“Нұр Отан” ХДП халықтың қысылғанда арқа сүйер асқар тауына айналып келеді. Партия жанындағы қоғамдық қабылдауға күн құрғатпай арыз-шағымдарымен келген жұрттың қарасы күн сайын көбейіп келе жатқандығының өзі партияның ел өміріндегі беделін, белсенділігін аңғартқандай. Тілде сүйек жоқ. Дастарқаныңнан дәм татып отырып, шетін тіліп кететіндер, елдің жақсылығын емес, көлеңкелі жағын термелейтіндер, сол арқылы мемлекеттің беделін түсіруді көксейтіндер “Нұр Отан” ХДП-ны кешегі коммунистік партияға теліп, шындықтың өңін айналдырғысы да келеді. Қиыннан қиыстырып тұрғаннан кейін қарапайым жұрттың кейбірі сеніп те қалады. Партияға адвокат керек емес. Әйтсе де мемлекеттік деңгейдегі бағдарламалардың орындалуын қадағалап, жүзеге асуына ықпал етіп отырған партияның атқарып жатқан жұмыстарымен жұрт жақын танысуға тиіс. Біз осы мақсатпен М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің ректоры, академик, «Нұр Отан» ХДП Саяси кеңесінің мүшесі Уәлихан БИШІМБАЕВПЕН сұхбаттасып, біраз сауалдарымызға жауап алған едік.
– Уәлихан Қозыкеұлы, бүгінде елімізде үлкен саяси күшке айналған “Нұр Отан” ХДП-ның атқарып жатқан жұмыстары жұрттың көз алдында. Кәтепті қара нарға жүк боларлықтай жұмыстарға басшылық жасап отырған партия мемлекеттік бағдарламаларды қадағалауды, жеделдетуді қолға алып отыр. Бұл – оңай тірлік емес. Партия ел күткен уәдесінен шығып отыр ма? Қазақтың Қалтайы “Ұлысымның ұйытқысы – Оңтүстік” деп баға берген облыста қандай бастамаларға жетекші болып келеді?
– «Нұр Отан» партиясы өзіне жүктелген міндеттерді абыроймен атқару үстінде. Мәселен, облыстағы филиалдары арқылы жер-жерлерде Үдемелі индустриялық-инновациялық бағдарлама, «Жол картасы», «100 мектеп, 100 аурухана», «Жұмыспен қамту-2020» және өзге де ең маңызды мемлекеттік бағдарламалар мен жаңа жобалардың жүзеге асырылуын айрықша қадағалайды. Жұмыс барысында кездесетін өзекті мәселелерді тұрақты талқылап, оң шешімдерін ұсынып отырады.
Әсіресе, бүкіл әлемді әбігерге түсірген қаржы дағдарысы кезінде партия өзінің қарым-қабілеті мен күш-қуатын айқын көрсетті. Орталық және жергілікті мемлекеттік органдармен бірлесе отырып, жемісті де жеңісті еңбек ете білді. Еуропаның бірқатар елдері әлеуметтік бағдарламалары мен бюджеттің шығыс бөлігін қысқартуға мәжбүр болғаны белгілі. Ал Президенттің тапсырмасы бойынша қолға алынған Үдемелі индустриялық-инновациялық бағдарламаның нәтижесінде еліміз аталған экономикалық қиындықтан оңай өтіп, болашаққа серпінді қадам жасады. Мәселен, жаңадан 227 кәсіпорын іске қосылып, 160 мың жұмыс орны ашылды. Бұл тұста Мемлекет басшысы, партиямыздың Төрағасы Нұрсұлтан Назарбаевтың орасан еңбегін атап өту қажет.
Елбасы «Болашақтың іргесін бірге қалаймыз» атты биылғы Жолдауында, «Нұр Отан» партиясының XIII съезінде қазақстандықтардың әл-ауқатын одан әрі арттыру жөнінде міндеттер қойғаны естеріңізде болар. Тіпті, отандастарымыздың өмір сүруінің жоғары деңгейін, олардың денсаулығын, қолайлы баспанаға қолжетімділігін қамтамасыз етуге бағытталған жаңа бағдарлама қабылданды. Сондықтан денсаулық сақтау, білім беру мен шағын және орта кәсіпкерлікті қолдау, жұмыссыздықпен күрес, халықты тұрғын үймен қамтамасыз ету мәселелері қашанда мемлекеттің басты назарында. Бұл – әлеуметтің жағдайын Қазақстанның экономикасын көтеру арқылы жақсарту деген сөз.
Жемқорлық қылмыспен күрес және жастар мәселесі де қоғамның ең өзекті проблемаларының бірі болып табылады. Бұл туралы партияның XIII съезінде жан-жақты айтылды.
Мысалы, білім беру саласын алайық. Соңғы жылдары ол күрделі өзгерістерге ұшырады. Бәлкім, сырт көзге байқала бермейтін шығар. Алайда, аталған саланың басы-қасында жүрген маман ретінде жақсы жаңалықтарды байқау қиын емес. Кешегісі бүгін ескі болып қалатын мына зымыран заманда үнемі білімнің сапасын арттырып отыру қажет. Ол үшін не істемек керек? Бірінші кезекте мұғалімдер мен оқытушы-ғалымдарымыз өздерінің білімдерін жетілдіріп, қазіргі уақытпен ілесіп отыруы керек. Сонымен қоса, оқытудың жаңа әдістері мен технологиясын меңгеру қажет. Сонда ғана жастарға заманауи білім бере аламыз.
