Мәжіліс депутаты Айқын Қоңыров үкіметтің назарын экономиканы қаржыландыру проблемаларына аударды. Мемлекеттік холдингтер, қорлар түріндегі уақытша схемалардың орнына салалық банктер құру қажеттігін айтты.
Бүгін Алматыда вебинар жиында бас қосқан сарапшылар салалық банктерге мән берудің маңызын талқылап жатыр. Сарапшылардың пайымынша, Қазақстанның несие қайтару рейтингі жақсы болғанымен, елдің банк жүйесі әлі де әлсіз. 2000-2007 жылдары қарқынды дамыған елдің қаржы индустриясына ғаламдық қаржы дағдарысы тіпті ауыр тиді. Банктер жаппай қаржылай көмек сұраған 2009 жылдан кейін банктер активтерінің басым көпшілігі – 22 миллиард доллар – жұмыс істемейтін проблемалық несие деп танылды. Сарапшылар Ұлттық банк пен ірі банктер арасында жұмыс істемейтін несиелердің үлесін алдағы бес-алты жылда 10 пайызға дейін қысқартуды көздейтін жеке келісімдердің сол кезде бекітілгенін айтады. Тәуелсіз сарапшы Александр Юрин Ұлттық банктің жаңа саясаты қазақстандық банктерге несиелеуді ұлғайтудың жаңа кезеңін бастауына мүмкіндік бергенін айтты. Бұл үкіметтің экономиканы әртараптандыру мен өнеркәсіпті қарқынды дамытуға қатысты жоспарын іске асыруына көмектесер еді. «Бірақ олай болмады. Енді қадағалауға негізделген тәсіл мен іскерлік қызметті жалғастыруға мүмкіндік арасындағы тепе-теңдік сақталғаны маңызды», – деп сөзін түйіндеді ол.
Сарапшылар алдағы уақытта, Қазақстанда бар болғаны оншақты ғана банктің қалуы мүмкін екенін айтып отыр. Себебі банктерді қолдан үстемелетіп қаржыландыру мүмкіндігі 2019 жылы аяқталған. 2020 жылдан бастап әлемдік қаржы секторы интеграциясымен бетпе-бет қаламыз. «Қазақстанға салалық банктер қажет деген пікірлер көптеп айтылады. Бұл пікірді мен де қолдаймын. Енді банктердің мүмкіндігі де, қажеттілігі де бәсекелестік жағдайында сыналады», – дейді Александр Юрин.
Ол банк секторы тартымдылығын арттырғанда ғана шетелдік банктердің келетінін айтады. Алдағы бірер жылда жабылып жатқан банктердің орнын шетелдік банктер иеленеді деп дәмеленудің қажеті жоқ.
ІЖӨ мөлшерінің азайып кетуі ішкі нарықтың мүмкіндігінің шектеулі екенін тағы да көрсетті. Одан бөлек, бізге келуге ниеттенген шетелдік банктер тарапынан берілген несиенің үштен бірінің қайтпай қалуына назар аудармай қоймайды. «ШОБ жақсы жұмыс істесе, экономиканың күретамырына қан жүгіреді. Бұл банктер үшін ашық нарықты қалыптастырады», – дейді Александр Юрин.
Соңғы жылдары банктердің біразы ШОБ-тың әлеуетін сәтті пайдаланып, дағдарыстық сценарийлерін жақсы жүзеге асырды. Бірақ қоғамның назары биліктің банк проблемалары туралы мәлімдемесіне көбірек ауып кетті. Бұл банктерге қатысты кейбір проблемаларды нарық жолымен емес, әкімшілік жолмен шешілуіне алып келді. «Мұның соңы банктердің бр-біріне жұтылуына немесе жойылуына алып келді. Басқаша айтқанда кейбір банктер ақпараттық соғыстың тұтқынына айналды», – дейді А. Юрин.
Бұған дейін бірқатар рейтингтік агенттіктер пандемия жағдайында Қазақстанда несиелеу сапасының нашарлауын болжап отыр деп хабарлаған болатын.
Қазақстан қаржыгерлері қауымдастығының (ҚҚҚ) талдаушысы Мерей Исабеков экономикалық белсенділіктің төмендеуіне байланысты қарыз алудың бәсеңдеуін күтуге болатындығын айтты. Алайда мәселенің соңғы шкаласын есептеу мүмкін емес. Алайда, егер коронавируспен байланысты жағдайды бақылауға алуға болатын болса, онда Исабековтың пікірінше, бұл нарыққа теріс әсер аз болуы мүмкін.
АФК сарапшысы дағдарыс кезінде төлемге қабілетті қарыз алушылар үшін күрес күшейе түсуі мүмкін, бұл несиелер бойынша пайыздық мөлшерлемелерге қысым жасайды.
Қазақстан қаржыгерлері қауымдастығының (ҚҚҚ) талдаушысы Мерей Исабеков экономикалық белсенділіктің төмендеуіне байланысты қарыз алудың бәсеңдеуін күтуге болатындығын айтты. Алайда мәселенің соңғы шкаласын есептеу мүмкін емес. Алайда, егер коронавируспен байланысты жағдайды бақылауға алуға болатын болса, онда Исабековтың пікірінше, бұл нарыққа теріс әсер аз болуы мүмкін.
ҚҚҚ сарапшысы дағдарыс кезінде төлем қабілетті қарыз алушылар үшін күрес күшейе түсуі мүмкін, бұл несиелер бойынша пайыздық мөлшерлемелерге қысым жасайды. «Бұл энергия ресурстарына сұранысты қалпына келтіргеннен кейін қолайлы деңгейге оралуы мүмкін мұнай бағасына қатысты. Мұндай жағдайларда, үкімет шараларының тиімділігімен несиелеу мөлшерлемесінде айтарлықтай өзгерістер болдырмайды», - деді ол.
Естеріңізге сала кетейік, Moody's Қазақстанда тұтынушылық сегменттегі активтер сапасының нашарлау қаупі жоғары деп санайды. Fitch жоғары жұмыссыздық пен табыстың аздығы бөлшек несиелендіру жағдайын күрделендіретінін атап өтті. S&P-де олар қаржылық институттардың таза пайыздық кірісінің азаюын болжайды, себебі карантин кезеңінде корпоративті және бөлшек клиенттердің несиеге деген сұранысының төмендеуі және ол карантин аяқталғаннан кейін де жалғасуы мүмкін екенін айтқан.