Дүбірге толы дүние

Ел тәуелсіздігі үшін қызметінен де кетпек Италияның ақпарат құралдарына берген сұхбатында Палестина ұлттық әкімшілігінің (ПҰӘ) басшысы Махмуд Аббас «егер Палестина тәуелсіз мемлекет болса, президенттік қызметінен кететіндігін» мәлімдеді. Осыдан төрт жыл бұрын Палестина авто­но­мия­сына президент болып сай­лан­ғанда Махмуд Аббас ал­дына мы­­­надай төрт мін­дет қой­ған екен: қа­уіп­сіздікті ны­ғай­ту, экономикалық және әлеуметтік даму, тату­ла­суды ор­нықтыру және елдің тәуелсіз­дігіне жету. «Биылғы жы­лы соның бәріне қол жеткізуге болады, сонда мен қызметтен кетемін», дейді Махмуд Аббас. Оның айтуынша, енді қалып тұрғаны – тәуелсіздікке жету ғана, басқалары орындалғандай. Елдің қауіпсіздігіне, экономика­лық және әлеуметтік дамуға қаншалықты қол жеткенін атап айту қиын болғанмен, жақында татуласу жолында үлкен қадам жасалды. Каирде Египеттің жаңа үкіметінің арағайындығымен Па­лес­тинадағы әскери-патриот­тық ФАТХ және радикалды «Хамас» қозғалыстары татуласты. Мұны баянды татуласу деу де қиын. Бұл өзі бұрыннан, жарты ғасырдан аса уақытқа созылып келе жатқан дау. Палестина көсемі Ясир Арафат басқарған Палестинаны азат ету ұйымы (ПАҰ) ұзақ уақыт өзінің жарғысында Израильді құр­туды басты мақсат санады. Ондай ұйым­мен Израильдің келісімге келуі мүмкін еместігі бел­гілі. Ақыры ха­лықаралық ұй­ым­дар (БҰҰ, ЕО), же­текші елдер (АҚШ, РФ) ықпал етуі арқа­сында ПАҰ өз жар­ғы­сы­нан Израильді құрту та­ла­бын алып тастаса да, ПҰӘ мен Израиль ара­сында Па­лестинаның тәуелсіз­дігі жөнінде келісімге қол жетпей келді. Оның бір себебі – «Хамас» ұйымының Израильді құрту та­ла­бынан бас тартпауы. Сол үшін де АҚШ бас­та­ған біраз ел «Ха­масты» лаң­кес­тік ұйымға жат­қызады. Тіп­ті сол «Хамас» 2007 жы­лы парламенттік сайлауда көп­шілік дауыс алып, Палестина үкіметін құру құқына ие болғанда, оларды Мәскеу өз­деріне шақырғанда, сол үшін оларды лаң­кестерді қолда­дың­дар деп бүгінге дейін жаз­ғырады. Ал ФАТХ «Хамаспен» соғысуға дейін барды. Енді олар­дың татуласуына не себеп? Сірә, Израильдің сөзбұйдаға салып, келісімге қол қоймауы­нан шығар. Оның үстіне Израиль бұ­рынғы сөзінде тұрмай, Батыс жаға­лауда еврейлерге ар­налған тұрғын үйлер салуын жалғас­тырды. Оны­мен де тын­бай, Израиль премьер-министрі Биньямин Нетаньяху Махмуд Аббасқа: «Иә Израильмен, иә «Хамаспен» бол», деген шарт қойды. Күтпеген жерден Махмуд Аббас: «Мен өзі­міздің туыста­рымыз – «Хамасты» таң­дай­мын», деген кесімді сөз айтты. Содан кейін сәуір­дің аяғында «Хамаспен» татуласуға қол қойылды. Енді Израильдің Палестинамен келісімге баруы екіталай. Махмуд Аббас мұны да ескеріпті. «Израильмен келіссөзде келісімге жете алма­сақ, онда тікелей Біріккен Ұлттар Ұйымына шығамыз», деп отыр. Сірә, БҰҰ өзінің шешімді сөзін әл­деқа­шан-ақ айтуы керек еді ғой дейсің. Қаншама жаңа елдер өзде­рінің тәуелсіздігін жариялап, оны халықаралық қо­ғам­дастық танып жатады. Ал Палес­тинаның тәуел­сіздігі жар­ты ғасырдан астам уақыт сөз болып келеді, нәтиже жоқ.   