Осыдан көп жыл бұрын португалдық футбол жаттықтырушысы Фелиш Моуриньюдың отбасы дастархан басына жиналып, таңғы асын алдарына ала бергенде үйдегі телефон безілдеп қоя берді. Тұтқаны көтерген отағасы Фелиштің қабағы салбырап, түсі өзгеріп кетті. Жайсыз хабарды жары Мария мен ұлы Жозеге қалай айтарын білмей қиналды. Әкесінің жүзіндегі қиналысты аңғарған кішкентай Жозе:
– Әке, неге қиналып отырсыз? – деп, үлкен адамдар сияқты салмақты сұрақ қойды. Ұлының ойлы жанары мен салмақты сауалына таңырқаған әкесі:
– Мені жұмыстан босатыпты, - деп, сүлесоқ жауап қатты.
– Не үшін?
– Мен жаттықтырған команда екі күн бұрын жеңіліс тапқан болатын.
***
Кішкентай Жозе әкесін нағыз майталман футбол маманы деп есептейтін. Мына оқиға оған қатты әсер етті. Қарапайым балықшының отбасында дүниеге келген әкесі әулет кәсібіне бет бұрмай аяқдопшы атанды.
Әуелі «Витория», «Белененсеш» командаларының қақпасын қорғады. Тіпті бір дүркін Португалияның ұлттық құрамасы сапында өнер көрсеткені бар...
Кішкентай Жозе жатып алып ұзақ ойға шомды. «Әкемді жақсы команда жаттықтыра алмағаны үшін жұмыстан босатты. Демек мен әкеме көмектесем, болашақта атақты жаттықтырушы болам, әке кегін қайтарам!»
Рухын шоққа жанып алған бала Сетубаладағы стадионға барды. Әкесіне, «маған білгеніңді үйрет» деді. Әкесі оған шарт қойды. «Сен алдымен сабағыңды жақсы оқы, осыны орындасаң айтқаныңды істеймін». Әке мен бала шарт-шұрт қол алысты.
Бірақ Фелиш баласының мына қылығына сене қойған жоқ. Қайтер екен деп тәжірибелі бапкерлерге қатысты емтихан-сынақты берді. Қызық, Жозе бірде-бір қате жібермей жауап беріпті. Сөйтіп, ол 14 жасында әкесі жаттықтырған командамен бірге күллі Португалияны айналып шықты. Міндеті алаңнан шығып кеткен допты әкелу және осыны пайдаланып әке тапсырмасын алаңдағы ойыншыларға жеткізу...
Фелиш Моуриньюдің естелігі: Мен жаттықтырған «Белененсеш» футболшылары «Амадора» командасымен өз алаңымызда ойнайтын болдық. Біз бұл ойында тең түскен жағдайда жоғары лигаға өтетін едік. Сондықтан «олардың тактикасын зертте» деп Жозені жібердім. Ол бір апта сол жақта жүрді. Келді. «Қарсыластармен тең ойнауға толық мүмкіндік бар екен, тактика мынау» деп сызып берді. Біз 15 жастағы Жозенің айтқанымен ойын ұйымдастырдық. Нәтиже – 0:0. Осы оқиғадан кейін мен баламды өзіме көмекші етіп алдым.
Жозе 19 жасқа толғанда әкесі Фелиш Моуринью жоғары лигада өнер көрсететін «Риу-Аве» командасына бапкер болды. Қызық болғанда, Жозе аталмыш команда құрамында футболшы ретінде алаңға шықты. Команда басшылары бапкер Фелиш Моуриньюға бұл ісінің қате екенін ескертіп, ақырында аяқдопшы Жозе алаңнан жағалауға шығып қалды. Ойын есебі: 7:1. Жозелер оңбай жеңілді. Ойыннан кейін жас Жозе ақымақ басшылар басқарған футбол ешқашан өрге жүзбейтінін айтып салды да, формасын лақтырып тастап жүре берді. Барды да Лиссабондағы дене тәрбиесі институтына құжат тапсырды. Осында 5 жыл білім алды. Оқу бітірген соң институтта спорттан сабақ берді.
Жұмыс істей жүріп ағылшындар ұйымдастырған бапкерлік курсқа қатысып, тіл үйренді. Курсты жүргізуші шотландиялық бапкер Энди Роксбург жас жігіттің футболға деген ерекше танымы барын бірден аңғарды. 1992 жылы «Спортинг» командасына жаттықтырушы болып атақты Бобби Робсон барған тұста, Роксбург оған аудармашы-көмекші ретінде Жозені ұсынды. Өйткені, Бобсонға ағылшын тілімен қоса футболды да жақсы білетін адам қажет еді.
Бобби Робсонның естелігі: Лиссабон әуежайына аудармашы-көмекшімді күтіп алуға бардым. Оның шынайы футбол білгірі екенінен хабарсыз едім. Тура ойын басталар сәтте аудармашым бір сызба ұсынды. Жазбаны көрдім де бұл адамның керемет футбол білгірі екенін ұқтым. Шынымды айтсам, атағым айдай әлемге әйгілі менің өзім бұндай тактика құруды білмейтін едім...
