Қазақ балалар әдебиетіне деген ескі көзқарасты өзгертуді, ең алдымен, Қазақстан Жазушылар одағының казіргі басқармасы бастасын дейміз. Ол бастап та жатыр. Бұрын жылдық қорытынды жиналыстарда балалар әдебиеті туралы баяндамалар ең соңында жасалатын. Бұл бір өзгермейтін қалыптасқан дәстүр сияқты еді. Соңғы жылдары әдебиеттің бұл саласы жайындағы әңгімені алдымен қозғауға қол жеткіздік деп айта аламыз.
Екінші бір өзекті мәселе – Мәдениет және ақпарат министрлігі балалар кітабын шығаруды жалпы топқа қосып жібермей, жеке тендер жарияласа деген ой. Шүкіршілік дейік, ел Президентінің және жекелеген депутаттар мен тиісті министрлік өкілдерінің қайта-қайта қозғауымен балалар әдебиеті кітаптарын басып шығаруда ілгерілеу нышандарының бары анық. Дегенмен бұл саладағы орындалуға тиісті мәселелер әлі де толық шешімін таба алмай келе жатыр. Айталық, жас оқырмандарға арналған кітаптарды мемлекет қаржысынан шығаруда ойланатын жайттар баршылық.
Қаптаған баспалар арасында осындай тендерді алуға қайысысы лайықты деген мәселені әлі де жете зерттеп, маркетинг жұмыстарын жүргізу керек. Кімнің ұсынатын сомасы арзан болса, жеңісті соған бере салумен барлық мәселе шешіле қоя ма? Біздіңше, мына мәселелерге жеткілікті назар аударылмай келеді.
Ең болмағанда кітаптардың мәтіндері еш қатесіз таза шығарылып жүр ме? Яғни бұрын шығарған өнімдерінің сапалық көрсеткіші ескеріле ме? Ондағы редакторлар мен корректорлардың базалық білімі қандай? Талап бойынша, бұл мамандардың филологиялық немесе журналистикалық білім болуы керек емес пе? Өкінішке қарай, кейбір баспалардың бұл аталған орындарында басқа мамандық иелері де жұмыс істейтін көрінеді. Соның салдарынан жас оқырмандарға арналған өнімдердің кейбірі орфографиялық, тіпті пунктуациялық қателерге толы.
Кітаптарды безендіретін суретшілер мен графиктердің, дизайнерлер мен бет қаттаушылардың да өз қызметтеріне қаншалықты сай екендігін ескеру керек. Өйткені балаларға арналған кітаптардың безендірілуі, талапқа сай тартымды болып шығуы осы аталған мамандықтарға тікелей байланысты.
Үшінші айтарымыз, балалар әдебиетіне қалам тартатын авторлар қатары жоқ емес, баршылық. Кейінгі жас буын өкілдерінің ішінде де талапкерлер саны көбейе түсуде. Мәселе – солардың жазғандарының көркемдік-эстетикалық сапасы қандай екендігіне байланысты. Көбінің көңіл көншіте бермейтіндігін жасыра берудің қажеті жоқ. Қолжазбаларды таңдаудағы тиісті комиссия мүшелері мен баспа редакторларының қаттырақ көңіл бөлетін мәселелері, міне, осы арада.
Қазіргі таңда фэнтези, мистикалық бағыттағы туындыларды жазудың ауқымы кеңейе түсті. Ал соның жас ұрпақтың таным-түсінігін эстетикалық тұрғыда қалыптастырудағы рөлі қандай? Бұл әдебиеттанушы ғалымдардың, ұстаздар мен әлеуметтанушылардың арнайы зерттеп, зерделеуін қажетсінеді. Мемлекетіміздің келешек мүшелерін қалыптастырудағы көркем әдебиеттің рөлін мойындайтын болсақ, бұл мәселеге атүсті қарауға болмайды.
Жас оқырмандарға, әсіресе керегі – шапшаң дамып келе жатқан бүгінгі заманның тынысын білдіретін реалистік шығармалар. Жас қаламгерлердің ол жағына бара бермей, жоғарыдағыдай жеңіл бағыттарды таңдауға жаппай бет бұруы – бүгінгі өмір шындығын жете білмегендіктен, зерттеп жазуды қиынсынатындығынан.
Бұл айтылғандар – тек менің ойым ғана емес, Қазақстан Жазушылар одағы басқармасы жанындағы Балалар әдебиеті кеңесі мүшелері А.Естен, Б.Қошым-Ноғай, Б.Үсенбаев, Д.Мамырбаева, Б.Болатханова, С.Дүйсенбиев, Ә.Байбол, тағы басқалары тарапынан бір арнаға құйылған ортақ пікірлер. Жуырда болған кезекті отырыста талқыланған мәселелер қатары бұдан да ауқымды.
Бір ауыз сөзбен айтқанда, қазіргі балалар әдебиетін әрі қарай дамыту үшін бұл бағытта жұмыс істеп жүрген авторлар контингенті де, жауапты орындарда отырған мемлекеттік лауазым иелері де жан-жақты ойластырса екен дейміз.
Нұрдәулет Ақыш,
Қазақстан Жазушылар одағы басқармасы жанындағы Балалар әдебиеті кеңесінің төрағасы