Шоқтығы биік шығарма

Әуелде ойнақы әндерімен көп­шілік тыңдарманды бау­рап­ алған Рахат Тұрлы­ха­нов­тың «Зим­ние ливни», «Азём» секілді әндері шынын­да­ да сол уақыттың хитіне ай­нал­ған болатын. Жас әнші түсірген бейнебаяндар лезде тарап, теле­арналар арқылы көп­ші­лік­тің көзайымына айналатын­. Өйт­кені ол кездің жас­тары ютуб бар, басқа бар, әйтеуір әлеу­меттік желі жоқ бол­­ған­дық­тан, теле­ар­на­ға­ тел­мі­ретін. Отан­дық­ телеарналарда жаңа бейнебаяндар жиі-жиі бе­рілетін...

Жастықтың жалынымен та­лай әдемі әнді тыңдар­ман­ға тарту еткен Рахаттың қор­жы­нын­­дағы шығармалар расында­ да жүрекке жылы тиетін. Тіпті кейбір әндері адам жанын алыс­тағы ауылға тартатын да тұра­тын. Алтын бесіктің саф ауа­сымен тыныстап, бір мамы­ра­­жай атмосфераға қарай жа­ның­­­ды­ сүйрелей жөнелетін. Жа­­нын кір шалмаған ауыл адам­­­дарына деген құрмет атау­лы­ны арттыра түсетін. Әннің тар­тымдылығы мен әнші­нің қаза­қы қалыптан алыс­та­ма­ға­ны­ шығар, әйтеуір оның әнін тың­­да­ғанда құлақтың құрышы қа­на­­тын.

Самайын ақ қырау шалған, жайғасқан сәкісінде ұршық иіріп, енді бірде киіз басып, тағы бір кезде табанан жауып отырған ауыл әжесінің бейнесі қазақ баласы үшін қай кезде де ыстық. Қай уақытта да қадірлі ғой. Әженің баласы болғандықтан ба екен, әлде басқа себебі бар ма? Кім білсін... Әйтеуір, біз үшін ауыл әжелерінің жүзіндегі тарам-тарам әр әжімде мехнатқа толы жылдардың бейнесі тұрғандай көрінетін. Әрине, әжелерге арналған ән аз емес. Әйткенмен Рахат Тұрлыхановтың орындауында жүрекке жеткен «Асыл әжемнің» жөні біздің буындағы жастар үшін қай кезде де бөлек көрінетіні белгілі. Бұл бәлкім сол бір мөлдір жылдарға деген сартап сағыныштың сазы болғандықтан да шығар.

Әсіресе әннің қайырмасы әже­ге­ деген сарқылмас сағы­ныш­ты үсте­мелей түсетін. Ақ жаулығына бей­неттің тері сіңген қайсар жанға деген құрметті арттыратын.

«Асыл әжем,

сәл көрмесем сағынамын,

Асыл әжем, шырағың боп

жағыламын.

Жетелеген арманға,

Сенен ыстық жан

бар ма?»  

деген төрт жолдан тұратын шу­­­мақ жүректің қылын қозғап жібе­ретін.

Ал баяу ырғақты әннің таби­ға­тын­дағы әрбір иірім бала­ның әжеге деген махаббаты мен бүкіл са­ғы­нышын, ер­ке­­лігі мен назын қатар үйлес­ті­рі­п тұрғандай көрі­не­тін.

Жүзінен немереге деген­ бү­кіл махаб­баттың табы ай­қын сезіліп тұра­тын әже­лер­дің орны қай кезде де төр екені талас тудырмаса керек. Әжелердің көзіндегі мейі­рім­ шуа­ғына жететін, оны алмас­ты­ра­ алатын жарық сәуле бар ма екен? Кім білсін... Қалай бол­ған күнде де есейіп кетсек те біз сол мейірімге шөлдеп тұра­мыз. Әжеміздің аялы ала­қа­­нын жылдар жылыстаған са­йын­ сағына береміз.

Рахат Тұрлыхановтың орын­­­­­­­дауында көпшілік тың­дар­­­­­ман­ның сүйікті әніне ай­нал­ған шығарманы талай­ тама­ша хиттің дүниеге кел­уі­не­ себепші болған ақын Әбдірах­ман Асылбек жазыпты. Уақы­тын­да «Жар-жардың» ел ішін­де қайта жаңғыруына себепші болған автордың қай туындысы болсын те­рең мазмұнымен, мәнімен тың­дарман жанын емдейтін еді. «Асыл әжем» әні де сол биік­тен төменде­ген жоқ.

«Асыл әжем панам,

ойлан деп балам,

Оянсын деп санам

ақылыңды айта бердің.

Небір қызық қымбат,

ертегі, жұмбақ,

Тарихымды тыңдап,

мен өмірге қайта келдім», деген төрт тармақ ақ жаулықты аналар мен әжелер оқыған нәзік мораль тақырыптарды еріксіз еске салатыны анық.

Деректерге сенсек, көп жыл­дан бері көзден таса бол­ған әнші бұл шығармасын әжесі Мәрзия Айтбайқызына арнаған екен. Әсерлі әннің әуенін белгілі композитор Еркеш Шәкеев жазыпты.

Қалай десек те ақын, орын­­даушы, композитордан­ тұра­тын шығармашылық үш­тік одақ­тың көңілінен шық­қан шы­ғарма қа­лың қазақ тың­дар­ма­нының да кө­кейіне қон­ды. Тың­дарманын тап­қаны анық. Қазақ әжелерінің ме­ре­йін арт­тырды, оларға деген не­ме­­ре­лер­дің құрметін еселей түсті.

Неге екенін кім білсін, бір анығы, көңілдің көкжиегіне қонақ­тап қалған құдіретті ән жылдар айналып болсын көмейге келіп, жүректі қоз­ғай­тыны бар. Бұл бәлкім бәрі­міз айтып жүрген өлмес шы­ғар­маның өзі болғандықтан шы­ғар. Әйтпесе, «шықты, жар­қырады, жоқ болды» сана­тын­­дағы мезеттік ән де, мәнсіз мә­тін де, маусымдық әнші де аз емес.

Рахат Тұрлыхановтың репертуарынан ойып тұрып орын алған «Асыл әжем» әні шоқтығы биік шығарма екені ақиқат. Талай әнімен өз заман­­дастарының алды бол­ған­ әншінің өзі кәсіби ма­ман ре­тінде көзден ғайып болса да (басқа салада жүр), ән­де­рі­ көңілден кетпейді. Әнші­нің­­ бақыты дегеніңіз де осы шығар...