Ел Тәуелсіздігінің 30 жылдығы қарсаңында Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті – Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың «Тәуелсіздік тағылымы» атты танымдық мақаласының жарық көруі мемлекетіміздің дамуы мен егемендікке қол жеткізудегі ерлік пен еңбекті арқау еткен қазақ даласындағы жарқын оқиғаларды айшықтай түседі.
XXI ғасыр – білім мен ғылымның, ақыл-ойдың дамуы, инновация, цифрландыру мен креативті бастамалар кезеңі. Осы отыз жылда елімізде жастардың білім алуына, ғылыммен айналысуына жағдай жасалып, бүгінде қазақстандық түлектер еліміз ғана емес, көптеген шетелдің жетекші оқу орындарында білім алуда. Бұл білім жастардың сапалы білім алуына жағдай жасай отырып, әлемнің озық елдерінің қатарына қосылуды мұрат еткен, индустриялық-инновациялық даму жолына түскен қуатты экономикалық бағдар ұстанған мемлекеттің адам капиталына басты назар аударуының бір дәлеліндей. Өзгермелі әлемде бәсекеге қабілетті маман даярлау, оларға жағдай жасау уақыттың басты талабы. Еліміздің білім және ғылымды дамытудағы саясаты бүгінде жастардың терең білім алып, қоғамның қай саласында болсын табысты еңбек етуіне мүмкіндік беруде.
«Ғылымы жоқ елдің болашағы бұлыңғыр» демей ме Әл-Фараби бабамыз. Қазақ ғылымының өнертапқыштық тарихы тереңге кетеді. Бүгінде археологиялық қазбалар барысында табылып жатқан құнды жәдігерлер соның дәлелі. Еліміздің өңірлерінен ашып алынған ортағасырлық қалалардағы архитектуралық қазбалар, сәулет өнерінің озық үлгілері, зергерлік өнердің жақұттары осы киелі қазақ жерінде білім мен ғылымның көне ғасырлардағы жетістігінің дәлеліндей.
Кез келген елдің бәсекеге қабілеттілігі білімі мен ғылым деңгейімен өлшенеді дейтін болсақ, заманауи қоғамдағы сапалы қызмет, технологиялық үдерістер ғылыми жаңалықтардың нәтижесінде жүзеге асуда. Бүгінде қазақстандық жас ғалымдар еліміздегі әрі әлемнің жетекші университеттерінде білім алып қана қоймай, жаһандық трендтерді меңгере отырып, инновациялық кеңістікте жаңа мүмкіндіктерге қол жеткізуде. Халықаралық олимпиадаларда, жобаларда жетістікке жетіп, олар ашқан тың жаңалықтар әлемдік рейтингте көш бастап тұр. Бұл мемлекеттің жастар саясатын, білім мен ғылымды дамытуға деген қамқорлығының нәтижесі.
Қазіргі кезде білім беру мен ғылымды дамытудың 2020-2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы қабылданды. Аталған бағдарламаға сәйкес 2025 жылға қарай ғылымды қаржыландыру көлемі ІЖӨ-нің 1 пайызын құрайтын болады. Осы орайда ғылымның зияткерлік әлеуетін нығайтуға мемлекет тарапынан көңіл бөлініп, жас ғалымдарды қолдау мақсатында гранттар тағайындау, PhD мен тағылымдамаларға арналған гранттар санын көбейту, жас ғалымдардың жобаларын іске асыруға шетелдік ғалымдарды тарту болашақ ғылымның нәтижелі болуына бағытталған ілкімді қадамдар екені айқын.
Бүгінде ғылымды цифрландыру мәселесі өте өзекті. Қазақстан ғылымының бірыңғай ақпараттық жүйесінің құрылуы салада жаңа мүмкіндіктердің ашылуына, жас ғалымдардың дербес бейіндерін құруға, зерттеулерге қатысуына мүмкіндік береді. Білім беру мен ғылымды дамытудың жаңа деңгейге көтерілуі, қазақ ғылымындағы жетістіктер мемлекет тарапынан жасалып жатқан қолдаудың нәтижесі.
Бүгінде еліміздегі ғылыми кадрлардың құрамы 35 жасқа дейінгі жас ғалымдардан тұрады. Олар тәуелсіз елдің тарихынан, мәдениеті мен өнерінен рухтанған жарқын болашақтың өкілдері. Әлемнің озық елдерінің қатарына қадам басқан киелі қазақ топырағынан нәр алған өскелең ұрпақ бәсекеге қабілетті елдің келешегі жолында еңбек ете беретін болады. Егемен Мәңгілік еліміздің аспаны ашық, жұлдызы жарық, тұғыры биік болғай!
Тимур ӘПЕНДИЕВ,
Ш.Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институты Тарихи демография және Қазақстан халқы Ассамблеясы бөлімінің меңгерушісі, PhD