарылады. Мысалы, Оңтүстік Қазақстан облысының Отырар ауданына басшы болып барғанда алғашқы танысуды атақты айтыс ақындары Тәушен Әбуова мен Әселхан Қалыбековадан бастайды. Мұны сөкет көргендер де болыпты. Өйткені, ол кездің тәртібі бойынша танысуды адамның емес, егіннің, малдың жағдайын білуден бастау қалыптасқан ғой.
Басшы ретіндегі сергектігін, сезімталдығын, мықты ұйымдастырушылығын былай қойғанда, өнерге, мәдениетке қамқорлықпен іштартатыны Отырар ауданында тындырған істерінен де айқын байқалады. Әсіресе Арыстан баб кесенесін жер астының тұзды суынан қорғап қалғанын, кесенені діндарлардың пайдалануына көбірек назар аударғанын, Отырар төбеге жанашырлық танытып, оның айналасын түгел қоршатып, қорыққа айналдырғанын, ұлы композитор Шәмші Қалдаяқовтың көзі тірісінде-ақ оның атын аудандағы музыка мектебіне бергізгенін жергілікті халық ризашылықпен еске алады. Өткен ғасырдың 90-жылдары М.Шәкеновке республиканың тарих және мәдениет ескерткіштерін қорғау қоғамын басқаруды сеніп тапсырудың да сыры осында болар.
Қорыта айтқанда, басшылық қызметті нағыз басшыға тән іс-әрекетімен лайықты атқарып, жүрген жерінде абыройға, халықтың ілтипатына бөленген Мұхамедқасым ағамыздың бұл естелігін ғибратты ғұмырдың бір белгісі десек, артық емес.
Орынбек Жолдыбай, филология ғылымдарының кандидаты.