Сөйтіп, екі мықты қосағын жазбай «Спортинг», «Порту» және «Барсаны» жаттықтырды. Еш жеңіліп көрмеді.
Уақыт өте келе Жозе өзінің толысқанын түсінді. Бас бапкер ретінде алдымен «Бенфика» тізгінін ұстады. Кейін «Порту», «Челси», «Интер», «Реал» сияқты атақты клубтарды әлем алдында тулатты.
Жозенің жүрек сөзі: «Челсиді» 2004-2007 жылдар аралығында жаттықтырдым. Алғашқы маусымда Англия чемпионы атандық. Бұл «Челсидің» ғұмырындағы екінші чемпиондық атағы екен. Алғашқысы осыдан тура 50 жыл бұрын бопты. Чемпион болғаннан кейінгі маусымаралық үзілісте Лондон көшелерінің бірінде серуендеп жүрген едім. Жасы шамамен жетпістен асқан бір қария жолықты. Ол 50 жыл бұрын Болтон қаласында «Челси» чемпион болған кезде жеңісті атасы және әкесімен бірге тойлаған екен. Екінші жеңіс 50 жылдан кейін келді. Бірақ қарияның атасы мен әкесі өмірде жоқ. Өзінің бір аяғы – төрде, бір аяғы – көрде. Бірақ футболға деген махаббаты жоғалмаған. Міне, мені осындай сәттер елжіретеді...
Жозе Моуринью кім? Жөкеңді еуропалықтар көпшілікке қуаныш сыйлайтын қыңыр мінезді кәсіби бапкер деп біледі. Ал, лейриялықтар үшін UEFA Cup-на жеткізуші, портулықтар үшін Еуропа кубогын алып беруші, челсиліктер үшін 50 жылдан кейінгі құтқарушы, интерліктерге 45 жыл армандаған Чемпиондар лигасының кубогын сыйлаған. Оның баптауы нәтижесінде «Интер» бірінші жылы Италия чемпионатын, ал келесі жылы Италия чемпионаты мен Кубогын және УЕФА Чемпиондар лигасын қатар ұтып, Италия футбол тарихындағы алғашқы «треблді» жеңеді.
Ж.Моуринью әр түрлі клубтармен екі рет Чемпиондар кубогын ұтып алған тарихтағы үшінші бапкер. Одан бұрын бұл атақты Эрнст Хаппель және Оттмар Хитцфельд иеленген-тін.
Дәл қазір португалдық маман «Манчестер Юнайтед» командасымен 2019 жылға дейін келісім жасаған. Ол команда құрамына Францияның «ПСЖ»-да өнер көрсеткен Златан Ибрагимовичті, «Ювентустен» Поль Погбаны, «Эвертоннан» Ромелу Лукакуды алып келді.
Қазақта, «жақсыға сөз ереді, жаманға шөп ереді» дейтін мәтел бар. Дәл осы сөз Жозеге қаратып айтылған дерсіз. Өйткені, күллі Еуропа газет-журналдары Жөкеңмен жағаласып жатады. Мақтайды, жамандайды, қарғайды, қорғайды... т.б.
Бұған себеп не? Жозенің мінезі мен іс әрекеті. Өйткені ол қоғамдық ой-пікірмен ешқашан санаспайды. Өзінің ісі өзіне жөн. Және айтқанынан қайтпайды. Ұстанымы: «Мен адамдарға ұнау үшін өмір сүріп жүргем жоқ». Өзіне өте сенімді. «Мен мықтымын» дегенді ашық айтады. Онысы біреулерге ұнамай жатады. Олар қарсы шабады. Оған Жөкең қыңбайды. Айтатыны, «Иса пайғамбар ұнамаған тобырға, менің ұнауым мүмкін емес».
Жозенің жетістіктері
• Португалияның екі дүркін чемпионы («Порту» 2002/03 – 2003/04);
• Чемпиондар Лигасының чемпионы («Порту» 2003/04);
• Еуропа Кубогының жеңімпазы («Порту» 2002/03);
• Англияның үш дүркін чемпионы («Челси» 2004/05, 2005/06, 2014/15);
• Италияның екі дүркін чемпионы («Интер» 2008/09, 2009/10);
• Чемпиондар Лигасының жеңімпазы («Интер» 2009/10);
• Испания чемпионы («Реал Мадрид» 2011/12);
• Испания Кубогының жеңімпазы («Реал Мадрид» 2010/11);
• Англия Лига Кубогының жеңімпазы («Манчестер Юнайтед» 2016/17);
• Еуропа Лигасының жеңімпазы («Манчестер Юнайтед» 2016/17);
• 2010 жылдың «Ең үздік бапкері».
