Игі істер биік мақсаттарға жетелейді

Президент Н.Ә.Назарбаев «Бола­шақ­тың іргесін бірге қалаймыз» атты биылғы Жолдауында білім мен ғылым мәселесіне ерекше мән бергені белгілі. Әсіресе, білім саясатын іске асыру туралы ұсыныстары Қазақстанда өр­кениетті мемлекет құру ісін жан­дандыра түспек. Осыған орай Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың білім сая­сатының іске асырылуын Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті ұжымының жұмыстарынан байқауға болады. Бұл шаңырақтан жыл сайын мың­даған жас мамандар түлеп ұшып, кең-байтақ еліміздің әр түрлі аймақтарыңда білім, ғылым, тағы басқа көптеген салаларда жемісті еңбектер атқарады, қазір де атқаруда. Олардың ішінде есімдері тек елімізде ғана емес, әлемнің біраз жерлеріне белгілі болған ұлы тұл­ғаларымыз да баршылық. Бүгінгі күнге дейін уни­верситетіміздің тарих тал­қысының талай-талай сындарынан мү­дірмей өткені көп­шілікке аян. Кеңес империясын дүр сілкіндірген 1986 жыл­ғы Желтоқсан оқи­ғасы мен елі­міздің өз тәуелсіздігін жариялап, егемендікке жол тартқан қиын жылдары да университетімізде біраз игі істердің атқарылғандығын ешкім де жоққа шығармайды. Дегенмен осы кезең­дерде «қазақ» – деген қасиетті аттан айы­ры­лып, «Алматы университеті» бо­лып кішірейіп қалғанымыз да, елі­міздің педагогика саласында бұрынғы жетекшілік рөлін әлсіретіп алғанымыз да тарихи шындық. Бұл әттегенайды Елбасы Н.­Ә.Назарбаев түзетіп берді. Президент өзінің көрегендігін, болашақты болжай ала­тын даналығын танытып, қара ша­ңырақтың 75 жылдық мерейтойы қар­саңында «Алматы мемлекеттік университетін» Қазақ ұлттық педагогикалық университетіне айналдыру туралы жар­лығын жариялап, көпшілікті бір қуан­тып тастаған болатын. Сонымен, 2008 жылдың көктемінде университет ректоры болып педагогика ғылымдарының докторы, профессор Серік Пірәлиев тағайындалды. Елбасы жаңа ректорды тағайындау сәтінде оған жоғары білім шаңырағының еліміздегі педа­гогикалық саладағы бұрынғы жетекшілік рөлін қайта қалпына келтіруді және әлемдік жоғары білім деңгейіне ұмтылуды қадап тапсырғанын да білеміз. Әдетте жаңадан келген ректордың факультет декандарын өз қалауынша ауыстыра бастайтындығы көпшілікке белгілі жағдай болса керек. Бірақ университет басшысы бұл мәселеде ұжым күтпеген тосын шешім қабылдап, тәуелсіз елімізде біртіндеп қалыптасып келе жатқан демократия мен жария­лылықтың, әділеттіліктің жақсы бір үлгісін көрсетті. Ол факультет ұжымдарына балама­лы жағдайда конкурс арқылы өз де­кандарыңызды сайлап алыңыздар деп үлкен сенім артты. Ашық жиналыста сайлау емес, ұсынылған кандидату­раларға бүкіл ұжым болып жасырын дауыс беру арқылы сайлау өткізілді. Сонымен біраз факультеттер осы мүм­кіндікті пайдалана отырып өз декан­дарын сайлап та үлгерді. Кейіннен мұндай тәжірибе кафедра меңгеру­ші­лерін конкурстық негізде сайлау бары­сында да қолданыла бастады. Осындай жолмен сайланған лауазымдар ғана университет ғылыми кеңесінің келісімімен, ректордың бұйрығымен бекітілетін болды. Жаңа басшы университеттің ең жоғары басқару органы әр факультет профессорлары мен оқытушыларынан, студенттер өкілінен құралған 70-тен астам мүшесі бар ғылыми кеңес екенін қадап айтты, оны сөз жүзінде емес, іс жүзінде де қолға алатындығын, өзінің ұсыныстары мен шешімдерін кеңес талқысына салып қолдау тапқан жағ­дайда ғана іске асыратындығын ресми түрде мәлімдеді. Бұл солай болды да. Осы уақыт ішінде ғылыми кеңес талқысында қолдау тапқан ректордың тың ұсыныстары бойынша біраз