Әр істің астарында адам тағдыры тұр

Әлбетте, бейбіт шеруге шық­қандардың, дүкен тонағандардың, өзгенің мүлкін қиратқандардың, сонымен бірге қолына қару алып теріс пиғылға барғандардың аражігі жер мен көктей. Яғни қылмыс деңгейіне сай күдікке ілін­гендердің жазасы да сан қилы көрініс табуға тиіс. «Қаңтар оқиға­сына» қатысты ұсталғандарды тергеу жұмыстары қалай жүріп жа­тыр деген сауалды Қауіпсіздік Кеңесінің жанынан құрылған арнайы жұмыс тобының мүшесі, адвокат Тельман Аленовке қойған едік. Заңгердің пайымынша, тергеу жұмыстарының қалай жүріп жатқанына жалпылама баға беру қиын.

– Бұл тұрғыда пікір сан қилы. Де­генмен мәселеге кең ауқымда қараған дұрыс. Күдікке ілінген­дердің қатарында бейбіт шеруге шыққандар бар, сол се­кілді бұза­қылар да, ұрымтал тұсты ұтым­ды пайдалануды көздеген қарақ­шылар да, экстремистік топтар да, билікке қарсы шыққандар да бар. Олардың әрқайсысын жеке-жеке бөліп, жіктеп, анықтап алған абзал. Қылмыстың өтемі – жаза. Ал жазаға әркім өз ісінің салмағына сай жауап беруі керек. Ол үшін әр күдіктінің қылмыстық ісімен бөлек-бөлек танысу қажет. Содан кейін ғана істің әділ не теріс жүріп жатқаны туралы сөз қозғауға болады. Қоғам үні ескеріліп, тергеудің әділ жүруін қадағалауға арналған комиссиялардың құрылып жат­қанын білесіздер. Қаншама азаматтар ақталып шығып жатыр. Келеңсіздік кезінде неше түрлі жаға ұстатар жағдайлар орын алды. Оның бәрін ақтап алуға келмейді. Айталық, менің Алматыда судья болып жұмыс істейтін Мұрат Абраев есімді жолдасым снайпер оғы тиіп қайтыс болды. Ол не шеруге шықпаған, кездейсоқ кетіп бара жатып осындай оқиғаға тап болған. Сол секілді жазықсыз құрбан болғандар қаншама?! Олардың обалы кімге? Мұның бәрі аяқсыз қалмай, мұ­қият зерттелуге тиіс. «Қаңтар оқиғасы» халықтың жағдайын, біздің қоғамның ішінде әлі де тәртіп сақтамайтын адам­дардың бар екенін көрсетті, – дейді Тельман Аленов.

«Қаңтар оқиғасын» зерделеу жұмыс­тарының бел ортасында жүрген Ішкі істер министрлігіне қарасты Жедел криминалистика департаментінің бастығы, поли­ция полковнигі Серік Сады­қовтан күдіктілерді анықтау жұмыс­тарының қалай жүріп жатқанын сұрадық.

– Криминалистердің жұмы­сын­да мүлт кетуге болмайды. Олай болуы мүмкін де емес. Се­бебі біз нақ­ты дәйектермен ғана жұмыс істей­міз. Алматыдағы тәртіп­сіздік кезінде бір­неше жа­нар­май бекеттерінің тонал­ғанын біле­сіздер. Қылмысқа қатыс­қан­дарды қа­лай анықтадық? Саусақ іздері, аяқ-киім іздері, көлік дөңгелек­терінің іздері тұтастай дерлік тек­се­рілді. Бейнебақылау құрыл­ғы­ларының көмегіне жүгіндік. Мәлі­меттер базасы арқылы сарап­тама жүргіздік. Істі әрі қарай жалғастыру үшін анықталған қоры­тынды мәліметтерді тиісті мамандардың қолына тапсыр­дық. Бейберекетсіздік кезінде Алма­тыда тонау жасаған­дардың басым бөлігі бұған дейін ұрлық, қарақшылық секілді қыл­мыстармен істі болғандар екені анықталып отыр. Қазір біздің жұмысымызда жүктеме өте көп. Келіп түскен әрбір дәйекті затты жіті зерттеп, анықтаймыз. Табылған оқтың қандай қарудан атылғанын, ол қарудың кімге тиесілі болғанын, кімге қалай тигенін анықтау қажырлы еңбекті талап етеді. Мойнымызда үлкен жауапкершілік бар. Әр істің артында адам тағдыры жатыр. Біз анықтаған мәліметтер тергеу кезінде және сотта үлкен рөл ойнайды, – дейді Серік Садықов.

Құқық қорғау органдарының назарына ілінген қылмыстардың көпшілігін Алматы қаласының сауда нысандарына жасалған ұрлық туралы істер құрайды. 127 қылмыстық іс атыс қаруы мен оқ-дәрілерді заңсыз сақтау, тағы 30 іс оларды ұрлау дерегі бойынша тергелуде. Сонымен бірге 63 қылмыстық іс мүлікті қасақана бүлдіру және жою, 12 – автокөлікті айдап кету, 24 – қарақшылық және тонау, 23 – құқық қорғау органдары қызметкерлеріне күш қолдану және олардың өміріне қол сұғу фактісі бо­йынша тіркелген. Ал 274 адам ұрлық жасау ісі бойынша күдікке ілінген. Қару ұрлағаны үшін 98 адам және суық қаруды сақтағаны үшін 61 азамат жауапқа тартылған.

Жауапты ведомство тергеу­ші­лер­дің қылмыстық істер бойын­ша бар­лық шешімдері заңнама талаптары­на сай жүргізілетінін, күдіктіні ұстау, олардың іс-әре­кеттерін саралау, сондай-ақ бұл­тартпау шараларын таңдау секіл­­ді барлық негізгі іс жүргізу ше­шім­дері міндетті түрде прокурормен келісі­летінін мәлімдеген болатын.

Әлеуметтік желіде ұстал­ған­дардың туыстары өз жа­қын­дарының полиция­дағылардан заң аясынан тыс жәбір көріп жатқанын дәлелдейтін бейнежаз­балар мен суреттер жариялауы толас­тар емес. Бұл мәселе қоғамдық комиссия­лардың назарына ілініп, бірнеше заң қызметкерінің үстінен қылмыстық іс қозғалғаны белгілі болды. Егер оларға таңылған азаптау фактісі дәлелденер болса, олар да заң аясында жауап береді.

Бейбіт шеруден жаппай тәртіп­сіз­дікке ұласқан бейбе­рекетсіздік салдарынан ел бойынша 225 адам қаза тауып, 700-ден астам автокөлік пен көптеген мәдени-әкімшілік нысан мен қо­ғамдық орынға залал келді.

АЛМАТЫ