Үміткерлерді тіркеу басталды­

Үміткерлер 11 қазан сағат 18.00-ге дейін тіркеле алады. Ел тарихындағы сая­си маңызды оқиға мемлекет дамуының жаңа дәуірін қалыптастырады деген сенім мол.

Нұрлан Әбдіровтің төраға­лығы­мен Орталық сайлау комис­­сиясының отырысы өтіп, кезек­тен тыс Президент сайлауын өткізу жөніндегі негізгі іс-шара­лардың күн­тізбелік жоспары бекі­тілді. Сон­­дай-ақ шет мемле­кеттер, халық­­­аралық ұйымдар бай­қау­шы­лары­ның, шетел­­дік БАҚ өкіл­дері­нің қыз­­метін ұйым­дас­тыру, сай­лауға да­йын­­­дық кезе­ңінде сайлау ко­мис­­­сия­лары­ның мүшелерін және сай­­лау про­цесінің басқа да қа­тысу­­шыларын оқытуды ұйымдас­тыру туралы шаралар қабылданды.

Отырысты ашқан Орта­лық сайлау комиссиясының төрағасы Н.Әбдіров Прези­ден­­т сайлауы ел өміріндегі ма­ңыз­­­ды қоғамдық-саяси оқиға еке­­­нін атап өтті. «Қазақстан Рес­пуб­­­ли­касы Пре­­зидентінің сай­ла­уын таға­йын­даумен сайлау цик­­лі бас­­талады, ол саяси жү­йені жаң­­ғыр­­­туға негізделген және мау­­сым ре­ф­е­рендумында аза­мат­тар­дың көп­­шілігі қол­даған конс­ти­ту­ция­лық рефор­маның логика­сына то­лық сәй­кес келеді», деді Н.Әбдіров.

Орталық сайлау комиссия­сы төрағасының орынбасары Константин Петровтың ай­туынша, президенттiкке кан­дидаттарды ұсыну құ­қы­ғы «Сай­лау туралы» Конс­титуция­­лық заңның 55-бабы 1-тармағы­на сәй­кес бел­гi­ленген тәр­тiп­пен тiр­кел­ген рес­публика­лық қо­ғам­дық бiр­лес­­тiктерге тиесілі.

Ұсыну туралы шешім рес­­публикалық қоғамдық бір­­лестіктің жоғарғы орга­ны мүшелерінің жалпы са­ны­ның көпшілік дауы­сы­мен қабылданады. Канди­дат­тардың Конституцияда және «Сайлау туралы» Кон­ституциялық заңда қойы­ла­тын талаптарға сәйкестiгi Ор­та­лық сайлау комиссиясы рес­публикалық қоғамдық бiрлестiктiң жоғары органы отырысының кандидатты ұсы­ну туралы хаттамасына сай кандидаттың дауысқа түсуге келiсiм беруi туралы өтiнiшiмен және сайлау жарнасын төлегенін куә­­ландыратын құжатпен бір­ге ұсынылған кезден бас­тап бес күн iшiнде анық­талады. Көпшілікті сайлау жарнасының мөлшері қы­зық­­тырмай қоймайтыны бел­гі­лі. Жарна құны – 3 миллион теңге. Сайлау жарнасы кандидатқа егер ол лауа­зым­ға сайланса немесе ке­мін­де 5 пайыз дауыс алса, қай­тарылатынын атап өткен жөн. Кандидаттарға қойы­ла­тын талаптар: Қазақстан Республикасының азаматы болуы; Қазақстан аумағында соңғы 15 жыл бойы тұруы; жоғары білімінің болуы; жасы 40-қа толған болуы; белсенді сайлау құқығының болуы; мемлекеттік қызметте неме­се сайланбалы лауазымда ке­мінде 5 жыл жұмыс тә­жі­ри­бесінің болуы; мем­ле­кет­тік тілді еркін меңгеруі.

– Президенттікке канди­дат­тарды қолдау үшін облыстар, республикалық ма­ңы­зы бар қалалардың және Астананың кем дегенде 2/3 атынан теңдей өкілдік ете­тін сайлаушылар санының кем дегенде 1 пайызының қолын жинау қажет. Қол қою парақтарын беру кан­ди­даттың Конституция мен Кон­­сти­туциялық заңның та­лап­тарына сәйкестігін анықтағаннан кейін 5 күннің ішінде жүргізіледі. Әр кандидатты қолдау үшін 118 273 сайлаушының қолы жиналуы тиіс, – деді Константин Петров.

Қазақстан Республикасы Пре­зиденттігіне кан­ди­дат­тар сайлауға дейінгі үгіт-на­си­хат жұмысын 21 қазанда бастайды. Аталған іс-шара 28 күнге созылады. Үгіт жүргізу 18 қараша күні сағат 18:00-де тоқтатылады. 19 қа­ра­ша – сайлау алдындағы тыныштық күні. 20 қараша дауыс беру күні, яғни сайлау. 21 қарашадан 27 қарашаға дейін сайлаудың алдын ала қорытындысын шығару жүр­гі­зіледі. 27 қараша нәти­же­лер­ді белгілеу және сай­лан­ған президентті тіркеу жүзеге аспақ.