келелі де игі істердің атқарылғанына университет ұжымы куә болып отыр. Ғылыми кеңестің шешімімен сырт­тан тәжірибелі сарапшылар шақы­рылып, тәуелсіз жағдайда аудит жүргізу арқылы университетіміздің құрылым­дары мен сан қырлы салаларына жан-жақты тексеру жүргізіліп, онда анық­талған кемшіліктер мен кейбір келең­сіздіктер ашық айтылып, олармен кү­ресу жолдары, оны ендігі жерде бол­дырмау шаралары қарастырылды. Университет басшысының шешімімен әр факультетте ректор поштасының жәшігі қойылып ұжымның барлық мүшелері мен студенттері өз ұсыныс­тарын, пікірлерін, орын алып отырған кемшіліктер туралы хат арқылы мәлім­деуге мүмкіндік алды. Сынақ кезінде кейбір студенттердің емтихандардан білімі арқылы емес, басқа заңсыз жолдармен өтіп кетуі, ал оған жеке­леген оқытушылардың жол беруі сияқты келеңсіз жағдайларды болдырмау мақ­сатында емтихандардың барлығын бір орталықта тәуелсіз жағдайда компьютер арқылы өткізу шаралары ұйымдас­ты­рыл­ды. Жариялылық пен әділдіктің бір белгісі, университетіміздің профес­сор­лары мен оқытушыларын ғылым мен білімге сіңір­ген еңбектері, жеткен жетістіктері үшін марапаттау жағдайында бай­қалды. Ендігі жерде ұжым мүшелерін әр түрлі награ­даларға ұсыну әуелі кафедрада, факультеттерде жан-жақты талқыланып, ғылыми кеңес талқысынан өткеннен соң ғана ректор оған әрі қарай ұсыныс жасайтын болды. Білім беру саласының бір кепілі, ол оқу орындарының материалдық-техни­калық жағдайына байланысты екені белгілі. Кейінгі 30-40 жыл бойы жаңғыр­тыл­маған зертханалық құрал-жабдықтар университет ұжымының тікелей бақылауы­мен қазіргі заманауи лабораториялық жабдықтармен жаңғыртылды. Соңғы үш жылдан бері университетіміздегі тәрбие жұмысы жаңа тәлімгерлік жүйеге көшірілді. Бұл бойынша ректордан бастап қатардағы оқытушыға дейін әр­қайсысына 10 студенттен бөлініп беріледі де, олардың ендігі жердегі оқу үлгерімі, тыныс-тіршілігі, тұрмысы бәрі тәлім­гердің назарында болады. Негізгі талап, кез келген студент, кез келген уақытта өзінің тәлімгеріне толғандырған мәселесі бо­йынша жолығып, ақыл-кеңес ала ала­тын­дай жағдай жасау. Бұған әсіресе шал­ғай ауылдардан келген студенттер өзі оқып жүрген білім ордасынан тағы бір қам­қор­шысын, ата-анасын тапқандай қуанып жүр. Абай атындағы Қазақ ұлттық педа­гогикалық университеті еліміздегі педа­гогикалық оқу орындарының көшбас­шысы, ба­залық орталығы болғандықтан, біз орта білім жүйесін 12 жылдыққа көшіру мәсе­лесінен тыс қала алмайтын­дығымыз анық. Осы салада бірқатар игілікті істер де атқарылды. Атап айтқанда, университетіміз еліміздегі басқа да педа­гогикалық жоғары оқу орындарының оқытушыларымен, ғалымдарымен бірлесе отырып 12 жылдық білім берудің жалпыға міндетті мемлекеттік стан­дартын жасап шығарды және оның әр деңгейі бойынша сараптама жұмыс­тарын жүзеге асырды. Кейінгі екі жылда университет бакалавриат, магистратура, докторан­тураның 48 пе­дагогикалық мамандықтары бойынша мемлекеттік стан­дарттың жобасын дайын­дап, министрлікке бекітуге ұсын­ды. Сон­дай-ақ біздің профессор-оқы­тушы­лары­мыз 12 жылдық мектептің барлық негізгі пәндерінің типтік оқу бағ­дарламаларын дайындап отыр. Университет ұжымының қатысуымен 12 жылдық мек­тептің негізгі оқу пәндері бойынша 300-ден аса оқу­лықтар, оқу-әдістемелік құралдар, жұ­мыс дәптер­лері, хрестоматиялар да­йын­далып, басып шығарылды. Қазіргі таңда университет ұжымы 48 педагогикалық мамандық бойынша оқу бағдарламаларын бітіріп, оқу жос­пар­ларын, оқулықтарын дайындау үс­тін­де. Оқу орнымыздың базасында арнайы ғылыми-зерттеу институтын ашып, сол мекемеде әр мамандық бо­йынша мектепке дейінгі білімнен бастап магис­тратураға дейінгі пәндер­дің бірегей жүйесі әзірленуде. Елбасы Н.