Балаларға ерте жастан кәсіби бағдар беру мамандықты дұрыс таңдауға, жеке қабілеттерін шыңдауға ықпал етеді. Бүгінде еңбек нарығында жаңа мамандықтардың көптеп қолданысқа енуіне байланысты білім ошақтарында ақпараттандыруға көңіл бөлу маңызды. Әсіресе мектеп оқушыларымен еңбек нарығындағы қажеттіліктер, мамандыққа қатысты мәліметтер, бейіндік бағдарламалар, экскурсиялар және тағы да басқа бағдарлы жұмыстардың жүзеге асқаны тиімді.
«Қандай да бір салада жетістікке жету үшін оған қызығушылықтың болуы заңдылық. Ал талапкердің болашақ бейіні жоғары оқу орнына түсер алдында анықталатыны белгілі. Көптеген мамандық арасынан таңдау жасап, бағыт-бағдар алу дұрыс мамандық таңдауға ықпал етеді», деді белгілі кәсіби бағдарлаушы, коуч Альмира Тұрсын Алматы қаласының Өңірлік коммуникациялар қызметі алаңында.
Осы орайда «Балаларға мамандық таңдауда қандай кеңестер қажет?» деген сарапшы бейімдеу және таңдау жасаудың баланың жас ерекшелігіне байланысты қолға алынғаны абзал екенін айтады.
«Кәсіптік бағдар беру ата-ана әрекетімен тығыз байланысты. Өйткені баланың өмірге келген кезінен бастап дамуына, мінез-құлқына, қабілетіне назар аударып, бақылау жасап отыру баланың тұлғалық қалыптасуына әсер етеді. Сонымен қатар отбасы тәрбиесінде қандай мәселеге басты назар аудару қажет екені де маңызды. Кәсіптік бағдарлауда әсіресе 4-10-сыныпта оқитын балаларға мән берген абзал», дейді сарапшы.
Егер ол жүйелі әрі белгілі бір кезеңмен байланысты болса, баланың даму динамикасына оң әсер етеді. Ал 8-11-сынып аралығында психологтан немесе кәсіби бағдар берушіден кеңес алған артық болмайды.
Сарапшы белгілі бір мамандықты жалғастырушы әулет жағдайында мамандық таңдауға қатысты мәселе туындамайтынын айтады. Мысалы, дәрігерлер, музыканттар мен полицейлер, тағы да басқа отбасында балалар ата-анасының мамандығын таңдап жататыны жиі кездеседі әрі бұл қалыпты жағдай саналады.
«Кейде кейбір мамандыққа адамның бейімі шынымен генетикалық жолмен беріледі. Бұл ғылыми тұрғыдан дәлелденбегенімен, жиі кездесетінін жоққа шығармаймыз. Оған қоса, аға буынның жинаған тәжірибесі мен білімі баланың кәсіби дамуын жеделдетіп, жетілдіре түседі. Дегенмен, баланың қалауы бірінші орында тұруы қажет», дейді сарапшы.
Осы орайда А.Тұрсын баланың есейе келіп, мамандық таңдаудағы ойы өзгеріп жатса, оған таңданудың қажеті жоқ екенін айтады. Дұрысы, кәсіби бағдар беру мектепте, әсіресе оқуға түскенге дейін жүргізілуі керек. Мұның ересек өмірге де ықпалын жоққа шығара алмаймыз. Университет қабырғасында 1-2 курс студенттері үшін де бейіндік бағдар беру ары қарай кәсіби саласын дұрыс таңдауға ықпал етеді.
«Қазір балалардың қызығушылығы мен хоббиі өмірге деген құлшыныстарына кері әсер етіп келетін жағдайлар жиі кездеседі. Гаджеттер, компьютерлік ойындарды шамадан тыс ойнайтын, күн тәртібі сақталмайтын балаларда селқостық басым. Мұндай жағдайда ата-аналар балалардың қызығушылықтарын, компьютерде қанша уақыт отыратынын, бос уақытын қалай өткізетінін бақылауы міндетті. Баланы өз дегенімен жібермей, еңбекке баулып, қызығушылықтарына аса мән берген абзал. Осы орайда үйірмелердің көмегі зор. Жаттықтырушылар күш-жігер беру арқылы балаға қажетті ресурсты таңдауға көмектеседі. Егер бала қандай да бір үйірмеге 2-3 ай барып, кейіннен қызығушылығы болмай қалса, осы мезгілді бала өзін-өзі дамытуға арнап, өзіне қажетін алғанын ескеру қажет. Мектеп түлектері сапалы білім алу жолында әлемді тануға, өзі өскен ортаға қызығушылық таныта отырып, білім ауқымын кеңейте отырып дамыса, алдағы қадамдарында дұрыс әрі жылдам шешім қабылдай алатыны анық.
АЛМАТЫ