ХХ ғасыр соңында анықталған күннен бастап дүние жүзінде 76 миллион адамның АИТВ жұқпасын жұқтырғаны мәлім. Осы уақытқа дейін, ғасыр індеті деген үрейлі атты иеленген аурудан 35 миллион адам көз жұмыпты. Елордада АИТВ жұқпасын жұқтырған алғашқы адам 1997 жылы анықталса, содан бергі 20 жыл ішінде бұл көрсеткіш 1418-ге жеткен.
Астана қаласы ЖИТС орталығының бас дәрігері Сәбит Абдраимов журналистермен болған баспасөз мәслихатында маңызды бір мәселеге жиналғандар назарын аударды. «АИТВ-ның алдын алу мен емдеу саласындағы тәжірибе бойынша қазір белгілі алдын алу әдістерінің ешқайсысы АИТВ эпидемиясын тоқтата алмайтынын көрсетеді. Оның алдын алу, диагностикасы мен емдеу өзара байланысты шаралар және бұл медициналық-әлеуметтік кешен. Осыған байланысты, АИТВ-мен ауыратын адамдардың құқықтарының осалдығына байланысты проблемаларға назар аударып, оны шешу керек. Денсаулыққа қатысты құқықты сақтамай АИТВ-ның алдын алу мүмкін емес. Бірінші кезекте қоғамда АИТВ-мен өмір сүретін адамдарды кемсітуге, қысым көрсетуге жол бермеу туралы пікір қалыптастыру қажет, қызметке орналасу және басқа да әлеуметтік кедергілерді жою керек», деді ол. Сондай-ақ соңғы жылдарда жыныстық жолмен жұқтырушылар саны артып отырғанына алаңдаушылығын жеткізді. «Біз бұған дейін АИТВ жұқпасын жұқтырушылардың әлеуметтік төмен ортада, гомосексуалистер мен нашақорлар арасында болатынын, олардың ауру жұқтыру ықтималдығы өте жоғары екендігін айтып келсек, қазір тұрмыстары жақсы, дұрыс қызмет істейтін, әлеуметтік тұрғыда еш қапысы жоқ адамдар да тіркеуде тұр», деп қынжылды. Бас дәрігердің айтуынша, вирус бойында бар адам үшін АРВ-терапиясын үзбей қолдану аса маңызды. Егер иммун тапшылығы вирусын жұқтырған пациент АРВ-терапиясын қабылдап жүретін болса, ол адамдағы вирустың мөлшері анықталмайтын деңгейге дейін төмендейді. Және жұбайлардың бірі сау, екіншісі жұқпа жұқтырған –дискордантты жұптарда АИТВ-инфекциясын екінші серіктесіне жыныстық жолмен беруінің де жолы кесіледі екен. Сондықтан да ауруды алғашқы сатыларында анықтаудың маңызы зор. Тіпті, дертті ана дәрі қабылдау арқылы сау нәрестені дүниеге әкеледі. Осыған байланысты ЖИТС қызметінің жұмысы бірінші кезекте халықты АИТВ-ға тестілеумен қамтуды көздейтінін жеткізді.
Жалпы, стандарт бойынша халықтың 10 пайызы тестілеуден өтуі керек. Ал ЖИТС орталығы Астана қаласында мигранттардың саны көп болуымен қатар өзге де жағдайларды ескеріп, тестілеуден өтушілер санын арттырған. Осылайша 243 398 тұрғынды АИТВ-ға тестілеуден өткізу барысында 193 адамның аталған ауруды жұқтырғаны анықталды. Оның 77 пайызында ауру жыныстық жолмен жұққан, 16,6 пайызында ғана инъекциялық есірткілерді пайдаланушы жұқтырғаны мәлім болды. Инфекцияны жыныстық жолмен жұқтырудың өсуіне ретсіз жыныстық байланыс ықпал етеді. Яғни екі немесе одан да көп жыныстық серіктестердің болуы, қорғаныш құралдарын пайдаланбау жезөкше қызметіне жүгіну сынды әрекеттердің зардабы болатынын ескермеу, оған көз жұма қарау себеп болған, дейді дәрігерлер. Ал жұқпаны жұқтырушылардың дені 15 пен 49 жас шамасындағы адамдар..
Дүниежүзілік ЖИТС-ке қарсы күрес компаниясы БҰҰ және ДСҰ бастамасымен өткізілсе, биылғы науқан үшін «Денсаулыққа құқығың бар» ұраны таңдап алыныпты. Осыған байланысты 10 қараша мен 10 желтоқсан аралығында АИТВ/ЖИТС-тың алдын алу бойынша айлық жарияланып отыр.
Аталған науқанның тағы да бір бағытын сөз еткен бас дәрігер АРВ-терапияны қабылдайтын және вирустың мөлшері анықталмайтын деңгейге дейін төмендеген адамдардың басқа адамдарға инфекция жұқтырмайтыны турасында ақпаратты білудің маңыздылығына тоқталды.
Баспасөз мәслихатында Дүниежүзілік ЖИТС-тың алдын алу науқаны шеңберінде қала тұрғындарын, әсіресе жастарды АИТВ туралы көбірек білуге, алдын алу шараларын сақтауға, АИТВ-ға тестілеуден өтуге шақырды. ЖИТС орталығы өз тарапынан семинарлар, дәрістер, буклеттермен қатар барлық қолжетімді ақпараттандыру әдістерін пайдаланып, әлеуметтік желілер арқылы да ақпарат беріп, АИТВ-ның алдын алу мәселелерін ақпараттық қолдау бойынша жастардың интернет порталы жұмыс істейтінін жеткізді.
Анар ТӨЛЕУХАНҚЫЗЫ,
«Егемен Қазақстан»