Ә.Назарбаев былай деген болатын: «Біз өзіміздің ұлттық ойлау жүйе­мізді, тарихи танымымызды, рухани мәдениетімізді барынша терең да­мыта отырып, барлық салада рухани тәуелсіздікке жетуіміз керек». Шынын айту керек, тәуелсіздік алғанымызға жиырма жылдай уақыт өтсе де біздің ой-танымымызда осы мәселе жетіспей тұр. Оны жетістіруге жетелейтін нәрсе тәрбие ісі, анығырағы ұлттық тәрбие жүйесі жасалып, жолға қойылуы тиіс. Ұлы жазушы М.Әуезов: «Ұлт боламын десең, бесігіңді түзе», деп бекер айт­паған. Отбасынан бастап бақша­дағы, мектептегі, колледждер мен жоғарғы оқу орындардағы оқу-тәрбие жұмысы жолға қойылып, бұған жалпы­халық­тық, мемлекеттік бетбұрыс жасалуы қажет. Оның кілті – мектепте. Өйткені мектеп белгілі бір жүйенің ғана тапсырмасын орындап, қарап отыратын орын емес, нағыз адамды тәрбиелеп өсіретін, демократиялық қоғамның аза­матын қалыптастырып, тәрбиелеп шы­ғаратын киелі шаңырақ. Мектептегі басты тұлға – мұғалім. Міне, біздің университет, негізінен, осындай тұлға­ларды тәрбиелеп шығаратын еліміздегі ең үлкен қарашаңырақ. Сондықтан университетіміздің ғылыми кеңесінің 2009 жылдың 20 қарашадағы шешімімен 2009-2010 оқу жылы тәрбие жылы деп жарияланған болатын. Тәрбие жылы аясында университет көлемінде көптеген игілікті іс-шаралар жүзеге асы­рылды. Атап айтатын болсақ, сту­денттердің «Этикалық кодексі» қабыл­данды, ұлттық тәрбие құнды­лықтары мен халықтық педагогикаға негізделген «Ұлттық тәрбие» пәні оқу үрдісіне енгізілді. Осыған байланысты «Ұлттық тәрбие» кафедрасы ашылып, бүкіл республикаға тарайтын осы аттас ғылыми-көпшілік журналы шығарыла бастады. Осы орайда Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық универси­тетінің базасында «Ұлттық тәрбие жөніндегі республикалық үйлестіру кеңесі» құрылғанын атап өткен жөн. Қазіргі кезде біздің оқу орнымыз университеттердің халықаралық қа­уым­дастықтарына мүше болып отыр. Ита­лияның Болон университетінде уни­верситеттердің ұлы хартиясына қол қою арқылы білім берудің әлемдік кеңістігіне енудің қадамдары жасалды. Болон Декларациясының талаптарына сәйкес университетіміздің құрылымы­на бірсы­пыра өзгерістер енгізілді, ал­дағы істе­ріміздің стратегиялық бағыт­тары белгіленді. Сөйтіп Елбасымыз ұсынған білім беру реформалары ая­сында ғылым мен тәжірибенің бірлігі, ең озық инновация­лық технология­ларды, ақпараттық және есептеу тех­никаларын енгізу жүзеге асырылуда. Студенттердің, магистрант­тардың, док­торанттардың, профес­сор­лық-оқыту­шы­­лық құрамының компьютер мен электронды техниканы мең­геруіне, әлем­­дік Интернет жүйесіне еркін еніп қалаған ақпарат деректерін қиын­дықсыз тауып алуына қол жеткізілді. Сонымен қатар физика-математика ма­ман­дықтарын ағылшын тілінде оқы­туды жүзеге асыра бастады, енді биология, география, педагогика, психология маман­дықтарын да ағылшынша оқы­туды ұйым­дастыруды қолға алып отыр. Университеттің зиялы қауымы, білікті де білімді ұстаздары, ынтымақты, саламатты ұжымы «бір жағадан бас, бір жеңнен қол шығарып», тәуелсіз еліміздің көгілдір байрағын биік ұстап, Елбасы Н.Ә.Назарбаев алға қойған биік мақсаттарға қарай жол тарта бермек. Раушанбек ӘБСАТТАРОВ, Абай атындағы Қазақ ҰПУ Магистратура және PhD докторантура институтының кафедра меңгерушісі, философия ғылымдарының докторы, профессор.