Тағы да айтатын мәселе, таяуда білім туралы арнайы жаңа бағдарлама мен «Ғылым туралы» Заң қабылданды. Бұл білім беру саласын жаңа сатыға көтеріп, ғалымдарға зор мүмкіндіктер ашады. Бөлініп жатқан қаржы да қомақты.
Инновациялық-индустриялық бағдарламаны да ерекше айтып кетуге болады. Өйткені, инновацияның дамуы кез келген мемлекеттің болашағы үшін аса маңызды шаруа болып табылады. Оның үстіне бүгінгі уақыт барлық елдерді инновациялық бәсекеге түсуге шақырады. Бұл тұрғыда Қазақстан әлемдік рынокта өзінің лайықты орнын иемденуі қажет.
Таяуда Ресейдің танымал тележүргізушісі Михаил Гусман АҚШ президенті Барак Обамадан сұхбат алуы кезінде: «Америка қиын жағдайды басынан өткеруде. Бұл жағдайдан қалай шықпақсыздар?» деп сұрады. Сонда Обама: «Уақытша болса да, тығырықтан шығудың жолын таптық. Ең бастысы, алдағы уақытта жұмысты неден бастаймыз? Мәселе сонда. Ғалымдарымыздың инновациялық-ғылыми еңбектерін өндіріске қоюымыз керек. Оларды жаңа инновациялық технологияларға айналдырып, тауар ретінде әлемге сатуды бастаймыз. Керек болса, қарызымызды да солармен өтейтін боламыз», деп жауап берді.
– Азуын айға білеген Американың қаржы дағдарысының қайта айналып соғуынан естен танғандай күй кешкенін дүние жүзі көрді. Жаңа инновациялық технологияларға өту керектігін Елбасымыз ертеден көтеріп келеді. Сіз басқарып отырған университет ұжымы да отандық кәсіпкерліктің дамуына жаңа технологиялар ұсынып еді...
– Дұрыс айтасыздар. Біздің Елбасымыздың көрегендігі сол, дүние жүзін қаржы дағдарысы бір тарының қауызына сыйғызбай тұрып осы мәселені көтерген.
Жаңа инновациялық технологияларды дамыту – бұл өмір бойы оқу, іздену деген сөз. Мұны іске асыру үшін Президент нақты 4 бағытты көрсетіп берді. Біріншіден, ғылыми-зерттеу орталықтары мен инновациялық басқару жүйесін модернизациялау. Екіншіден, ірі бизнес пен ұлттық компанияларды инновациялық жобаларды қаржыландыруға тарту. Үшіншіден, шағын және орта бизнеске инновацияларды дамыту үшін жағдай жасау. Төртіншіден, болашақтың инновацияларын дамытуды қолға алу. Міне, біз осыған көбірек көңіл бөлуіміз керек. Мысалы, өзім басшылық жасайтын университеттің бір топ ғалымы дәл қазір осы мәселелермен айналысуда. Бірақ, ғылымның нәтижесі бірден көрінбейді. Ол үшін уақыт керек.
Кезiнде қазақтың заңғар азаматтарының бiрi Қалтай Мұхамеджанов: «Ұлыстың ұйытқысына» балаған Оңтүстiкте бүгінде халықтың тұрмыстық қажетiн өтеу үшiн атқарылып жатқан оңды iстер аз емес. Мәселен, «100 мектеп, 100 аурухана» бағдарламасын алайық. Бұл біздің облыс үшін аса қажет. Елдiң етек-жеңi жиылып, еңсесi тiктелгелi бала туу көрсеткіші де артқан. Оның үстіне климаты жайлы, шұрайлы жерi күнкөрiске қолайлы өңірге сырт жақтан ағылған ұлы көш әлi де жалғасуда. Сондықтан 100 мектептің 38-і оңтүстіктен бой көтеруі заңдылық. Бұл білім ұяларындағы үш ауысымда оқыту мәселесін оң шешуге ықпалын тигізді. Сонымен қоса, қаншама ескі мектептер күрделі жөндеуден өтіп, материалдық-техникалық базасы жақсартылды. Қажетті заманауи құрал-жабдықтармен жабдықталды.
Оңтүстiк – этнодемографиялық жағынан аса күрделi аймақ. Дей тұрғанмен, 100-ден астам ұлт пен ұлыс өкiлдерiнiң басын бiр шаңырақтың астына бiрiктiрiп отырған облыстағы 3 миллионға жуық халықтың денi – қазақтар. Оның үстіне еліміздегі әрбір бесінші сәби осында дүние есігін ашады. Сондықтан республика үшін бұл өңірдің орны ерекше.
