Өткеннің өлшемі жаңаға шек болмайды

Ауыл шаруашылығы сала­сына Үкімет нақты қолдаулар көрсетіп отыр. Оның мысалы өңірлердегі агроөнеркәсіп ке­шен­дерінің экономикалық табы­сынан анық байқалуда. Айта­лық, облыстағы ауылшаруашы­лық өндірісінің нақты көлем индексі тоғыз айда 100,4 пайызды құрапты. Биылғы болжам бойын­­ша агроөнеркәсіп саласы­ның жалпы өнімі 73 млрд. теңгені құрамақ екен. Бұл өткен жылғы көрсеткіштен 7,0 % жоғары. Өткен жылы өңірдің аграр­лық саласын қолдау үшін бар­лық көздерден 8,3 млрд. теңге бөлінген. Биыл бұл қолдау 11,5 млрд. теңгені құрапты. Соның нәтижесінде, ағымдағы жылы ауылшаруашылық дақылдары себілген алқаптардың көлемі ұл­ғайып, барлығы 513,0 мың гек­тарды құраған. Бұл өткен жыл өлшемімен салыстырғанда  16,0 мың гектарға немесе 3,3 % артық. Агроөнеркәсіп саласына жауап беретін басшылар мен мамандардың қазіргі басты міндеттері де айқын. Ол – ауыл шаруашылығы жерлерін тиімді және ұтымды пайдалану. Оны қамтамасыз ету үшін алдымен облыстағы егістік жерлерді «түгендеу» қажет. Бұл жұмысқа үстіміздегі жылы 20,0 млн. теңге қаралыпты. Нәтижесінде бос жатқан 115,0 мың гектар жер анықталды. Біле-білсек бұл өңірдегі жалпы егістіктің 15,0 пайызы екен. Биыл облыс диқандары 230 мың гектар жерден масақты дән­ді дақыл жинады. Жалпы түсім 377,0 мың тоннаны құра­ған. Өнімділік өткен жылмен салыстырғанда 15,5  пайызға артыпты. Яғни, әр гектардан 16,4 центнерден өнім алынған. Ауыл шаруашылығы сала­сын­дағы негізі бағыттардың бірі – жоғары рентабельді дақыл­дарды егу көлемін ұлғайту болып табылады. Биыл облыста қант қызылшасының көлемі 7,0 мың гектарды құрап отыр. Бұл оның соңғы екі жылда 10 есеге дейін ұлғайғанын көрсетеді. Де­ген­мен алдағы төрт жылда қы­зыл­­ша алқаптарын 12 мың гек­тар­ға дейін көбейту жоспарлануда. Ағымдағы жылы өңірдегі майлы дақылдар алқаптары 14,0  пайызға, көкөністер 8,5 пайызға және картоп алқабы 25,0 пайыз­ға артқан. Жаңа отырғызылған жеміс-жидектер мен жүзімдік­тер көлемі 3,0 мың гектарға жуықтапты. Егер жеміс егу жұмыстары осы бағытта жалға­сатын болса, алдағы үш жылда облысты осы өнімдермен толық қамтамасыз етуге мүмкіндік туады, дейді облыс агроөнер­кәсіп кешені мамандары. Облыста жылыжай салу жұ­мыстары да  қарқынды жүргізі­луде. Ағымдағы жылы олардың саны 304-ке  жетіпті. Ауылша­руашылық мамандары тағы 100 жылыжай салынбақ дейді. «Неге?» деген сауалға олар: «Біздің жылыжайлардан жиналатын өнім әлі де болса облыс тұрғын­дарының көкөніске деген мау­сымаралық сұранысын толық жабуға жетпейді. Соған байла­нысты, жыл сайын қыстың соңында жемістер мен көкөніс­терге бағаның өсуі байқалады. Сондықтан, бізге жылыжайлар мен одан жиналған мол өнімді ұзақ мерзімге сақтау керек. Қа­зір біз өнімдерді сақтау инфра­құрылымын қалпына келтіруге, қолданыстағы көк­өніс қоймала­рын жөн­деуге және жаңаларын салуға кірістік», дейді. Десе дегендей, бүгінде об­лыста сыйымдылығы 60 мың тонна болатын 60 көкөніс қоймасы бар. Бірақ олар­дың басым бөлігіне ағым­дағы жөндеу жұ­мыстарын жүргізу қажеттігі сезілуде. Сондықтан «Тараз» әлеу­мет­тік-кәсіпкерлік корпорациясы сыйым­­дылығы 5 мың тонна бо­латын жеміс-көкөніс қой­масы­ның құры­лысын бастапты. Оның құрылыс жұмысы бүгінде аяқталуға жа­қын. Облыста азық-түлік қорын тұрақтандыру үшін жақында ол биылғы өнімдерді қабылдай бастайды. Өңір дихандары үшін маңыз­ды проблемалардың бірі – су