Орталық сайлау комис­сия­сының мүшесі Сәбила Мұс­та­финаның мәліметінше, сайлау науқанына шамамен 20,5 млрд теңге жұмсалады деп күтілуде. «Сайлау комис­сия­­сының 70 мыңнан астам мүшесінің еңбекақысы ең төменгі жалақы крите­рий­іне сай төленеді. 2019 жылы Президент сайлауы ұйымдастырылғанда ең төмен­гі жалақы 42 500 теңге бол­ды. Биыл елімізде ең тө­менгі жалақы 60 мың теңгеге кө­терілді. Бүгінде біз Қар­жы министрлігіне сайлау нау­қанына арналған шы­ғыс­тарды шамамен есептеп, сметасын ұсындық. Қазір бұл мәселе талқыланып жатыр. Сайлау науқанына 20,5 млрд теңге көлемінде қаржы қажет деп отырмыз. Сондай-ақ сайлау жәшіктерін сатып алуға қаржы сұрадық», деді ол. Белгілі болғандай, биыл жаңадан құрылған үш облыс­та (Абай, Жетісу, Ұлытау) сайлау учаскелері ашылмақ.

Сәбила Мұстафина президент сайлауына дайын­дық кезеңінде сайлау комис­сия­ларының мүшелері мен сайлау үдерісінің басқа да қаты­су­шы­ларын оқы­ту шеңберінде ОСК бір­қа­тар онлайн және оффлайн іс-шаралар, оның ішін­де Орталық сайлау комис­сия­сы­ның интернет сайтының платформасында іске асырылатын қашықтан оқыту және тестілеу өткізілетінін хабарлады. Электораттық оқытуды жүргізу кезінде төмен тұрған сайлау органдарының жоға­ры тұрған сайлау орган­да­ры­ның оқытуды жүргізуін көз­дейтін каскадты әдіс қол­данылмақ. Комиссия база­сында президенттікке канди­дат­тардың сайлау алдындағы науқанының ұйымдастыру-рәсімдік мәселелері бойынша сайлау алдындағы штабтар мен сенім білдірген адамдар үшін оқыту семинар-кеңестері өткізіледі. Сайлау­шы­ларға ақпараттық, түсін­ді­ру және жұмылдыру сипатындағы жұмыс үшін ро­ликтер, сондай-ақ дауыс беру күні сайлауды ұйымдас­ты­рушылардың жұ­мы­сы туралы оқу фильмін да­йын­дау жос­парлануда.

Айтпақшы, сайлау бюл­ле­теньдерінде «Бар­лы­ғы­на қарсымын» графасы болады. Яғни сайлаушылар барлық кандидатқа қарсы дауыс бере алады. «Барлығына қарсымын» графасы заңмен қарастырылған. Егер азамат бірде-бір кандидатты таң­да­ма­са, ол барлығына қар­сы дауыс беруге құқылы», деді Константин Петров.

Алдағы сайлауда жеңіске жеткен кандидат елді жеті жыл басқармақ және ол ең жоғары лауазымды қызметті бір-ақ мерзім атқарады, қайта сайлана алмайды.

Орталық сайлау комис­сия­сының хатшысы Мұхтар Ерман шет мемлекеттер, ха­лықаралық ұйымдар байқау­шыларының, шетел­дік БАҚ өкіл­дерінің қызметін ұйым­­дастыру туралы баян­дады. Ол өз сөзін­де Қазақстан көптеген халық­ара­лық ұйымдардың мүшесі ретінде халықаралық байқау институтын ашу жө­нін­дегі халықаралық мін­дет­темелерін үнемі орын­­дап жатқанын атап өтті. Шет мемлекеттер мен ха­лық­аралық ұйымдардың бай­қау­шылары Орталық сай­лау комиссия­сымен Сырт­қы істер ми­нистрлігінің ұсы­ны­сы бо­йын­ша аккре­дит­теледі. Байқаушылар Қа­зақ­­стан заң­намасын немесе ха­лық­аралық құқықтың жал­пы жұрт таныған нормаларын бұзған жағдайда, тиісті сайлау комиссиясы Орталық сайлау комиссиясына шет мемлекеттің, халықаралық ұйымның байқаушысын аккре­диттеуді кері қайтарып алу туралы ұсыныс енгізуге құ­қылы. Аккредиттеуді өткі­зу дауыс беру күніне бес күн қалғанда, яғни 2022 жылғы 14 қарашада елорда уақыты бойынша 18.00-де аяқталады.

Комиссия төрағасы Нұрлан Әбдіров саяси ма­ңыз­ды оқиға бұған дейін өткі­­­зілген референдумның заң­ды жалғасы екенін атап өтті. Ендігі жерде саяси жүйе түбе­гейлі өзгеріп, мем­ле­­кет­тік органдардың ба­ғы­ты жаңарады деген сенім ба­сым.

Сарапшылардың айтуынша, президентті 7 жылға ғана сайлау жөніндегі шешімнің көптеген оң тұсы бар. Мәсе­лен, президенттіктен үміткер өзінің бір мерзімге ғана сайланатынын біледі, осы аралықта ол өз жұмысын көрсетіп, елі­­­міздегі жағдайды жақсы жақ­­қа өзгертуге тырысатыны тү­сі­нік­ті. Сәйкесінше, 20 қара­ша­да болатын прези­дент сайлауына түсетін әр үміт­кер­ге зор жауапкершілік артылып отыр.