Екіншіден, медицина мәселесіне тоқталуға болады. Әлгі жоғарыда айтылған «100 мектеп, 100 аурухана» бағдарламасы бойынша облыста соңғы кезде 7 денсаулық сақтау нысаны пайдалануға берілді. Мысал ретінде облыстық қан және перинаталдық орталықтарын айтуға болады. Ал кардиохирургиялық орталық толық жаңартылды. Енді жүрекке күрделі оталар осында жасалады. Бұрын науқастар Мәскеу, Германия немесе Израиль асатын. Жасыратыны жоқ, оны қарапайым адамдардың қалтасы көтермейтін. Қазіргі таңда дәрігерлер шетелде жасалатын ем-домды жергілікті жерде көрсете береді. Сонымен қатар, облыста көптеген ауруханалар, емханалар және орталықтар соңғы үлгідегі құрал-жабдықтармен жабдықталған.
Оңтүстіктегі келесі бір өзекті мәселе – тұрғындарды сапалы ауыз сумен қамтамасыз ету. Оған биыл «Ақбұлақ» бағдарламасы аясында 17,6 млрд. теңге жұмсалатын болады. Ондаған елді мекендердің мыңдаған тұрғындары жыл соңына дейін тіршілік нәріне қол жеткізеді деп күтілуде. Барлық жерде бақылау-есептеу жабдығы орнатылмақ. Бұл суды үнемдеуге мүмкіндік береді.
Бастысы, облыста құрылысы жүргізіліп жатқан әлеуметтік маңызы бар нысандардың сапалы жүргізілуі мен мерзімінде тапсырылуы және жүзеге асырылып жатқан «Бизнестің жол картасы-2020», «Жұмыспен қамту-2020» және өзге де мемлекеттік бағдарламалар партияның қатаң бақылауында.
«Нұр Отан» партиясының облыстық филиалы мен жергілікті билік тығыз әрі тиімді жұмыс атқарады. Осы жерде облыс әкімі әрі партия облыстық филиалының төрағасы Асқар Мырзахметовтің іскерлігі, басқарушылық қасиеті мен әрекетшілдігін атап өткім келеді.
– Жасыратыны жоқ, соңғы кезде шені мен шекпеніне қарамай партия қатарынан шығарылғандар саны артуда. Бұл партияішілік тәртіптің босаңсығанын көрсете ме, әлде мұның өзге де себептері бар ма?
– Әрине, мұндай жағдайлар орын алуда. Бірақ, ол тәртіптің босаңсығанын білдірмейді. Бастысы, мұны қалыптасқан үрдіс деп те айтуға болмайды. Меніңше, бұл өзінің қара басын ойлайтын мансапқұмарлардан қатарын тазарту. «Нұр Отан» партиясының бекітілген Жарғысы мен ережесі бар. Міне, осыларды сақтау, ұстану керек. Ал егер партияның мүшесі ережені ұстамаса, сақтамаса, әрине, ондайларға біздің қатарымыздан орын жоқ. Сонымен қатар, кездейсоқ адамдар туралы да осыны айтуға болады. Саннан сапаға өту деген бар. Бұл – табиғи үдеріс. Сондықтан қазір сапаға өту үдерістері жүріп жатыр.
Жалпы, партияға жан-жақты, білімді, ұйымдастырушылық қабілеті бар адамдарды тарту керек. Қоғамда орын алып жатқан саяси, әлеуметтік-экономикалық, өзге де мәселелерге талдау және баға бере алатын болса құба-құп. Сонымен қатар, адамдармен тіл табыса алатын, түрлі тақырыптарға өзінің көзқарасын ашық білдіретін, әрі пікірсайыс ұйымдастыра білетін адам болғаны дұрыс. Адами қасиеттеріне де көп көңіл бөлгеніміз жөн. Бірақ мына бір мәселені айта кетсем, қателіктерден ешкім сақтандырылмаған. Сондықтан бас салып қатардан шығара бермей, қателіктерін қайталамауына жәрдем беру, дұрыс жол көрсету керек. Бастысы, партиялық қағидат бәрінен жоғары тұруы тиіс.
– Жалпы, партияға шынайы берілу деген не?
– «Нұр Отан» – Президент пікірлестерінің партиясы. Өзімді осы қатарға қосамын. Партия жұмысының сөзге емес, нақты іске бағытталуы мені жігерлендіреді. Ал шынайы берілу – ол өзіңнің жасап жатқан тірлігіңе адалдық таныту!
– Соңғы кезде партия қатарын толықтырып жүрген жастарға көңіліңіз тола ма? Мұны сұрауымыздың себебі, бүгінде өскелең ұрпақ мансапқұмар деген әңгімені жиі естиміз. Айталық, өзіңіз басшылық жасап отырған оқу орнында партияның «Жас Отан» жастар қанатының белсенді мүшелері бар. Мәселен, солардың арасында түрлі сылтаулармен білімді шетке ысырып, «шолақ белсенділікпен» айналысып жүргендерді де көзіміз шалды. Осы дұрыс па?