Нәпсісін тыя алмаған қатерге ұшырайды Қазір Халықаралық валюта қорының (ХВҚ) директор- басқарушысы Доминик Стросс-Канның нәпсіқұмарлық әре­кеті туралы әңгіме гуілдеп тұр. Бұл өзі  адами пендешілік қылықтан гөрі саясатқа көбірек қатысты әңгімеге айналып барады. Жалпы адами пендешілік тұр­ғыдан алып қара­ғанда да, осы бір нәп­сі­құмарлық қа­сиет қатты ай­ып­­­талады. Ол ас­­қандықтың, мастан­ған­дық­тың көрінісіндей баға­ланады. Әдетте оған көбіне жағдайы барлар – мансап иелері, қалталылар барады. Билігімен, қызметімен бағы­ныш­тыны мәж­бүр­лейді, ақ­ша­­сымен кембағал­дарды сатып алғысы келеді. Енді нақты Халықаралық валюта қорының басшысына қа­тысты оқиғаға келсек, Стросс-Кан Нью-Йорк қаласында  Sofitel дейтін ай­тулы қымбат қонақ үйдің люкс нөмірінде сол мекеменің қызмет­шісін зорла­мақ болған көрінеді. Содан кейін ол Нью-Йорк әуежайында Парижге ұшпақ болып тұрғанда ұсталып, қамауға алынады. Сол әрекетіне қатысты оған алты айып тағылып отыр. Олар дәлелденген жағдайда 62 жас­тағы үлкен лауазымды шенеунік бі­реулердің айтуынша 20 жыл­ға, екіншілерінің айтуынша 25 жылға сотталуға тиіс. Енді біреулердің есебінше ол 74 жыл үш айға кесілуі мүмкін. Францияда тағы да бір журналист-жазушы Тристан Банон сотқа жүгініп, осыдан 9 жыл бұрын Стросс-Канның өзін зор­ламақ болғанын баяндаған. Ол да дәлелденіп, соған орай үкім шы­ғарылатын болса, бұл шенеунік үшін түрме оның ақырғы орны болуы ықтимал. Ол қазір де Нью-Йорктегі «Райкерс-Айленд» дейтін түрмелер кешенінде жатыр. Сот Мэлисса Джексон оны қашып кетеді деп бір миллион доллар аманатқа босатуға да көн­бепті. Сөйтсе де оны ақтайтындар, бұл өзі қасақана ұйымдас­ты­рыл­ған әрекет дейтіндер де бар. Тіпті Стросс-Кан­ның қор­ғау­шысы атақ­­ты ад­вокат Бенд­жамин Брафман ақтаудың бір жо­­лын тап­қан­дай – сол күні ХВҚ директоры қонақ үйде бол­маға­нын, өзінің осы қаладағы ту­­ған қы­зымен бір­­ге мей­рам­ха­нада болғанын дәлел­демек. Сонда Доминик Стросс-Канның бұлай «қылмысқа ұшы­рауы» кімге керек? Осынау аса беделді ұйым – ХВҚ-ның басшысы өз адамы болғанын қалайтын мемлекеттер бар. Ол кетсе, онда өз адамын қояды. Сонан соң, Стросс-Кан 2012 жылы Францияда өтетін президент сайлауына қатыспақ және онда жеңіске жетеді-ау деген адамдардың бірінен саналады. Бұл кетсе, бас­қаларға жол ашылады. Осыдан біраз бұрын Дүние­жүзілік банктің басшысы Пол Вулфовиц те осындай айыппен қыз­метінен кетуге мәжбүр бол­ған еді. Мұндай қиын жағдайға душар болған қайраткерлер аз емес. АҚШ президенті Билл Клинтон өз айыбын мойындап құтылды. Италия премьер-министрі Сильвио Берлускониге мұндай сөздің ергені қашан! Сірә, ақыры содан біржола таяқ та жейтін шығар. «Викиликс» сайтының негізін қалаумен әлем­ге аты шыққан Жулиан Ассандждың да құйрығына осын­дай шала байланған. Израиль­дің президенті болған Кацаф та ақыры сотталып тынды. Бұл жерде солардың бірін саясаттың құрбаны болды деп ақтап, екіншісін қаралайық деп отырған жоқпыз. Жел тұрмаса, шөптің басы қимылдамайтыны сияқты, шын таза болса, на­қақтан күйе жағылмайды. Әңгі­ме сол адамдарда нәпсіқұ­марлық әдет бар­лығында, реті келген кезде қар­сыластары оны оған қарсы қару етіп жұмсайды. Нәпсісін тыя алмаған адамның басы қашанда қатерде жүреді. Мамадияр ЖАҚЫП.