Қазақ байрағы Антарктидада желбірейді

«Қазақ географиялық қоғамы» ұйымы жердің Оңтүстік полюсіне тұңғыш қазақстандық автокөлік экспедициясын ұйымдастыруды жоспарлап отыр. Бұл жөнінде жақында бізбен әңгімесінде аталған ұйымның ғылыми кеңесінің мүшесі, Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университетінің география, экология факультетінің деканы, география ғылымдарының докторы Орденбек Мазбаев айтты. – Биыл еліміз тәуелсіздігі күнінің қарсаңында адам ая­ғы сирек басатын Антар­кти­даға тұңғыш автокөлік экс­педициясын ұйымдастыруды жоспарлап отыр екенсіздер. Осы жөнінде кеңірек айтып берсеңіз. – Біз бұрыннан Оңтүстік полюске қазақстандық экспе­ди­цияны апаруды көздеп жүрген­біз. Мен өзім «Қазақ геогра­фия­лық қоғамы» ұйымына жа­қында ғана қосылдым. Ал ұйымның басшысы Нұрлан Абдулов деген азамат. Осында Найзабек Олжабайұлы сияқты тағы бірнеше маман жұмыс істейді. Осы азаматтар Антарк­ти­даға Қазақстан жалауын тігуді бұрыннан бері ойластырып жүр екен. Бұл енді әңгіменің бір жағы. Екінші жағы Қазақ гео­графиялық қоғамын шет елге таныту. КСРО кезінде Қазақ­станда географиялық қоғам бол­ғанын білесіздер. Оның тарихы Ресей географиялық қо­ғамынан басталады. Оған Абай, Шоқан мүше болған. Осындай қоғамды бізге де керек бол­ғаннан кейін былтыр Нұрлан Абдулов оны ашуды өзінің қолына алды. – Антарктидаға сапардың мақсаты неде? – Оның мақсаты – еліміз Тәуелсіздігінің 20 жылдығына, норвег Руаль Амундсен мен ағылшын Роберт Скоттың Оң­түстік полюсті ашқанының 100 жылдығына, Семей полигоны­ның жабылғанына 20 жыл то­луына арналады. Біз Антарк­ти­даға барғанда бүкіл әлемнің назарын аудартып, ғылыми зерттеулер жүргізгіміз келеді. Антарктида – бүкіл Жер шары­ның ауа райын жасап жатқан асхана сияқты. Әлемнің таби­ғаты өзгеріп тұрады. Кезінде Амундсен мен Скотт ит жеккен шанамен Оңтүстік полюске бар­ған болса, енді біз солардың жолымен жүріп автокөлікпен барғымыз келеді. Біздің авто­көліктер Антарктидаға жете алады екен. – Ол үшін сіздер авто­көліктерді сынақтан өткізіп­сіздер. Олар Антарктидаға не­ше күнде жетті? – Антарктидаға дайындық ретінде біздің автокөліктер «Но­волазеревская» бекетіне жет­кізілген болатын. Олар 2 308 шақырым құрайтын «Новолазеревская» бекеті – Оңтүстік полюс бағытын 108 сағатта өтіп, Антарктидаға жету жылдам­дығы бойынша рекорд жасады. Сол кезде автокөліктердің құр­лық­қа жете алатынына көзіміз жетті. Осы сапарға былтыр Конс­тантин Орлов деген тәжі­рибелі жоба жетекшіміз барып келді. Ол – Тибет, Қашқария, Исландия, Сібірді аралаған азамат. 1989 жылы автомото жа­ры­сынан КСРО чемпионы бол­ған. Одан кейін Бетпақдала, ор­талық, солтүстік Тянь-Шань ар­қылы жүрген. 17 ірі экс­пед­и­цияға қатысқан. – Тәжірибесі бар болса жақсы ғой. Бірақ техникаға да сене беруге болмайды емес пе. Сосын адамның жеке қауіпсіздігі, құрал-жаб­дық­тарды сайлап алу деген бар... – Иә, оның бәрі дұрыс қой. Бізге осы жағынан демеушілер көмектесіп жатыр. Қазір осы жобаға Астана қаласының әкім­дігі қолдау көрсетуде. Ал құрал-жабдықтардың бәрі шет елдікі. Егер біздің кәсіпкерлер отандық өнімдер шығаратын болса, оны қуана пайдаланар едік. Өкінішке қарай, Қазақ­стан­да туризмге қатысты кәсіп­орын жоқ. Экипировка, палатка өзімізден шықса, Қазақстаннан келгенімізді көрсетіп тұрар еді ғой. Жолдың қауіпсіздігі тексерілген. Біздің алдағы тағы бір мақсатымыз – ақпарат құрал­дары арқылы Қазақстан кәсіп­керлерінің экспедицияға наза­рын аударту. Ол үшін жорық барысында онлайн режімінде тікелей байланыста боламыз. Осы сапардан кейін Шоқан Уә­лихановтың, Әліби Жангелд­ин­нің саяхатын қайталау жоспарда бар. Биыл Жангелдиннің сая­хатына да 100 жыл толып отыр. Бірақ, ол Антарктидаға бара алмаған екен. – Антарктидада ғылыми зерт­теуді қалай жүргізесіздер? – Бұл құрлық Қазақстанға таныс емес. Біздің оқулықтарда ол жөнінде 1960-1970 жылдары жазылған дүниелер ғана бар. Қазір ғылымда өзгерістер бо­лып жатыр. Антарктидада температура қандай дегендей зерттеулер көп. Сондықтан сол жақ­қа өзіміз барып, өз көзі­мізбен зерттеу жүргізуді мақсат етіп отырмыз. Бұрынғы Ғылым академиясы қазір қоғамдық ұйым болып кетті. Жұмысын әл­сіретіп алды. Біздің мақ­сатымыз қоғамдық ұйым ретінде жас ғалымдарды тәрбиелеп, білімін ұштап, оларды ғылыми зерттеулерге қызықтыру болып табылады. – Жолға неше адам шығасыздар? – Бәрі қыркүйекте белгілі болады. Әзірше құрамда 8 адам бар. Шамасы, сапар 25 қараша мен 25 желтоқсан аралығында өтетін шығар. 16 желтоқсанда туды тігуіміз керек. Жалпы, қазір Антарктидаға туристер көптеп келуде. Олар Чили, Оңтүстік Африка Республикасы арқылы Антарктидаға барады екен. Естуімше, соңғы жыл­да­ры 37 мың адам құрлықтың бер­гі жағында болып қайтып­ты. Әңгімелескен Дастан КЕНЖАЛИН.