Жаңашылдыққа жанашыр жан табыла ма?

Жылдар бойы жаңалықтарына жанашыр жан таппаған өнертапқыш таяуда «Egemen Qazaqstan» басылымының редак­циясына арнайы ат ары­тып келген екен. Ол өз сөзінде онда­ған жыл бұрын ойлап тапқан жаңа­лық­тары билік басындағы азаматтар тарапы­нан қолдау таппағанына күйінетінін жет­кізді. Осы мәселе бас басылым ар­қылы шенеуніктердің құлағына жетсе деген тілегін де жасырып қалмаған еді.

«Мен жалпы ғылымның әр саласына байланысты 25 жаңалық ойлап тапқан адаммын. Олардың қатарында жарылыстың алдын алатын, коронавирус, құс тұмауы дертіне тосқауыл болатын жобаларым да баршылық. Бүгінде белгісіз аурулардың сал­да­рынан төрт түліктің өлімі көбейіп кетті. Онымен күресу мәселесі де назарымнан тыс қал­ған емес. Сондай-ақ өртті бол­дырмау үшін де білгенімді, көкейге түйгенімді қорытып, жаһандық деңгейде жаңалық ашқан болатынмын. Енді осы жаңалықтарды жүзеге асырсақ, ресурсы кемшін саналатын көп­теген елді басып озатын едік. Мұның бәрі өнертапқыштардың арқасында мүмкін болмақ. Мен «Өнертапқышты өлтіру немесе заң кемшіліктері», деген кітап та жаздым. Оған тапқан жаңа­лықтарымның бәрін енгіз­дім. Бір сөзбен айтқанда, жоба­ларымның жұртқа керек екенін дәлелдеумен келемін. Басқасын айтпағанда, өртке қарсы жеті жаңалық ойлап тапқан болатынмын. Оларды іске асырсақ, елімізде мүлде өрт болмайды. Жанармай қоймаларында қаншама адам мерт болып жат­қанын білетін шығарсыздар. Қан­шама млрд қаржы желге ұшты десеңізші. Осындай олқы­лықтардың барлығының алдын алатын боламыз. Менің жаңа­лықтарымның бәрі физика мен химияның, биология мен математиканың, өмірдің заң­ды­лықтарына негізделген. Мәсе­лен, инертті газ дегеніміз жан­байды ғой. Оның ішінде ауа­дан ауыр газдар болады. Айта­лық, көмірқышқыл газы бір жа­рым есе ауыр болса, аргон екі есе, криптон төрт есе, ксенон бес есе ауыр. Сол инертті газ­ды пайдалану арқылы өртті жою­ға мүмкіндік бар. Осыны қапер­ден шығармаған жөн», дейді әулиеаталық азамат.

Өрт сөндіру машинасы тәулік бойы жұмыс істейді

Ол өзі ойлап тапқан жаңалық­тарын мамандарға апарып, оның тиімділігін дәлелдеп те берген екен. Алайда М.Аюбаев­тың ойын түсінген шенеуніктер жоқтың қа­сы. Осылайша жамбылдық өнер­тапқыштың жаңалығы жыл өткен сайын шаң басқан ар­хив­тің «сәніне» айналып бара жатқандай көрінеді. Жанашыр жан табылмаса, мәселенің жабулы күйінде қала беретіні де күмән тудырмайды.

«Тілсіз жау туралы сөз еткенде өрт техникаларына тоқталмау мүмкін емес. Жер жүзінде мен ойлап тапқандай техника жоқ екеніне бек сенімдімін. Әлемдегі техниканың дені бір дегенде жарты сағат ғана жұмыс істейтінін жақсы білеміз. Олардың барлығы дерлік негізінен өртті сумен өші­реді. Ал мен ойлап тапқан өрт сөндіру машинасы бір қуаттаған кезде 24 сағат дамылсыз жұмыс істей алады. Онда жеті түрлі тәсіл қамтылғанын айта кеткен ләзім. Кезінде Кәрім Мәсімов Үкіметті басқарған шақ­та еліміздің көп жерінде өрт лау­лап, биліктегілер оны өшіре ал­май мазасы қашты. Сонда ол өрт сөндіру техникаларын дамыту туралы қаулы шығарған еді. Алайда біз жаңалықты іске асырудың орнына Ресейден 180 млн теңгенің үш машинасын сатып алдық. Осылайша, жоқ жерден шығынға тап болдық. Соны естігеннен кейін бойыма жиған барлық білімімді пайдаланып, жаңалық аштым. Өзім ойлап тапқан машинаны патенттедім. Ол машина жаңа айтқанымдай тәулік бойы жеті түрлі тәсілмен (бумен, сумен, су араласқан бу­мен, инертті газбен, газды көбік жә­не сулы, булы көбікпен) жұ­мыс істейді. Бағасы ресейлік ма­ши­наның құнынан аспайтын болады.

