Саяси жетекші

Кешегі Ұлы Отан соғысында от-жалын кешкен майдангер әке­лер рухы ешқашанда ұмы­тылмайды. Сондай майдангерлердің бірі Әбікен Тәтиұлы 1915 жылы Қар­қаралы уезі, Темірші болы­сы, Қызыл Арай ауылында дү­ние­ге келді. Еңбек жолын 1931 жылы Шұбартау ауданында ауыл­дық кеңестің хатшысы бо­лып бастады. Кейіннен аудан­дық жоспарлау комитетінің төр­ағасы қызметін атқарды. 1937 жылы Кеңес армиясы қатарына шақырылып, 1937-1938 жылда­ры Алматыда кіші командирлер дайындайтын бір жылдық әске­ри мектепті бітіреді. 1938-1941 жылдар аралығында Омбы, Ақ­мола қалаларындағы әскери бөлім­дерде ротаның саяси жетекшісі қызметін атқарады. Демек, Әбікен Тәтиұлы соғыс басталар қарсаңында қазақтан шық­қан жауынгерлер арасында көзі ашық, көкірегі ояу, саяси саналы азаматтардың бірі болғаны анық. 1941 жылдың күзінде Ә.Тә­ти­ұлының әскери бөлімі алғаш рет қанды майданға кіріп, Ле­нинградты қорғауға қатысады. 1943 жылы 26 дербес атқыштар бригадасы құрамында Мәс­кеу­­ді қорғаған әскерлер құра­мында болады. Ол бұл кезде батальон коммисары қызметін атқаратын. «Алғашқы кезде біз­дің әскер­лер­дің жау шабуылына төтеп бере алмауының бір себебі қару-жарақтың жетімсіздігінен болды. Мәселен, соғыс басталған кезде біздің атқыштар ротасының құра­мын­дағы әрбір жүз жауын­гердің 10-15-інде жай қару сана­латын винтовканың өзі жетіспеді. Рота бөлімшелерінде үштен қол пулемет, 1 станокты пулемет қана бол­­ды. Ал немістер соғысқа шы­ғар­да бізді үстімізден ұшақпен бомбалап, артынша артиллериямен соқ­қылап, сонан кейін қап­таған танкілерін алға салып, шабуылға шығатын. Бұған біз төтеп бере алмадық. Соғыстың бас кезіндегі жаппай шегінулер осындай жағ­дай­дан болды. Тек Мәскеу түбіне жеткен кезде ғана біздің қару-жарағымыз олармен теңесе бастады. Сол кезде Кеңес жауынгерлері неміс-фашистеріне қарағанда өздерінің әскери рухы олардан жоғары екендігін әбден көрсетті. Жеңістің біздің пай­дамызға шешілетіндігіне көзіміз жете түсті» деп жазады өзінің кейінгі естеліктерінің бірінде саяси жетекші қызметін атқарған Әбікен ақсақал. Әбікен Тәтиұлы нағыз соғыс­тың от-жалынынан өтті, өмір мен өлім ортасында күреске түскен жауынгерлер сапында болып, олардың жеңіс жолындағы жігерін жани білді. «Ауыр шайқастар жүріп жатқан кезде құрамында өзім де болған біздің әскери бөлімдердің комиссарлары мен ротаның саяси жетекшілерінен өте үлкен жауапкершілік талап етілетін. Партия жиналыстарын жауып тұрған оқ астында өткізіп, партия қатарына жаңа жауын­герлер қабылдаған кездеріміз де болды. Осындай сәттің өзі партияға өтушілерді терең тебіреніске түсіріп, олар Отан алдын­дағы әскери борыштарын ба­рынша адал атқаруға тырысатын. Саяси жетекшілер соғыстың алдыңғы шебіндегі жауынгерлер арасында бірге болып, оларды сан мәрте жауға қарсы қоян-қолтық ұрыстарға көтерді. Міне, осындай шайқастарда менің жол­дастарым екінші