– «Нұр Отан» партиясының жастар қанаты өскелең ұрпақтың басым бөлігін қызықтыратыны рас. Бүгінде жастарға көп мүмкіндік берілген. Мәселен, Елбасының төл жобасы – «Болашақ» бағдарламасын алайық, қаншама жастарымыз шетелде білім алып келді. Жалпы, білім беру саласы соңғы он жылда өте жоғары деңгейге көтерілді. Мысалы, 2000 жылды қазіргі уақытпен салыстыра алмайсың.
Қазіргі жастар өте зерек, дарынды. Кейде олар туралы әртүрлі сыни әңгімелерді жиі құлағым шалып қалады. Сол сынайтындар – өткен күннің адамдары. Себебі, әр уақыттың өзіне сай жастары болады. Бүгінде жастар жан-жақты ақпараттандырылған, бірнеше тілді біледі. Олармен жұмыс істеу оңай емес, әрине. Үнемі деңгейіңді көтеріп отыруың керек. Ал сіздер айтқандай, білімді ысырып қойып, «шолақ белсенділікпен» айналысу дұрыс емес. Бірақ, көпке топырақ шашуға тағы болмайды. Оқу мен қоғамдық жұмысты қатар алып жүретін ұл-қыздарымыз жетеді. Мәселен, Максим Николаевты айтсақ болады. Университетімізде жастар комитетін басқарды, КВН-де ойнады. Қазақшаға судай ағып тұр. Қазір – Астанада. Оксана Петерс – ол да біздің түлегіміз. Екеуі де бүгінде сіздердің әріптестеріңіз – журналистер. Шымкент қаласының әкімі Арман Жетпісбаев та біздің шәкірт. Облыстық, аудандық әкімдіктерде, басқармалар мен департаменттерде, министрліктер мен ұлттық компанияларда түлектеріміз табысты еңбек етуде. Сондықтан бүгінгі жастарға көңілім толады.
Университетте студенттерге тең әріптес ретінде қараймыз, ашық сөйлесеміз, пікірлеріне құлақ асамыз. Жасыратыны жоқ, идеяны әріптес ретінде жастардан алатын кезіміз де аз емес. Осыдан барып бір-біріңе деген сенім туады. Міне, осы қағидатта тәрбиленген жастар «Жастар қанатының» белді де белсенді мүшесі болады.
«Нұр Отан» партиясы облыстық филиалының бастамасымен өңірімізде «Партияның кадрлық резерві» құрылды. Оған университеттердің үздік бітірушілері, шетелдердің жетекші оқу орындарын бітіргендер, яғни жан-жақты, дарынды жастар қабылданады.
– Өткенсіз болашақ жоқ дейміз. Таяуда көрнекті мемлекет және қоғам қайраткері, алаш ардақтысы Тұрар Рысқұловқа Мәскеу төрінде ескерткіш тақта орнатып қайттыңыздар. Осы іс-шараның басы-қасында жүрген азамат ретінде ойыңызды білсек?
– Тәуелсіздік алдық, шекарамызды белгіледік, мемлекеттік рәміздерімізді қабылдадық, төл теңгемізді дүниеге әкелдік, Ұлттық қорымызды құрдық. Еліміздің көп векторлы саясатының арқасында АҚШ, Еуропа елдерімен, Мұсылман әлемі, Оңтүстік және Оңтүстік-Шығыс Азия елдері және көптеген халықаралық ұйымдармен тең әріптестік қарым-қатынас орнаттық. Осы дәрежеге жету жолында Қазақстан кездескен күрделі мәселелер аз болған жоқ. Алайда, осы бір қиын-қыстау кезеңдерде Ұлт көшбасшысы, әлемдік деңгейде мойындалған сұңғыла саясаткер Нұрсұлтан Назарбаев елінің тағдырын өз қолына алды.
Міне, тарихқа зер салсақ, дана халқымыздың осындай дара ұлдары аз болмағанын көреміз. Солардың бірі әрі бірегейі – Тұрар Рысқұлов. Оның трагедияға толы тағдырына тоқталмай, бір нәрсені айтқым келеді. Бүгінде кейбір оқымысты-тарихшыларымыз Тұрар мен алаш ардақтыларын бір-біріне қарсы қойғысы келеді. Шындық иілетін шығар, бірақ сынбайды. Ақиқат бәрібір атқылап шығады. Олардың ұстанған бағыттары бөлек болғанмен, арман, мақсат-мүдделері ортақ-тын. Ол – халқының азаттығы болды.
Мәскеудің қақ төрінде, адам көп жүретін Покров бульварында Тұрардай тұлғаға ескерткіш тақта орнатылуы кез келген қазақтың көкірегіне мақтаныш сезімін ұялататыны рас. Ескерткіш тақтаның ашылу салтанатына халық көп жиналды. Қазақстаннан барған делегацияларды айтпағанда, бұрынғы отандастарымыз, орыстың оқымыстылары мен зиялы қауымы һәм шығармашылық өкілдері, Мәскеуде тұратын қандастарымыз келді. Мүсінші Азат Баярлин қазақтың айтулы перзентін шынайы шеберлікпен сомдаған. Тірі Тұрарды көргендей болдық. Тұрар Рысқұловты әлі зерттеу керек. Бір ғана 26 жасында Түркістан Республикасын басқаруының өзі неге тұрады?..