Жарты сағат пен 24 сағатта, бір тәсіл мен жеті тәсілде айырма­шы­лық бар ма? Қалай ойлайсыз? Әри­не, бар! Біз осындай техниканы өзіміз жасап шығарсақ, төрткүл дүниені өрт сөндіру көлігімен қамтитын едік. Бұл мемлекетке де тиімді болар еді. Машинаның үстіне бу қазандығы орналастырылады. Физиканың заңдылығына сүйенсек, бір көлем судан бес мың көлем бу алуға болатыны дәлелденген ғой. Бұл машина арқылы республикалық «Шапағат» байқауында жүлделі бірінші орын алған болатынмын. Өртті бумен өшіру технологиясын бірнеше жыл бұрын сынақтан да өткізіп көрген едік. Өрт мамандары, төтенше жағдай саласының өкілдері және өзге мамандар дұрыс қорытынды шығарып та берді. Бұл машинаны, тік­ұшақты болсын, өрт сөндіруден басқа салаларда да пайдалануға болатыны даусыз. Медицина саласына да тигізер пайдасы зор деп есептеймін. Бөлмелерді, ауланы залалсыздандыруға пай­да­лануға да болады. Бу­мен за­лал­­сыздандырудың эколо­гия­лық тұрғыдан тиімді екенін де ұмыт­паған ләзім. Қыстың көзі қырауда су құбырлары мен құдық­тар қатқан кезде оларды ерітуге де мүмкіндік бар. Машина 130-150 градустық бу бөлетінін ұмыт­па­ған жөн. Дүкендердегі өрт­ті бумен немесе инертті газбен өшірсек, ешқандай зақым келмей­ді. Қысқасы, мен ойлап тапқан жаңа­лық еліміз үшін барлық жағынан тиімді.

Уақытында «Леңгір машина құрастыру зауыты» менің жаңа­лығымды жылы қабылдап, құрастыруға ниетті болған еді. Алайда аталған кәсіпорын бір кездері жабылып қалды. Әйт­кенмен менің жаңалығым осы уақытқа дейін Үкімет тарапынан қолдау таппай отыр. Сол жағы мені қатты қынжылтатыны рас. Қолдау болса, кез келген қалада жасап шығаруға болатын еді ғой. Оның ешқандай да қиындығы жоқ. Бұл техникаға бірнеше жоғары оқу орындарының мамандары жоғары баға берді. Біз сөзбен айтқанда, өрт сөндіру машинасының тиімділігін дәлел­деудей дәлелдедім.

Жанармай қоймаларында тір­келген өрт салдарынан көп­те­ген адамдар көз жұмды. Мил­лиардтаған шығын келді. Ал мына жаңалық сол өрттің бәрінің алдын алады. Бірде өрт сөндіруге қатысты заңдарды қарап шығып, қателіктерді тапқан болатынмын. Сондықтан тәсілді өзгертетін кез келгенін анық білемін десек, еш қателеспеймін. Оның бәрін айтудай айтып келемін. Сол себепті, жаңалығыма билік басындағы азаматтар жанашырлықпен назар аударса деймін. Қысқасы, өртті болдырмайтын инертті газды жанармай қоймаларында пайдалану керек деп есептеймін. Ол ауадан ауыр болғандықтан жанармайдың үстінде қалқып жүреді. Ауаны кіргізбейді. Сол себепті де өрт болмайды. Ға­ламтордан жанармай қойма­ларында өрт немесе жарылыс болған кезде қоймалардың шатыры 30-40 метрдей биіктікке атылып кететіндігін көрдім. Бұл әжептеуір салмағы бар дүниелер екені айтпаса да түсінікті. Ол қайтадан түскен кезде жан-жағын қиратып түсетіні анық. Май сақталған цистерна бакті де тесіп кіру қаупі бар дегендей... Ол өртті одан әрі ұлғайтып, шығынды молайтуға соқтыратыны белгілі. Міне, бұл жерде заңның дұрыс еместігін аңғаруға болады.

Бұл мәселені ұзақ жылдар бойы көтеріп жүрмін. Кезінде Төтенше жағдайлар министрлігі менің тәсілім жер жүзінде кездес­пейтінін айтып хат та жолдады. Кейіннен «Инертті газдар­ды пайдалана отырып өрт сөн­діру халықаралық тәжірибеде қолданылмаған нәрсе (сол үшін патент алып отырмын ғой). Сондықтан біз әлемдік тәжі­рибеде қолданылып отырған кө­бік арқылы өрт сөндіру тәсі­лін пайдалана береміз», деп жауап берген болатын. Жа­нар­май қоймасында өртті болдырмауға қатысты сынақты өткіздік. Қатысқан мамандар жаңалығымды бір ауыздан мойындады», дейді ол өз ойымен бөлісіп.

Ұзақ жылдар бойы жаңа­лығының жүзеге асқанын көргі­сі келген өнертапқыш осы уақыт­қа дейін Төтенше жағ­дай­­лар министрлігінен көп үміт күткен. Тіпті уақытында жаңа­лығы жүзеге асатындай көрін­ген кез де болған екен. Алайда ойларының барлығы да бұрынғы арман күйінде қалып қоя берген көрінеді.

«Ресейдің өрт сөндіру машинасын сатып алғаннан түк те ұтқан жоқпыз. Қайта мен ойлап тапқан техниканы құрастырсақ, әлем бізден өрт сөндіру машинасын сатып алар еді. Әттең осыны еститін құлақ, көретін көз болмай тұр. Мәселе Президенттің құлағына жетпей, оң шешім таппайтын секілді», дейді ол күйініп.