батальонның комиссары Иванов пен үшінші ротаның саяси жетекшісі Якунин ерлікпен қаза тапты» деп жазады естелігінде Әбікен Тәтиұлы. Мәскеу түбіндегі шайқастар­дың нағыз жан алып, жан беріскен тозақтың отындай болғаны белгілі. Осы шайқастарда Әбікен Тәтиұлы қызмет еткен жеке батальонның алдыңғы шептегі екі ротасының жауынгерлері көп қырғынға ұшырады. Бірінші ротаның командирі, лейтенант Будаев пен үшінші ротаның саяси жетекшісі Буличев қаза тапты. Батальон комиссары Тәтиұлының өзіне бірнеше жерінен оқ тиіп, жаралы болды. Осы ұрыста олар дұшпанның көптеген солдат­тарын қару-жарағымен қолға түсіріп, оларды 11 адамнан жа­сақ­талған конвоймен тылға жіберді. Тәтиұлының өзі жарасын жеңіл деп есептеп, госпитальға барудан бас тартады. Бұл қақаған қыстың күні еді. Желтоқсан айының 27-сі күні Әбікен аға бастаған батальон жауынгерлері Новонедельное елді мекеніндегі немістердің күшті бекінісіне шабуылға шығады. Осы тұста комиссардың өзі басында оң жақ жанбасына дәл қадалған оқтан, артынша қасына келіп түскен снаряд жарқыншағынан қабырға­сынан ауыр жаралы болып, есінен танады. Қасындағы жауын­герлер бораған оқтан қайта шегінуге мәжбүр болып, бірақ комис­сардың жаралы денесін бораған оқ ішінен алып кете алмай, оны шеткері тұрған сарайдың ішіндегі сабанға көміп кетеді. Артынан аталған елді мекенді қайта шабуылмен алған кезде естен танып жатқан Әбікенді медбике қыз тауып алып, госпитальға жеткізеді. Осы жараның зарда­бынан майдангер бірінші дәре­желі соғыс мүгедегі болып, І-ші және ІІ дәрежелі Ұлы Отан соғысы ордендерімен, көптеген медальдармен елге оралады. Келе салысымен «Барлығы да майдан үшін, барлығы да жеңіс үшін» деген ұранмен қайнаған еңбекке араласады. 1943-1944 жылдары Шұбартау аудандық газетінде редактор, 1944-1947 жылдары Абы­ралы аудандық партия комитетінде бөлім меңгерушісі қызме­тін атқарады. 1947-1949 жылдары Ә.Тәтиев Алматы жоғары партия мектебін ойдағыдай тәмамдап, Абай, Жарма, Мақаншы аудан­дарының партия, кеңес орган­дарында басшы­лық қызметте жемісті еңбек етті. Әбекеңнің бейбіт еңбек майда­нындағы еселі еңбегі Ленин, «Құрмет белгісі» ордендерімен, көптеген медальдармен, Қазақ­стан Жоғары Кеңесінің Құрмет грамотасы­мен аталып өтті. Өмірі өнегеге толы Әбікен Тәтиұлы 11 бала тәрбиелеп өсір­ді, немере, шөбере сүйді. 1998 жылдың сәуір айында 83 жасында қайтыс болды. «Әбе­кең табиғи талантымен, асқан шебер ұйымдастырушылық қа­бі­летімен, биік рухымен, аза­маттық ар тазалығымен дара­ланатын. Дос-жарандарының, жас ұрпақтың ақылшысы бола білген, жаны жайсаң, ақжарқын да биязы мінезді ақсақал еді» деп жазылыпты ол туралы берілген қазанамада. Бүгінде Әбекеңнен өрбіген ұрпақтар өсіп-жетіліп келеді. Өмірдің әр саласында атала­рының атына лайықты қызмет етіп жүр. Олар майдангер есімін әрдайым ардақтап жүреді. Мұн­дай ерді халықтың да ұмыт­пайтындығы анық. Сұңғат ӘЛІПБАЙ.