Жетісуда маусым қорытындысы бойынша тәтті түбірден гектарына 427 центнерден өнім алып, 182 мың тоннаға жетті. Облыс үшін стратегиялық маңызы бар дақыл қант қызылшасын биыл жергілікті шаруалар 4 264 гектар алқапқа өсірді. Көксу қант зауытына 163 мың тонна тәтті түбір дақылдары жеткізілген. Бұл – өңірдегі 143 ірілі-ұсақты шаруа қожалығының ерен еңбегінің жемісі. Осы ретте өткен жылды қорытындылауды жөн санап отырмыз.
Алдымен Кербұлақ ауданындағы «Қызылшоқы» ауыл шаруашылығы кәсіпорнының қант қызылшасын өсірушілеріне тоқталғымыз келеді. Өңірде дәстүрлі дәнді дақылдар мен картоп өсірілетініне қарамастан, жергілікті шаруалар биыл да қант қызылшасын егуге бел буған. Дегенмен, алдын ала үлкен дайындық жұмыстары жүргізілді. Мамандар топырақты зерттеп, 12 жаңбырлатқыш сатып алып, орнатты. Жоламан массивіндегі 300 гектар егістік алқапты суарды. Диқандар бұл табысты дақыл алдағы уақытта барлық шығынды өтейтініне сенімді болған. Айтпақшы, келесі жылы тәтті түбірдің егіс көлемін 500 гектарға жеткізу жоспарлауда.
Ескелділік диқан Айхан Бимұратов өмір бойы мал шаруашылығымен айналысып, мал азығына қажет дақылдарды өсірумен айналысқан. Енді қант қызылшасын егіп көрейін деп шешіп, оны 80 гектар жерге еккен екен. Шаруашылық бүгінде әр айналымнан 500 центнерге дейін өнім алып, жалпы өнім 4 мың тоннаға жетіпті. Бұл алғаш қызылшамен айналысқан шаруа үшін үлкен нәтиже.
«Қызылша шығымының жақсы болуы үшін ең алдымен жерді уақытында тыңайтып, дақылды дер кезінде сеуіп, агротехнологиялық талаптарды сақтау керек. Алқапты суару, шөптеу жұмыстары да кезең-кезеңімен атқарылуға тиіс. Соның бәрі талапқа сай болса, жер жомарт қой, өнімді үйіп береді», деді «Мирас» шаруа қожалығының басшысы А.Бимұратов.
Ақсу ауданындағы «Әлихан» шаруа қожалығы да қант қызылшасынан рекордтық өнім алды, яки гектарына – 711 центнер. Шаруа қожалығының басшысы Берік Тынышпаев атап өткендей, басты сыр – мол өнім алудың алғышарты болып табылатын агротехникалық шаралардың уақытында орындалуы. Бұл ретте Көксу ауданындағы «Жұлдыз» шаруа қожалығының басшысы Абдул Зейналов та 20 гектар жерге қызылша егіп, мол өнім алғанын мақтан тұтады. Агротехнологиялық талаптарды сақтаудың нәтижесінде өнімділік гектарына 800 центнерге жеткен.
Тәжірибелі шаруа иелері қант өнеркәсібінің табысты дамуы үшін агротехнологияларды сақтау, мемлекеттік қолдау және қажырлы еңбек қажет екенін атап өтті. Қант қызылшасын өсіру қиынның қиыны болғанымен, басқа егістік дақылдардың ішінде ең табыстысы болып саналады.
Жаздан бері Ақсу ауданында жергілікті қант қызылшасын өсірушілермен бірге тәжірибе алмасып, технологияларды үйрену үшін Солтүстік Қазақстан облысынан келген Давид Адамов та осындай пікірде. Бұл кезеңде шаруа жерді дайындауда, жеке техникасы бар және суаруды қамтамасыз ету үшін жаңбырлатқыштар орнатуды жоспарлап отыр.
Жетісу облыстық ауыл шаруашылығы басқармасының мәліметінше, маусымда Ақсу ауданындағы «Әлихан», Ескелді ауданындағы «Романенко.В», «Нам», «Дүйсенбинов», «Досанов», Қаратал ауданындағы «Орленок», «Сейд Оғлы Мұстафа», Сарқан ауданындағы «Самал», Талдықорған қаласындағы «Самай» шаруа қожалықтары әр гектарына 600 – 837,8 центнер аралығында өнім алып, жоғары көрсеткішке қол жеткізген. Бұған шаруалардың өз кәсібіне тыңғылықты қарауымен қатар қызылша өсірудің тиімділігін арттыру мақсатында мемлекет тарапынан көрсетіліп отырған тиісті көмектің де ықпалы зор болды. Мәселен, 2021 жылы қызылшаның бір тоннасы зауытқа 22 мың теңгеден қабылданса, 2022 жылы бұл сома 30 мың теңгеге арттырылған, соның 15 мың теңгесі зауыттан, 15 мың теңгесі – мемлекет субсидиясы. Енді келесі маусымда бұл көрсеткіш тоннасына 40 мың теңгеге өсірілетін болды, яғни мемлекет өзі беретін субсидия көлемін тағы 10 теңгеге арттырып отыр деген сөз.
«Жетісу» ӘКК мен Көксу қант зауыты бірлесе отырып, фьючерстік келісім негізінде шаруашылықтарға жыл сайын шетелдік селекция тұқымын береді. Минералды тыңайтқыштар мен гербицид құнының 50 пайызы субсидияланды. Көктемгі-күзгі егіс және жиын-терін кезінде дизель отыны жеңілдікпен берілді.
2022 жылы көктемгі дала жұмыстары үшін Көксу қант зауыты қызылшашыларға әр гектарына 100 мың теңге көлемінде қаржылай қолдау көрсеткен. Зауыт жол шығыны үшін де төлем жасады. Ауданның алыс-жақындығына қарай әр тоннасына 1 мыңнан 5 мың теңгеге дейін төлем қарастырылған. Қазір қант қызылшасына арналған ауыл шаруашылығы техникаларын субсидиялау көлемін 25 пайыздан 50 пайызға дейін өсіру туралы бастама қарастырылуда. Бұйырса, келер жылы қантқа қарық боламыз!
Жетісу облысы