Тәуелсіздік таңымен түлеген Текелі

 «Болашақтың іргесін бірге қа­лай­мыз!» атты Елбасының халық­қа Жолдауында «Биыл – біз үшін ерекше қастерлі жыл. Біз ел тәуелсіздігінің 20 жылдығына қа­дам бастық», деп уақыт жауапкершілігін алға тартқанын түсінген­діктен қай салада болсын жұ­ды­рықтай жұмылып, еңбектің қайта­рымына қол жеткізуді алға қойдық. Тарихтың алтын тәбәрігі ретінде қазақ еліне зор қуаныш сыйлаған өткен ғасырдың тоқсан бірінің ызғары, жеңісі мен жемісі болға­нын ұмытпаймыз. Осылайша ал­ды­мыздан ашылған айдынның ту­лаған толқынына қажырлы қайрат, мұқалмас жігер, үлкен жауапкершілік қажеттігінен жас мемле­кет­тің тізгінін ұстаған Елбасымыз ту­ған халқын болашаққа асқан көре­ген­дікпен бастап, елімізді страте­гия­лық даму жолына алып шықты. Тәуелсіздіктің алғашқы жылда­рында өзге өңірлердегідей уақыт сынын өткерген Жетісудың інжу-маржаны Текелі қаласы жаңа ға­сырда жоғын түгендеп, қайта тү­леді. Келер жылы құрылғанына алпыс жыл толатын Текелінің жер қойнауындағы баға жетпес байлы­ғын зерттеу 1927 жылдан баста­лып­ты. Құрамында қорғасын, мы­рыш, күміс, кадмий, германий, тағы бас­қа түсті металлдың ірі кен орны та­былған. Содан кейін мұнда қор­ға­сын-мырыш комбинаты, кен байыту фабрикасымен қоса жұ­мыс­шылар кентінің құрылысы басталады. Қа­на­­тын жайып, қарыштап дамып, 1952 жылы қала дәрежесін алған Те­келі 6133 гектар аумаққа орналасқан. Жоңғар Алатауының солтүстік сілемінің батыс бөктерін ұзыны­нан-ұзын көлбей орналасқан Теке­лінің Рудник кентімен қоса есептегенде бүгінгі халқының саны 28 мыңнан асып жығылады. Көп ұлт­тың басын біріктірген қаламызда қазақ, орыс, татар, неміс, украин және тағы басқа ұлт өкілдері ортақ мақсатта, бір тілекпен тіршілік кешуде. Ал славян, кәріс, татар-баш­құрт ұлт­тық мәдени орталықта­рын­да әр ұлт­тың тарихи-мәдени құндылық­тары дәріптеліп, бірлік пен ын­ты­мақ, татулық туы желбірей түскен. Әсем табиғаты көрген жанның таңдайын тамсандыратын аспанмен таласқан таулары, жасыл желекті баулары жанға да, малға да құтты мекен. Жетісудың жақұтын­дай Қора, Шажа, Текелі және Қа­ратал өзендері бірімен бірі жалғаса таулы өлкенің сәнін келтіре, сыл­ды­рай ағады. Қойнауы кенге толы қаланың даңқы Кеңес одағы кезінде дүбір­леп тұрды. Ұлы Отан соғысында жау­ға қарсы атылған әрбір тоғы­зыншы оқ Текелінің қорғасынынан жасалыпты. Кенді қалаға табиғат байлығын игерем деушілер жан-жақтан ағылды. Өндірісі өрлеген қаланың тұрпаты мен халқының тұрмысы да жақсара түсті. Негізгі кен қоры түгесіліп, өңірдің өмір өзегі болған қорғасын-мырыш ком­бинатының жұмысы бәсеңдеген кезде ел бастаған азаматтар батыл шешімдер жасап, тіршілік жаңа арнасын тапты деуге болады. Тоқ­саныншы жылдары шаһарлықтар бар қиындықты көппен бірге кө­терді. Әрине, сырттан кенен бай­лыққа кенелем деп келгендердің бір легі үдере көшті. Бірақ, уақыт тезіне төзген Текелінің тізесі бүгілмеді. Өнеркәсібін өркендетуді жолға қойған қала еліміздегі даму стра­тегиясының ізімен ілгері басты. Ел Президентінің жыл сайынғы ха­лық­қа Жолдаулары жүктеген міндеттер халықтың әл-ауқатының кө­терілуіне, түрлі саланың тың ба­ғыт­тарға қадам басуына серпін бер­ді. Соңғы он жылда шаһардағы өнеркәсіп өндірісінің көлемі 7,1 есе өсіп, 8147,5 млн. теңгені құра­ға­ны соның дәлелі. Облыс бойын­ша