– Тарихи тұрғыдан қарағанда, күрмеуге келмейтін қысқа мерзім ішінде еліміздің жеткен жетістіктерін ауыз толтырып айтып жатырмыз ғой. Енді бір тағы 20 жылдан соңғы Қазақ елін қалай елестетесіз?
– Алла амандығын берсе, Қазақ елі оған да жетеді. Ол үшін бастысы – бауырымыз бүтін, елімізде тыныштық пен бірлік болсын деп тілейік. Өз басым экономикасы мықты, тілін, ділін, салт-дәстүрін сақтаған, мәдениеті жоғары ел ретінде көремін. Бүгінде оның барлық алғышарттары қаланды. Кешегі алаш ардақтыларының: «Күні кеше құл едік, енді бұ күн теңелдік», дегенін 20 жыл емес, 20 ғасыр айтып жүрсін бұл қазақ.
Әңгімелескен Бақтияр ТАЙЖАН,
Ербол ЕРМЕНТАЕВ, журналист.
Оңтүстік Қазақстан облысы.
– «Нұр Отан» партиясы өзіне жүктелген міндеттерді абыроймен атқару үстінде. Мәселен, облыстағы филиалдары арқылы жер-жерлерде Үдемелі индустриялық-инновациялық бағдарлама, «Жол картасы», «100 мектеп, 100 аурухана», «Жұмыспен қамту-2020» және өзге де ең маңызды мемлекеттік бағдарламалар мен жаңа жобалардың жүзеге асырылуын айрықша қадағалайды. Жұмыс барысында кездесетін өзекті мәселелерді тұрақты талқылап, оң шешімдерін ұсынып отырады.
Әсіресе, бүкіл әлемді әбігерге түсірген қаржы дағдарысы кезінде партия өзінің қарым-қабілеті мен күш-қуатын айқын көрсетті. Орталық және жергілікті мемлекеттік органдармен бірлесе отырып, жемісті де жеңісті еңбек ете білді. Еуропаның бірқатар елдері әлеуметтік бағдарламалары мен бюджеттің шығыс бөлігін қысқартуға мәжбүр болғаны белгілі. Ал Президенттің тапсырмасы бойынша қолға алынған Үдемелі индустриялық-инновациялық бағдарламаның нәтижесінде еліміз аталған экономикалық қиындықтан оңай өтіп, болашаққа серпінді қадам жасады. Мәселен, жаңадан 227 кәсіпорын іске қосылып, 160 мың жұмыс орны ашылды. Бұл тұста Мемлекет басшысы, партиямыздың Төрағасы Нұрсұлтан Назарбаевтың орасан еңбегін атап өту қажет.
Елбасы «Болашақтың іргесін бірге қалаймыз» атты биылғы Жолдауында, «Нұр Отан» партиясының XIII съезінде қазақстандықтардың әл-ауқатын одан әрі арттыру жөнінде міндеттер қойғаны естеріңізде болар. Тіпті, отандастарымыздың өмір сүруінің жоғары деңгейін, олардың денсаулығын, қолайлы баспанаға қолжетімділігін қамтамасыз етуге бағытталған жаңа бағдарлама қабылданды. Сондықтан денсаулық сақтау, білім беру мен шағын және орта кәсіпкерлікті қолдау, жұмыссыздықпен күрес, халықты тұрғын үймен қамтамасыз ету мәселелері қашанда мемлекеттің басты назарында. Бұл – әлеуметтің жағдайын Қазақстанның экономикасын көтеру арқылы жақсарту деген сөз.
Жемқорлық қылмыспен күрес және жастар мәселесі де қоғамның ең өзекті проблемаларының бірі болып табылады. Бұл туралы партияның XIII съезінде жан-жақты айтылды.
Мысалы, білім беру саласын алайық. Соңғы жылдары ол күрделі өзгерістерге ұшырады. Бәлкім, сырт көзге байқала бермейтін шығар. Алайда, аталған саланың басы-қасында жүрген маман ретінде жақсы жаңалықтарды байқау қиын емес. Кешегісі бүгін ескі болып қалатын мына зымыран заманда үнемі білімнің сапасын арттырып отыру қажет. Ол үшін не істемек керек? Бірінші кезекте мұғалімдер мен оқытушы-ғалымдарымыз өздерінің білімдерін жетілдіріп, қазіргі уақытпен ілесіп отыруы керек. Сонымен қоса, оқытудың жаңа әдістері мен технологиясын меңгеру қажет. Сонда ғана жастарға заманауи білім бере аламыз.
Тағы да айтатын мәселе, таяуда білім туралы арнайы жаңа бағдарлама мен «Ғылым туралы» Заң қабылданды. Бұл білім беру саласын жаңа сатыға көтеріп, ғалымдарға зор мүмкіндіктер ашады. Бөлініп жатқан қаржы да қомақты.
Инновациялық-индустриялық бағдарламаны да ерекше айтып кетуге болады. Өйткені, инновацияның дамуы кез келген мемлекеттің болашағы үшін аса маңызды шаруа болып табылады. Оның үстіне бүгінгі уақыт барлық елдерді инновациялық бәсекеге түсуге шақырады. Бұл тұрғыда Қазақстан әлемдік рынокта өзінің лайықты орнын иемденуі қажет.
