Былтырғы бюджеттің орындалуында кемшін тұстар бар

Кеше Парламент Сенатының Төрағасы Қайрат Мәмидің төрағалық етуімен жоғарғы палатаның кезекті отырысы болды. Онда депутаттар еліміздің Жоғары Сот Кеңесінің ұсы­нымына негізделген Қазақстан Республикасы Президентінің ұсынысын қарай келіп, Жоғарғы Соттың судьясы қызметіне Е.Н.Әбдіқадыровты сайлады. Одан кейін 2010 жылғы рес­пуб­ликалық бюджеттің атқары­луы туралы Үкімет пен Респуб­ли­калық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп коми­те­ті­нің есептері тыңдалып, депутаттар ел қаржысының игерілуін жан-жақты саралады. Күн тәр­ті­бі­не сәйкес 2010 жылғы респуб­ли­калық бюджеттің атқарылуы туралы Үкімет пен Респуб­ли­ка­лық бюджеттің атқарылуын ба­қы­лау жөніндегі есеп комитетінің есептері талқыланды. Есеп құжаттары туралы де­пу­таттардың көптеген сауалдарына Қаржы министрі Б.Жәмішев пен Есеп комитетінің төрағасы О.Өк­сікбаев және Ұлттық банк төр­аға­сының орынбасары Б.Тәжі­яқов жауап берді. Есепті талқылау барысында Қаржы және бюджет комитетінің хатшысы Б.Досманбетов қосымша баяндама жа­сады. Былтырғы жыл бюджетінің кіріс және шығыс бөліктерінің атқарылуына талдау жасалып, бюд­жет және салық заңна­ма­лары толық сақталмағаны ата­лып өтіл­ді. Өткен жылғы бюд­жеттің атқа­рылуы ел эконо­ми­касының дағ­да­рыстан кейінгі дамуы кезеңіне тап келгені, сон­дықтан бюджет екі рет нақ­ты­ланып, 16 рет тү­зетулер енгізіліп, параметрлері бас­тапқы бекітілгеннен айтар­лық­тай өзгергені айтылды. Отырыста аталып өтілгендей, республикалық бюджеттің кіріс бөлігін жоспарлау әлі де жетілдіруді қажет етеді. Өткен жылы бюджет түсімдерінің 106 пайызы орындалғанына қарамастан, корпоративтік табыс салығынан, им­порт­талатын тауарларға салына­тын акциздерден, негізгі капи­тал­ды сатудан түсетін түсімдерден 21,4 миллиард теңге бюджетке түспепті. Салық бойынша берешек өткен жылмен салыстыр­ған­да 2 есе өсіп, 199 миллиард тең­геге жеткен, оның ішінде жалған кәсіпорындардың «проблемалық берешегі» 89,5 миллиард теңгені құрап отыр. Бюджеттің шығыстары оның екі рет нақтылануына, көп рет түзетілуіне қарамастан, 37,6 миллиард теңге игерілмей қалған. Өкі­нішке қарай, Үкімет игерілмейтіндігін біле тұра бағдар­ла­ма­лар әкімшілеріне желтоқсан айы­ның аяғында 39 миллиард теңге аударған, әрі бұл бюджет толы­ғы­мен игерілген болып есептеледі. Сондықтан да, бюджеттің пай­да­ланылмаған қалдықтары жыл басына 93,3 миллиард теңге бо­лып қалыптасқан. Сенаторлар бюджеттің орын­далу барысында заң бұзу­шы­лық­тар бар екеніне назар аударды. Игерілмеудің басты себептері – сапалы жоспарланбауы, іске асы­ру тетігінің жетілдірілмеуі, бағ­дар­лама әкімшілерінің жауапсыз­ды­ғы атап өтілді. Мемлекеттік са­раптамасыз, техникалық-эконо­микалық негіздемесіз және жоба-сметалық құжаттары әзірленбей қаржыландырылуы, құрылыстың басталуы, қаражат мақсатының бұзылуы, мердігерлердің міндеттемелерін уақтылы орындамауы мәселелеріне назар аударылды. Кейбір жағдайларда қаражат бөлініп, ол депозитке салынып, құрылысы басталмай оған тиісті мемлекеттік органдар тарапынан бақылаудың жүргізілмегені де айтылды. Отырыста пайдаланыл­май жатқан қаражатты қайта қай­тарудың тетігін заң жүзінде реттеуді Үкімет қолға алуы қажеттігі атап көрсетілді. Жан-жақты талқылаудың нә­ти­жесінде есепті бекіту жөнінде Парламент палаталарының бір­лес­кен отырысына қосымша баяндама әзірлеу Сенаттың Қар­жы және бюджет комитетіне тапсы­рылды. Сенат отырысына талқылауға ұсынылған халықаралық келісімдер бойынша заң жобалары – «Мем­лекеттік (муниципалдық) сатып алу туралы келісімді ратификациялау туралы», «Табиғи мо­нополиялар субъектілерінің қыз­метін реттеудің бірыңғай қа­ғи­даттары мен қағидалары тура­лы келісімді ратификациялау ту­ра­лы» және «Бәсекелестіктің бір­ың­ғай қағидаттары мен қағида­ла­ры туралы келісімді ратификация­лау туралы» заң жобалары қа­былданды. Экономикалық ынты­мақ­тастықты тереңдетуге бағыт­тал­ған бұл заң жобалары бой­ын­ша сенаторлар алдында Табиғи монополияларды реттеу агентті­гі­нің төрағасы Н.Алдабергенов пен Бәсекелестікті қорғау агенттігі төрағасының орынбасары Б.Парсегов түсініктеме берді. Сонымен бірге, сенаторлар Парламенттің Регламентіне өз­ге­рістер мен толықтырулар енгізу жөніндегі бірлескен комиссия­сы­ның құрамына өз әріптестерін сайлады. Отырыс аяғында сенаторлар Қ.Айтаханов, С.Еңсеге­нов, Р.Ахметов, Ғ.Есім, С.Плотников, А.Савченко ел өміріндегі көкейкесті мәселелер бойынша депутаттық сауалдар жолдады. Ләйла ЕДІЛҚЫЗЫ.