жалпы өнеркәсіп өндірісінде қаланың үлесі 2,4 пайызды құ­рай­ды. Өндірістің басым бөлігі өңдеу өнеркәсібіне, ал қалғаны газ, су, электр қуатын өндіру және бөлуге тиесілі болып отыр. Отандық өндірістің өркендеуі­не «Суффле Қазақстан ашытқы зауыты» акционерлік қоғамы, «Ша­рықтас», «Текелі Гранит», «Мра­мор Тас», «Монтан Минерал», «Гипсо-Газ-Синтез», «Текелі сүт зауыты» серіктестіктері мен «Қазақстан Тексти Лайн» тігін фабрикасы тәрізді бағдары айқын кәсіпорындардың кірпіш, таурит, габбро, шунгит, жылтыратылған тақ­татас, мәрмәр, мәрмәр ұны, аш­ытқы, тігін бұйымдары, электр қуа­ты және жылу қуатының өн­дірісі дамып, өнім көлемі артуда. Өңірдегі тауар өндірісінде аш­ытқы, мәрмәр, табиғи тас өндірісі бойынша Текелінің үлесі басым екенін де мақтаныш етеміз. Негізгі капиталға тартылған инвестиция көлемі соңғы бір жылда 2340,2 млн. теңгені құраса, он жылдағы өсімі 5,1 есеге жетті. Инвестициялық ресурстардың негізгі көзі жеке, бюджеттік, шетелдік және басқа қарыз құралдары болып қалып отыр. Шағын және орта кәсіпкер­лік­тің өркендеуіне мүмкіндігінше жағдай жасалуда. Елбасының осы саланы ерекше назарда ұстап отыр­ғаны ірі бизнес өкілдерімен қатар, нарық заңдылықтарын ба­ғам­­дай бастаған өңірлердегі кәсіп­керлердің батыл қадам жасауына ықпал етті. Жеке кәсібінен нәсіп табуға бейімделген белсенді ша­ғын кәсіпкерлер саны мен көрсе­тілетін қызмет, өндірі­ле­тін өнім сапасының өскенін қазіргі уа­қыт талабының үдесінен шығу үлгі­сі деуге болады. Шағын және орта кәсіпкерліктен түсетін салық­тың бір бөлігін құрайтын қала эконо­ми­ка­сының бірден-бір тірегі. Бұл салаға қаржылай қолдаумен қатар, кәсіп­керлердің білігін көтеру мақ­сатында семинар, тренингтер жиі ұйымдас­тырылуы өз жемісін беріп отыр Қаланың әлеуметтік-эконо­ми­ка­­лық дамуының басты бағыттары­ның бірі жергілікті бюджетті толықтыру болса, өткен жылы бұл меже 150,4 пайызға орындалды. Текелінің әлеуметтік әлеуеті Тәуелсіздіктің әр таңы сайын еселеніп келеді. Халықтың тұрмыс жағдайы ауқаттана түсуде. Соның бір айғағы демографиялық ахуал­дың жақсарғаны. Өткен бір жылда 466 сәби өмірге келді. Жұмыс­сыз­дар саны айтарлықтай азайды. Жолдауда экономика білікті кадрлардың жаңа генерациясын талап ететін болғандықтан, еңбек рыногының тиімділігін арттыру қа­жет, деген тапсырмасы халық­тың қолдауына ие болды. Ол «Жол картасын» жүзеге асырудан бас­тал­ды. Ал биыл «Бизнестің жол картасы-2020» бағдарламасы ая­сын­да халықтың әл-ауқатын көте­ру, жаңа жұмыс орындарын ашу, мамандарды қайта даярлау бағы­тында еселі шаруалар іске асуда. Жас ұрпаққа білім мен тәрбие беретін қаладағы 8 мектептің ал­тауында мектепке дейінгі бүлдір­шін­дерге арналған шағын орта­лық­тар жұмыс істейді. «Балапан» бағдарламасымен №6 балабақшада қосымша санаторийлік топ аш­ылды. Бұрынғы екі балабақшадан басқа 180 орындық жаңа балабақ­ша сәбилерге есігін ашты. Биыл тағы 140 орындық жаңа балабақша ашу жобасы қолға алынуда. Соңғы жылдары қаланың сәу­леті өзгерді. Тұрмыс қиындаған кез­дерде шетел асып кеткендердің үйлері қараусыз қалған еді. Үй­лердің тоз-тозы шығып, көрікті кетірді. Мәсе­лені шешудің қаржы­лық мүмкіндігі шешіліп, атқарған жұ­мыстың арқа­сында қазір бірде-бір үй шатырсыз қалған жоқ. Көп қабатты үйлердің сырттары жөн­де­ліп, көріктендірілді. Жалпы