Таяуда Ресейдің танымал тележүргізушісі Михаил Гусман АҚШ президенті Барак Обамадан сұхбат алуы кезінде: «Америка қиын жағдайды басынан өткеруде. Бұл жағдайдан қалай шықпақсыздар?» деп сұрады. Сонда Обама: «Уақытша болса да, тығырықтан шығудың жолын таптық. Ең бастысы, алдағы уақытта жұмысты неден бастаймыз? Мәселе сонда. Ғалымдарымыздың инновациялық-ғылыми еңбектерін өндіріске қоюымыз керек. Оларды жаңа инновациялық технологияларға айналдырып, тауар ретінде әлемге сатуды бастаймыз. Керек болса, қарызымызды да солармен өтейтін боламыз», деп жауап берді.
– Азуын айға білеген Американың қаржы дағдарысының қайта айналып соғуынан естен танғандай күй кешкенін дүние жүзі көрді. Жаңа инновациялық технологияларға өту керектігін Елбасымыз ертеден көтеріп келеді. Сіз басқарып отырған университет ұжымы да отандық кәсіпкерліктің дамуына жаңа технологиялар ұсынып еді...
– Дұрыс айтасыздар. Біздің Елбасымыздың көрегендігі сол, дүние жүзін қаржы дағдарысы бір тарының қауызына сыйғызбай тұрып осы мәселені көтерген.
Жаңа инновациялық технологияларды дамыту – бұл өмір бойы оқу, іздену деген сөз. Мұны іске асыру үшін Президент нақты 4 бағытты көрсетіп берді. Біріншіден, ғылыми-зерттеу орталықтары мен инновациялық басқару жүйесін модернизациялау. Екіншіден, ірі бизнес пен ұлттық компанияларды инновациялық жобаларды қаржыландыруға тарту. Үшіншіден, шағын және орта бизнеске инновацияларды дамыту үшін жағдай жасау. Төртіншіден, болашақтың инновацияларын дамытуды қолға алу. Міне, біз осыған көбірек көңіл бөлуіміз керек. Мысалы, өзім басшылық жасайтын университеттің бір топ ғалымы дәл қазір осы мәселелермен айналысуда. Бірақ, ғылымның нәтижесі бірден көрінбейді. Ол үшін уақыт керек.
Кезiнде қазақтың заңғар азаматтарының бiрi Қалтай Мұхамеджанов: «Ұлыстың ұйытқысына» балаған Оңтүстiкте бүгінде халықтың тұрмыстық қажетiн өтеу үшiн атқарылып жатқан оңды iстер аз емес. Мәселен, «100 мектеп, 100 аурухана» бағдарламасын алайық. Бұл біздің облыс үшін аса қажет. Елдiң етек-жеңi жиылып, еңсесi тiктелгелi бала туу көрсеткіші де артқан. Оның үстіне климаты жайлы, шұрайлы жерi күнкөрiске қолайлы өңірге сырт жақтан ағылған ұлы көш әлi де жалғасуда. Сондықтан 100 мектептің 38-і оңтүстіктен бой көтеруі заңдылық. Бұл білім ұяларындағы үш ауысымда оқыту мәселесін оң шешуге ықпалын тигізді. Сонымен қоса, қаншама ескі мектептер күрделі жөндеуден өтіп, материалдық-техникалық базасы жақсартылды. Қажетті заманауи құрал-жабдықтармен жабдықталды.
Оңтүстiк – этнодемографиялық жағынан аса күрделi аймақ. Дей тұрғанмен, 100-ден астам ұлт пен ұлыс өкiлдерiнiң басын бiр шаңырақтың астына бiрiктiрiп отырған облыстағы 3 миллионға жуық халықтың денi – қазақтар. Оның үстіне еліміздегі әрбір бесінші сәби осында дүние есігін ашады. Сондықтан республика үшін бұл өңірдің орны ерекше.
Екіншіден, медицина мәселесіне тоқталуға болады. Әлгі жоғарыда айтылған «100 мектеп, 100 аурухана» бағдарламасы бойынша облыста соңғы кезде 7 денсаулық сақтау нысаны пайдалануға берілді. Мысал ретінде облыстық қан және перинаталдық орталықтарын айтуға болады. Ал кардиохирургиялық орталық толық жаңартылды. Енді жүрекке күрделі оталар осында жасалады. Бұрын науқастар Мәскеу, Германия немесе Израиль асатын. Жасыратыны жоқ, оны қарапайым адамдардың қалтасы көтермейтін. Қазіргі таңда дәрігерлер шетелде жасалатын ем-домды жергілікті жерде көрсете береді. Сонымен қатар, облыста көптеген ауруханалар, емханалар және орталықтар соңғы үлгідегі құрал-жабдықтармен жабдықталған.
