Жыл сайын еліміздің әр қиырында менингиттің көбейіп кеткені туралы жаңалық шығып тұрады. Мәселен, биыл жазда Алматыда аталған қауіпті дертке шалдыққан 157 адамның тіркелгені анықталды.
Менингит – ми мен жұлын мембраналарының қабынуы. Әсіресе жұмсақ қабықтардың қабынуы жиі кездеседі. Оның қоздырғыштары белгілі бір патогендік микроағзалар болуы мүмкін. Мысалы, бактериялар, вирустар, саңырауқұлақтар әсер етеді. Науқастанған адамда қатты бас ауруы, гиперестезия, құсу, мойынның қатаюы, төсектен тұра алмауы, терідегі геморрагиялық бөртпелер арқылы байқалады. Менингит диагнозын растау және оның этиологиясын анықтау үшін белдік пункция және ликерді зерттеу жүргізіледі.
Жалпы, менингит инфекцияның өршуіне бірнеше фактор әсер етеді. Байланыс жолы менингитке бұрыннан бар іріңді инфекция әкеледі. Синусогенді менингиттің таралуына параназальды синустың іріңді инфекциясы (синусит) әсер етеді. Оған қоса, мастоидты процесс немесе ортаңғы құлақ (отит), тіс патологиясы да жол ашады. Инфекциялық ағзалардың ми қабығына енуі лимфогендік, гематогендік, плацентарлы, периневральды жолдармен жүзеге асады. Сондай-ақ бас сүйек-ми жарақаты немесе жұлын жарақаты, бас сүйек негізінің жарылуы немесе сынуы кезінде де жұқтыруы ықтимал.
Инфекцияның қоздырғыштары ағзаға өңеш, асқазан-ішек жолдары, мұрын-жұтқыншақ арқылы еніп, ми қабықтары мен іргелес ми тіндерінің қабынуын тудырады. Олардың ісінуі ми тамырлары мен қабықтарында микроциркуляцияның бұзылуына, цереброспинальды сұйықтықтың резорбциясының баяулауына және оның гиперсекрециясына әкеледі. Бұл жағдайда интракраниальды қысым жоғарылайды, мидың тамшысы дамиды. Қабыну процесінің ми затына, бас сүйек және жұлын жүйкесінің тамырларына одан әрі таралуы мүмкін.
Менингит аса қауіпті дерт саналғанымен, оны емдеудің бірнеше тәсілі бар. Ең бірінші науқасты ерте анықтаған абзал. Күдік туындаған жағдайда науқасты ауруханаға жатқызу міндетті. Ауруханаға дейінгі кезеңнің ауыр кезеңінде (сананың тежелуі, қызба) науқасқа преднизон мен бензилпенициллин салынады.
Іріңді менингитті емдеу кезінде сульфаниламидтерді (этазол, норсульфазол) немесе антибиотиктерді (пенициллин) тағайындау қарастырылады. Өте ауыр жағдайда бензилпенициллинді интралумбальды енгізу қажет. Егер алғашқы үш күнде емдеу тиімсіз болса, мономицинмен, гентамицинмен, нитрофурандармен бірге жартылай синтетикалық антибиотиктермен (ампициллин мен оксациллин, карбенициллин) терапияны жалғастыру керек. Патогендік организм оқшауланғанға дейін және оның антибиотиктерге сезімталдығын анықтағанға дейін антибиотиктердің бұл комбинациясының тиімділігі дәлелденген. Мұндай комбинациялық терапияны екі апта ғана қолдану керек. Содан кейін монотерапияға көшкен жөн. Дене температурасының төмендеуі, цитоздың қалыпқа келуі, церебральды және менингеальды белгілердің регрессиясы да науқастың беті бері қарағанын көрсетеді.
Туберкулезді менингитті кешенді емдеуде негізі екі-үш антибиотиктің (мысалы, изониазид және стрептомицин) бактериостатикалық дозаларын үздіксіз салу керек. Жанама әсерлер пайда болған кезде оны тоқтату қажет емес. Тек антибиотиктердің дозасын азайтып, десенсибилизациялайтын препараттарды, сондай-ақ туберкулезге қарсы басқа препараттар қолданылады. Науқастың құлан-таза айыққанын туберкулезді менингит белгілерінің болмауы, цереброспинальды сұйықтықты санитарлық тазартуы және науқастың жалпы жағдайының жақсаруынан байқай аламыз.
Вирустық менингитті емдеу кезінде шектеулі түрде симптоматикалық және жалпы күшейтетін құралдарды (глюкоза, натрий метамизолы, витаминдер, метилурацил) қолданылады. Ауыр жағдайларда кортикостероидтар мен диуретиктер тағайындалады. Бактериялық инфекция қосылса, антибиотиктер беріледі.
Қазақстанда менингит жұқтыру әлемдік деңгейден төмен. Дегенмен бұл сақтанбау керек дегенді білдірмейді. Қауіпті дерт кез келген сәтте өршіп, таралып кетуі ықтимал. Сондықтан менингиттен сақтанған жөн.
Индира БЕГІМБЕВА,
Қазалы аудандық емханасының фильтр мейірбикесі
Қызылорда облысы