тұр­ғын үй-коммуналдық шаруашылы­ғын дамытуға қомақты сома бө­лініп, аулалар абаттан­ды­рылып, кө­шелерге жарық орна­тыл­ды. Спорт алаң­қай­лары салынды, орта­лық алаң то­лығымен жаңа кейіпке келтірілді. «Текелі Көркейту», «Текелі Су құбыры», «Қазцинк-ТЭК» кәсіп­ор­ындары коммунал­дық шаруа­шылық абаттандыру жә­не қа­ла­ны таза, жасыл желекке бөлеуге үлес қосты. Бос тұрған үйлердің бірқа­тары күрделі жөндеу­ден өткі­зіліп, пәтер кезегінде тұр­ған­дарға беру жоспарланған. «Жол картасы» бағдарламасы бо­йынша өткен жылы 4 инвести­циялық жоба іске асырылды. Бұл жоба аясында қарттар мен мүге­дек­терге арналған медициналық-әлеуметтік мекеме ғимаратына, қа­лалық ауруханаға және қала жол­да­рына күрделі жөндеу жүргізіліп, арық жүйелері реттелді. Автокөлік жолдарына күрделі, орташа жөн­деу жүргізу жалғасуда. Жол туралы айтқанда, Текелі қаласына ат ба­сын бұрған кез келген қонақ Тал­ды­қорғанмен екі аралықтағы жол­дың кеңдігі мен сапасын ауыз тол­тырып айтады. Тұрғын үй-ком­му­налдық шаруашылығын жаңғырту бағдарламасына сәйкес тұрғын­дар­мен кеңесіп, коммуналдық жүйені жаңарту жоспары жасалуда. Жалпы табиғаты көркем ша­һар­ға жан рахатына бөленіп, дема­лу­ға келушілер үзілмейді. Әсіресе, жаз мезгілінде табиғи сұлулыққа таңдай қағып, өзен мен тау бойлап қыдыруды ұнататындар көп. Осы орайда «Текелі» профилакторийі жан-жақтан келген емделушілерге туристік бағыттар ұсынып, табиғат аясына саяхат ұйымдастырады. Өңірдің тарихы мен табиғат бай­лықтары туралы кең мағлұмат беріледі. Жұмақтың бір бұрышындай шаһар туризмді дамытуға қолайлы екенін де айтқан абзал. Жас ұрпақтың денінің сау, шы­ныққан шымыр болуы күн тәр­ті­бі­нен түспейтін өзекті мәселе. Алғаш­қы демалушыларын қабыл­да­ған «Текелі» профилакторийінің база­сын­да ашылған балаларға ар­налған «Алтын Шажа» лагерінде тыныс алу, асқазан-ішек жолдары секілді аурулардың алдын алу бойынша көп деңгейлі емдеу ша­ралары жүргі­зіледі. Лагерьде бір маусымда екі мыңға жуық Жетісу өңірінің жеткіншектері жазғы де­ма­лыстарын жоға­ры деңгейде ұй­ымдастыруларына мүм­кіндік зор. 250 орынға лайық­талған «Алтын Шажа» лагерінің сапалы ағаштан өрілген коттедждер кешені бау-бақшаға малынып, бұл жердің жайлы тыныштығы, саф ауасының өзі-ақ жас ағзаға күш сыйлайды. Жеті кезеңмен жұмыс істейтін жаңа лагерьде өткізген күн­дері балалардың жазғы демалы­сын­дағы ең пайдалы, сағына еске алатын сәттеріне айналатыны анық. Балалар туристік орталық жұ­мысын алға бастыру мақсатында тауға өрмелеу қабырғасы тұрғызы­лып, қосымша туристік құрал-жабдықтар, велосипед, шаңғылар алынды. Облыстық, республика­лық жарыстарда туризмнің қыр-сырына қаныққан жасөспірімдер­дің бір тобы Астанада өткен туристік көпсайыстан бірінші орынды иеленуі олардың келешекте туризм саласын өркендетуге үлес қосатын алғышарттары бар екенін дәлел­де­се керек. Сондай-ақ, саланы да­мыту және сырттан туристерді тарту мақсатында тау шаңғысы базасын ашу көзделген. Текелі қазіргі беталысынан таймай, Тәуелсіздігіміздің әр та­ңы­ның бағасын түсініп, көп ұлтты халық­тың татулығы мен ынты­ма­ғының қаймағын бұзбай, қаланың әр аза­ма­ты ортақ іске үлес қосып, дәуле­ті­міз бен сәулетіміз әлі де арта береді деп сеніммен айтуға әбден болады. Серікжан Бескемпіров,Текелі қаласының әкімі.