Оңтүстіктегі келесі бір өзекті мәселе – тұрғындарды сапалы ауыз сумен қамтамасыз ету. Оған биыл «Ақбұлақ» бағдарламасы аясында 17,6 млрд. теңге жұмсалатын болады. Ондаған елді мекендердің мыңдаған тұрғындары жыл соңына дейін тіршілік нәріне қол жеткізеді деп күтілуде. Барлық жерде бақылау-есептеу жабдығы орнатылмақ. Бұл суды үнемдеуге мүмкіндік береді.
Бастысы, облыста құрылысы жүргізіліп жатқан әлеуметтік маңызы бар нысандардың сапалы жүргізілуі мен мерзімінде тапсырылуы және жүзеге асырылып жатқан «Бизнестің жол картасы-2020», «Жұмыспен қамту-2020» және өзге де мемлекеттік бағдарламалар партияның қатаң бақылауында.
«Нұр Отан» партиясының облыстық филиалы мен жергілікті билік тығыз әрі тиімді жұмыс атқарады. Осы жерде облыс әкімі әрі партия облыстық филиалының төрағасы Асқар Мырзахметовтің іскерлігі, басқарушылық қасиеті мен әрекетшілдігін атап өткім келеді.
– Жасыратыны жоқ, соңғы кезде шені мен шекпеніне қарамай партия қатарынан шығарылғандар саны артуда. Бұл партияішілік тәртіптің босаңсығанын көрсете ме, әлде мұның өзге де себептері бар ма?
– Әрине, мұндай жағдайлар орын алуда. Бірақ, ол тәртіптің босаңсығанын білдірмейді. Бастысы, мұны қалыптасқан үрдіс деп те айтуға болмайды. Меніңше, бұл өзінің қара басын ойлайтын мансапқұмарлардан қатарын тазарту. «Нұр Отан» партиясының бекітілген Жарғысы мен ережесі бар. Міне, осыларды сақтау, ұстану керек. Ал егер партияның мүшесі ережені ұстамаса, сақтамаса, әрине, ондайларға біздің қатарымыздан орын жоқ. Сонымен қатар, кездейсоқ адамдар туралы да осыны айтуға болады. Саннан сапаға өту деген бар. Бұл – табиғи үдеріс. Сондықтан қазір сапаға өту үдерістері жүріп жатыр.
Жалпы, партияға жан-жақты, білімді, ұйымдастырушылық қабілеті бар адамдарды тарту керек. Қоғамда орын алып жатқан саяси, әлеуметтік-экономикалық, өзге де мәселелерге талдау және баға бере алатын болса құба-құп. Сонымен қатар, адамдармен тіл табыса алатын, түрлі тақырыптарға өзінің көзқарасын ашық білдіретін, әрі пікірсайыс ұйымдастыра білетін адам болғаны дұрыс. Адами қасиеттеріне де көп көңіл бөлгеніміз жөн. Бірақ мына бір мәселені айта кетсем, қателіктерден ешкім сақтандырылмаған. Сондықтан бас салып қатардан шығара бермей, қателіктерін қайталамауына жәрдем беру, дұрыс жол көрсету керек. Бастысы, партиялық қағидат бәрінен жоғары тұруы тиіс.
– Жалпы, партияға шынайы берілу деген не?
– «Нұр Отан» – Президент пікірлестерінің партиясы. Өзімді осы қатарға қосамын. Партия жұмысының сөзге емес, нақты іске бағытталуы мені жігерлендіреді. Ал шынайы берілу – ол өзіңнің жасап жатқан тірлігіңе адалдық таныту!
– Соңғы кезде партия қатарын толықтырып жүрген жастарға көңіліңіз тола ма? Мұны сұрауымыздың себебі, бүгінде өскелең ұрпақ мансапқұмар деген әңгімені жиі естиміз. Айталық, өзіңіз басшылық жасап отырған оқу орнында партияның «Жас Отан» жастар қанатының белсенді мүшелері бар. Мәселен, солардың арасында түрлі сылтаулармен білімді шетке ысырып, «шолақ белсенділікпен» айналысып жүргендерді де көзіміз шалды. Осы дұрыс па?
– «Нұр Отан» партиясының жастар қанаты өскелең ұрпақтың басым бөлігін қызықтыратыны рас. Бүгінде жастарға көп мүмкіндік берілген. Мәселен, Елбасының төл жобасы – «Болашақ» бағдарламасын алайық, қаншама жастарымыз шетелде білім алып келді. Жалпы, білім беру саласы соңғы он жылда өте жоғары деңгейге көтерілді. Мысалы, 2000 жылды қазіргі уақытпен салыстыра алмайсың.
Қазіргі жастар өте зерек, дарынды. Кейде олар туралы әртүрлі сыни әңгімелерді жиі құлағым шалып қалады. Сол сынайтындар – өткен күннің адамдары. Себебі, әр уақыттың өзіне сай жастары болады. Бүгінде жастар жан-жақты ақпараттандырылған, бірнеше тілді біледі. Олармен жұмыс істеу оңай емес, әрине. Үнемі деңгейіңді көтеріп отыруың керек. Ал сіздер айтқандай, білімді ысырып қойып, «шолақ белсенділікпен» айналысу дұрыс емес. Бірақ, көпке топырақ шашуға тағы болмайды. Оқу мен қоғамдық жұмысты қатар алып жүретін ұл-қыздарымыз жетеді. Мәселен, Максим Николаевты айтсақ болады. Университетімізде жастар комитетін басқарды, КВН-де ойнады. Қазақшаға судай ағып тұр. Қазір – Астанада. Оксана Петерс – ол да біздің түлегіміз. Екеуі де бүгінде сіздердің әріптестеріңіз – журналистер. Шымкент қаласының әкімі Арман Жетпісбаев та біздің шәкірт. Облыстық, аудандық әкімдіктерде, басқармалар мен департаменттерде, министрліктер мен ұлттық компанияларда түлектеріміз табысты еңбек етуде. Сондықтан бүгінгі жастарға көңілім толады.
