Үндестік интеграциясы

Егер халықаралық, аймақ­тық мәдени-рухани һәм экономи­калық-әлеуметтік интеграцияға салсақ, бұдан ұтарымыз да мол. Түркі кеңесін құру бастамасын көтер­гелі бақандай он жыл өтті. Бұл – құр сөз емес, нағыз сырт­қы саясаттағы үндестік интеграциясы. Бұл ұйымның келешегі – идеясында.

Кешегі жиында Прези­дент Қасым-Жомарт Тоқаев «TURKTIME!», яғни «Түркі дәуірі!» деген ұранды тастап, сол ұран­ның айналасында қандай құн­­ды­­лықтардың жатқанын баяндап берді. Сондықтан бұл ұйымға мүше елдердің әр­қай­сысының артқан үміті зор. Түркі мемлекет­тері ұйымының интеграциялық саясатында түркілік, атажұрт пен ортақ шаңырақ идеясы жатыр. Ал бұл – өз кезегінде Шанхай ын­ты­мақ­тастық ұйымы, Еура­зиялық эко­­номикалық одақ секіл­­ді бас­қа да ұйым­дардың ұстаным­дары­нан ана­ғұр­лым ерекше, құнды. Осы тұр­ғыдан ал­ған­да, ұйы­м­­ның қатынасы мығым болмақ.

Түркі мемлекеттері ұйымының атқарған іс-шараларына келсек, апатты Арал су бассейніне көктемге дейін мол мөлшерде су көле­мін жіберу мәселесі шеші­м­ін тапты. Экономикалық дәліз­дер­дің оңтай­лы әрі жедел қол­ға алынуы жолға қойыл­ды. Әсіресе Тран­с­каспий тора­бымен энер­гети­­калық көздер­ді, тауарлар­ тасымал­дау­­дың геосаяси ахуалдарға байла­нысты орнықты бағыты анықталды. Өзара тауар айналымында инвестициялық ортақ бағдарламалар, жобалар екіжақты келісімдерге көшті. 

Саяси шешімдер бейресми күн тәртіптерінде, әсіресе гео­сая­си бағытта, планетарлық дең­гей­­дегі тақырыптарда арагі­дік көте­ріліп жүр. Әскери ше­шім­­дер де қабылданып жа­тыр. Мұны Түр­кияның жаңа әскери ин­но­ва­циялық құрыл­ғылары – «Bayraktar»-ын жі­беруден де көру­ге болады. Бұл шешімді ор­тақ шекаралардың тұтас­тығын сақтау мен қорға­ныс күш­­терін арттыру мақса­тында жа­сал­­ған қа­дам деп қабыл­дауы­мыз керек. Ұйымға мүше ел­дер әлем­нің сая­си өзгеріс­терге пі­кір білді­ру­ге құқылы еке­нін дә­лел­деп келе­ді. Бұл да – жария­лылық пен демо­кра­тиялық қағи­­далардың Түркі мемлекеттері ұйымы шең­­­берінде жүзеге асыры­лып жатқан­дығының бір көрінісі.

Бір сөзбен айтқанда, түркі әле­міне жар салған «Түркі дәуі­рі!» деген құндылығы зор ұран­ның бастамасы тек еге­мен­дігі бар түркі елдеріне ғана емес, түркілік ұлттық кодын сақтап оты­р­ған өзге де түркітілдес халық­­тар мен елдерге де тәуелсіз­дік­тен үміт үзбей, ортақ шаңырақ астына жинал деген месседжді білдіргендей болды.

Мақсат ЖАҚАУ,

саясаттанушы