тапшылығы. Бұл облыс тұрғын­дарын қай кезде де толғанды­рып отырған мәселе. Сондық­тан су тапшылығынан құтылу­дың бір жолы тамшылатып жә­не жаңбыр­латып суару, нөлдік және мини­мал­ды технология­лар­ды қолдану дейді ғалымдар. Азғантай ылғал­ды сонда ғана ұтымды пайда­лануға болады екен. Сондықтан биыл 1400  гектар алқап тамшы­латып суару технологиясымен қам­тылыпты. Ал ылғал сақтау тех­нологиясы (нөлдік және мини­малды технология дегеніміз осы) 17 мың гектар алқапқа енгізілген. Ағын судың көбісі арық бойында, яғни «жол-жөнекей» ысырап бола­­тын­дықтан 165 шақырым канал, 52 су шаруашылығы жүйе­сі мен су құрылымдарын ағым­дағы жөндеуден өткізуге облыстық бюд­­жеттен 311,0 млн. теңге қар­жы бөлініпті. Бүгінгі таңда 28 ны­санда жөндеу жұмыстары аяқ­тал­ған. Қалғаны қараша айы­ның соңы­на дейін аяқталады деп күтілуде. Республикалық бюджеттен берілген 1,0 млрд. теңгеге жуық қар­жыға Жуалы ауданындағы «Теріс-Ащыбұлақ» су қоймасы, Қордай ауданындағы «Қақпатас» су қой­масы, Шу ауданындағы «Сол жаға­лау» магистралды ка­на­лы, Жамбыл ауданындағы «Райс», «Талас-Аса» магистрал­ды каналдары күрделі жөндеуден өткізіліп жатыр. Ал су шаруа­шылығы жүйелері нысанда­ры­ның ағымды жөндеу жұмыста­рын жалғастыруға алдағы екі жыл­да 713,0 млн. теңге бөлінбек. Об­лыс агро­өнеркәсіп саласының бас­шы­лары дихан-кәсіпкерлердің су жеткізіп беруге деген сұраныс­та­рын осы­лайша біртіндеп шешпекші. Облыс ауыл шаруашылығы бас­қармасының алдында егіншілікті дамытумен бірге аграрлық салада машина-трактор паркін жаңарту проблемасы да тұр. Биыл жыл басынан бері жалпы құны 2,5 млрд. теңгені құрайтын 232 жаңа техника алыныпты. Жалпы, жаңа техноло­гияларды кеңінен ендіруге, өнімді­лігі жоғары ауылшаруа­шылық тех­никасын сатып алуға тек ірі шаруашылықтардың ғана күші жететіні белгілі. Алайда, он­дай бай шаруашылықтардың қа­тары аз. Сондықтан, аудан әкім­дері агроқұ­рылымдарды біріктіру және ірілендіру жұмыс­тарын назарда ұстауы қажет сияқты. Облыста мал басының өсіп, ет, сүт, жүн және жұмыртқа өн­дірудің ұлғая түсуі қуантады. Асыл тұқым­ды мал шаруашы­лық­тарының саны да арта түсті. Биыл 3 шаруашылық асыл тұ­қымды мал шаруашылығы мәрте­бесін алыпты. Соның нәти­же­­сінде, өңірде асыл тұқымды мал­дың үлес салмағы көбейе түсуде. «Сыбаға» бағдарламасынан да құр қалып жатқандар жоқ екен. Малсақ жандарға арналған бағдар­ла­ма аясында ірі қара мал сатып алу үшін несие алуға 633,0 млн. теңгеге 82 тап­сырыс мақұлданған. Жыл басы­нан бері осы бағдарлама бойын­ша 79 ша­руа­шылық субъек­ті­­лерінің тапсы­рыс­тары қабылда­ныпты. Сөйтіп оларға ірі қара мал сатып алу үшін барлығы 598,0 млн. теңге несие берілген. Биыл облыстың алдағы төрт жылға арналған ет бағытындағы мал шаруашылығын дамыту бағ­дарламасы бекітілді. Осы бағдар­лама бойынша ірі қара мал саны, оның ішінде, ет бағы­тындағы мал басы мен сиыр еті экспор­тының көлемі арта түспек. Ауыл шаруа­шы­лығы өндірісінің артуы­мен қа­тар оны қайта өңдеу сала­сы да қар­қынды дамуда. Жыл басынан бері ауылшаруа­шылық өнімдерін қайта өңдеу кәсіп­орын­дары мен цехтары арқылы 22,0 млрд. теңгенің өнім­дері өндірілген. Бұл өткен жыл­дың осы кезеңімен салыстыр­ғанда 1,9 есеге артық. Өткеннің өлшемі жаңаға шек болмайды екен. Бұл біздің өңір экономикасының өткенін саралап, алдағы жоспарларын електен өткізгенде түйген ойымыз. Көсемәлі СӘТТІБАЙҰЛЫ. Жамбыл облысы.