Сайлау ашықтығы – демократия айғағы

Кеше Астанадағы «Пекин Палас Солакс» отелінде Қа­зақ­стан Республикасының Сыртқы істер министрлігі мен еліміздің Орталық сайлау комиссиясының және ЕҚЫҰ Орталығының ұйымдасты­руы­мен «Қазақстандағы сайлау үдерістері: халықаралық сайлау стандарттары мен ЕҚЫҰ міндеттемелері тұрғы­сын­дағы шақырулар және перспективалар» атты дөң­ге­лек үстел отырысы өткізілді. Дөңгелек үстел жұмысына ЕҚЫҰ-ның Демократиялық институттар және адам құқықтары жөніндегі бюросының (ДИАҚБ) сарапшылары, еліміздегі мемлекеттік органдардың, саяси пар­тия­лардың, үкіметтік емес ұй­ым­дардың 60-тан астам өкілі қа­тысты. Отырыстың модераторлық тіз­гінін ұстаған ЕҚЫҰ-ның Ас­та­надағы Орталығының басшысы, елші Александр Кельчевский бас­қо­судың маңыздылығына мән бере келе, жиналғандарға қызықты пікір алысатын жақсы бір отырыс болады ғой деген сенімділігін жет­кізді және алғашқы сөзді еліміз Сыртқы істер министрлігінің Жалпыеуропалық ынтымақтас­тық департаментінің директоры, Ерекше тапсырмалар жөніндегі елші Сержан Әбдікәрімовке берді. Біз ЕҚЫҰ/ДИАҚБ миссия­сы­ның сайлау үдерістері бары­сын­да­ғы жұмысын оң бағалаймыз, деп сөзін бастаған Ержан Орал­байұлы Тәуелсіздігіміздің 20 жыл­­дығында біздің еліміздің ха­лық­аралық стандарттардың жал­пы жұрт таныған жолын таңдап, демократиялық қағидаттарды ұс­танып, сол жолда ұлттық сайлау заңнамаларын жетілдіргенін, ал бүгінгі басқосудың өзі соның ай­ғағы болып табылатынын тілге тиек етті. Сонымен бірге, моде­ра­тор­­дың дөңгелек үстел басында ашық пікір білдіруге шақырған ойын да қолдайтындығын білдірді. ЕҚЫҰ/ДИАҚБ-ның Сайлау жө­ніндегі кеңесшісі Александр Шлык әрбір азаматтың сайлау және сайлану құқықтарының шек­тел­меуі, дауыс берудің құпиялы­лы­ғы, оны санау мен жария­лау­дың мөлдірлігі, саяси партия­лар­дың сайлауға қатысуы сияқты көптеген мәселелер бойынша ЕҚЫҰ ұстанған құндылықтарды жіпке тізгендей етіп, слайдтармен сөйлетті. А.Шлык осының барлығы азаматтардың бәріне бірдей құқық берілгенде ешқан­дай партияға, я болмаса жеке азаматқа артықшылық жасалмай­тын­дай деңгейде лайықты түрде жүзеге асырылатынына тоқтал­ды. Түптеп келгенде, осының бар­лығының сайлаудың ашық, мөлдір өтуіне қатысты екеніне баса мән бере сөйледі. Әрбір демократиялық жолмен дамуды мақсат еткен мемлекет осы құндылықтардан ауытқыма­ған­да ол нағыз демократиялық мем­лекет болады және мемлекет сол бағыттағы үдерістерді жүргі­зе беруді міндетіне алады, деп сөзін аяқтады Сайлау жөніндегі кеңесші. ЕҚЫҰ/ДИАҚБ Сайлауды ба­қы­лау жөніндегі миссиясының басшысы Даан Эвертс өзі бас­қа­ра­тын миссияның қорытынды есе­бін жұртшылық назарына ұсын­ды. «Мен үшін Астанаға келіп, сіздердің алдарыңызда сөз сөй­леу үлкен мәртебе. Аталған іс-шара өте дер кезінде ұйым­дас­тырылды деп ойлаймын. Бұл сайлаулар жөніндегі көзқарастары­мыз­ды екшеп, бұрынғы тәжі­ри­бе­лерімізді ортаға салып, өткен сайлауларға көз жіберуімізге кө­мек береді деген сенімдемін. Және болашаққа көз салып, болжамдар жасауымызға да жақсы мүмкіндік», – деп шешен әлем елдерінде болып жүрген сай­лаулардың жыл өткен сайын жетіле түсіп отырғанына тоқталды. «Өмір болған соң ешқандай да бір мінсіз сайлау өтпейді, белгілі бір дәрежеде ауытқушылықтар орын алады, бірақ біздің мақса­ты­мыз – сол жетіспеушіліктерді келесі сайлау үдерісінде болдыр­мау. Ол үшін осындай басқо­су­лар­дың берері мол», – деді Д.Эвертс. Біздің есебімізде 21 ұсыным­дар бар. Олардың кейбірін на­зар­ларыңызға ұсынсам деймін. Оның ішінде саяси партиялардың сайлауларға қатысу мүмкін­дік­те­рі, бұл біздердің тарапымыздан ынталандырылуға тиіс шара деп білемін, деген Даан Эвертс қазір жұртшылық Қазақстанға осы өңірдегі ең бір дамыған, өркен­деген ел ретінде қарайтынын жеткізді. Сондықтан талаптар да соған сай жеңілдей түсуі тиіс, деп ойын қорытты. Дөңгелек үстелге қатысқан Орталық сайлау комиссиясының өкілі Марат Сәрсенбаев, «Әділ сөз» сөз бостандығын қорғау ха­лық­аралық қорының президенті Тамара Калеева, «Қазақстанда пар­ламентаризмді дамыту» қоры­ның президенті Зәуреш Батталова сынды шешендер де өз ой­лары­мен бөлісті. Анар ТӨЛЕУХАНҚЫЗЫ.