Мұнай өндіру – Қазақстан экономикасының негізгі құрамдас бөлігі. «Салықтың қандай бөлігі осы саладан түседі, мұнай-газ саласы ел экономикасына қандай үлес қосады?» деген сұраққа жауап іздедік. Қазақстанда 250-ден астам мұнай және газ кен орындары бар. 2019 жылы 104 кәсіпорын мұнай өндіруді жүзеге асырды.
Finreview порталының хабарлауынша, бұл нақты жыл ел үшін рекордтық жыл болды: осы мерзім ішінде 90,5 млн тонна мұнай өндіріп, қаржыландырылуы 12,3 трлн теңгеге жетті.
Нәтижесінде мұнай-газ саласы Қазақстан экономикасының дамуына үлкен әсер етті. ЖІӨ үлесі 4,4% өсті. Бұл көрстекіштің 17 пайызы мұнай секторының үлесінде.
Ел бюджетіндегі мұнай үлесі
2019 жылдың қорытындылары бойынша ел бюджетіне 9,7 триллион теңге түсті. Бұл ақшаның жартысынан көбі - Қазақстанның отыз ірі кәсіпорындарының салығы. Олар 4,9 трлн теңге төледі. Ал мұнай мен газ өндірумен айналысатын кәсіпорындарға 4,3 трлн теңге көлемінде салық төленді.
Бұл ел бюджетінің 44% құрайды.
Ұзақ мерзімді перспективада елдің мұнай саласына тәуелділігі оның экономикасын дамыту үшін үлкен қауіп болып саналады.
Ел дамуының басқа перспективалық бағыттары
Еліміздің тау-кен өндірісі тек мұнай мен газ ғана емес, сонымен қатар басқа пайдалы қазбалармен де ұсынылған. Мәселен, Қазақстан уран өндірісі бойынша әлемдік көшбасшы. Сондай-ақ бізде қара және түсті металлургия, химия өнеркәсібі дамыды. Машина жасау белсенді дамып келеді. Шикізаттың әртүрлілігі мен жеткіліктілігі құрылыс материалдарын тек ішкі пайдалану үшін ғана емес, сонымен қатар экспортқа да шығаруға мүмкіндік береді.
Қазақстанның географиялық орналасуы Еуразияның дәл орталығында көлік пен халықаралық сауданы дамытуға мүмкіндік береді.
Мұнайға тәуелділіктен босатудың басқа елдердің тәжірибесі Мысалы, Біріккен Араб Әмірліктерін алайық. Ел 2030 жылға қарай күніне бес миллион баррель мұнай өндіруді жоспарлап отыр. Бұл жылына шамамен 290 миллион тонна. Бірақ сонымен бірге БАӘ мұнайға тәуелді бюджеттің үлесін 2030 жылға қарай 10% -ға дейін төмендеткісі келеді. Қазір ел бюджеті мұнай компанияларының салықтарының төрттен бір бөлігін құрайды. Ел экономикасының «қара алтынға» тәуелділігін төмендегідей салаларды дамыту арқасында азайтуға мүмкіндік туды:Туризм: Араб әмірліктеріне жылына орта есеппен 20 миллион турист келеді.
Әуе көлігі: бірнеше ірі авиакомпаниялар БАӘ-де орналасқан.
Теңіз көлік торабы: теңіз терминалдары мен қоймалар құрылысына көп қаражат бөлінеді.
Жасыл энергияны дамыту: ыстық күн мен жел - энергия өндірудің жақсы шарттары.
Біздің мемлекетіміз мұнайға тәуелділіктен қалайша құтыла алады және табиғи ресурстарға бағаның құлдырауы біздің экономикамызға қалай әсер ететінін уақыт көрсетеді.
Соңғы айларда Қазақстан бензині ең арзан елдердің қатарына енді.