Университетте студенттерге тең әріптес ретінде қараймыз, ашық сөйлесеміз, пікірлеріне құлақ асамыз. Жасыратыны жоқ, идеяны әріптес ретінде жастардан алатын кезіміз де аз емес. Осыдан барып бір-біріңе деген сенім туады. Міне, осы қағидатта тәрбиленген жастар «Жастар қанатының» белді де белсенді мүшесі болады.
«Нұр Отан» партиясы облыстық филиалының бастамасымен өңірімізде «Партияның кадрлық резерві» құрылды. Оған университеттердің үздік бітірушілері, шетелдердің жетекші оқу орындарын бітіргендер, яғни жан-жақты, дарынды жастар қабылданады.
– Өткенсіз болашақ жоқ дейміз. Таяуда көрнекті мемлекет және қоғам қайраткері, алаш ардақтысы Тұрар Рысқұловқа Мәскеу төрінде ескерткіш тақта орнатып қайттыңыздар. Осы іс-шараның басы-қасында жүрген азамат ретінде ойыңызды білсек?
– Тәуелсіздік алдық, шекарамызды белгіледік, мемлекеттік рәміздерімізді қабылдадық, төл теңгемізді дүниеге әкелдік, Ұлттық қорымызды құрдық. Еліміздің көп векторлы саясатының арқасында АҚШ, Еуропа елдерімен, Мұсылман әлемі, Оңтүстік және Оңтүстік-Шығыс Азия елдері және көптеген халықаралық ұйымдармен тең әріптестік қарым-қатынас орнаттық. Осы дәрежеге жету жолында Қазақстан кездескен күрделі мәселелер аз болған жоқ. Алайда, осы бір қиын-қыстау кезеңдерде Ұлт көшбасшысы, әлемдік деңгейде мойындалған сұңғыла саясаткер Нұрсұлтан Назарбаев елінің тағдырын өз қолына алды.
Міне, тарихқа зер салсақ, дана халқымыздың осындай дара ұлдары аз болмағанын көреміз. Солардың бірі әрі бірегейі – Тұрар Рысқұлов. Оның трагедияға толы тағдырына тоқталмай, бір нәрсені айтқым келеді. Бүгінде кейбір оқымысты-тарихшыларымыз Тұрар мен алаш ардақтыларын бір-біріне қарсы қойғысы келеді. Шындық иілетін шығар, бірақ сынбайды. Ақиқат бәрібір атқылап шығады. Олардың ұстанған бағыттары бөлек болғанмен, арман, мақсат-мүдделері ортақ-тын. Ол – халқының азаттығы болды.
Мәскеудің қақ төрінде, адам көп жүретін Покров бульварында Тұрардай тұлғаға ескерткіш тақта орнатылуы кез келген қазақтың көкірегіне мақтаныш сезімін ұялататыны рас. Ескерткіш тақтаның ашылу салтанатына халық көп жиналды. Қазақстаннан барған делегацияларды айтпағанда, бұрынғы отандастарымыз, орыстың оқымыстылары мен зиялы қауымы һәм шығармашылық өкілдері, Мәскеуде тұратын қандастарымыз келді. Мүсінші Азат Баярлин қазақтың айтулы перзентін шынайы шеберлікпен сомдаған. Тірі Тұрарды көргендей болдық. Тұрар Рысқұловты әлі зерттеу керек. Бір ғана 26 жасында Түркістан Республикасын басқаруының өзі неге тұрады?..
– Тарихи тұрғыдан қарағанда, күрмеуге келмейтін қысқа мерзім ішінде еліміздің жеткен жетістіктерін ауыз толтырып айтып жатырмыз ғой. Енді бір тағы 20 жылдан соңғы Қазақ елін қалай елестетесіз?
– Алла амандығын берсе, Қазақ елі оған да жетеді. Ол үшін бастысы – бауырымыз бүтін, елімізде тыныштық пен бірлік болсын деп тілейік. Өз басым экономикасы мықты, тілін, ділін, салт-дәстүрін сақтаған, мәдениеті жоғары ел ретінде көремін. Бүгінде оның барлық алғышарттары қаланды. Кешегі алаш ардақтыларының: «Күні кеше құл едік, енді бұ күн теңелдік», дегенін 20 жыл емес, 20 ғасыр айтып жүрсін бұл қазақ.
Әңгімелескен Бақтияр ТАЙЖАН,
Ербол ЕРМЕНТАЕВ, журналист.
Оңтүстік Қазақстан облысы.
