Астық неге арзандады?
Соңғы жылдары елімізде өсімдік шаруашылығы саласындағы әртараптандыру саясаты іске қосылғаннан бері бидай алқабы 2,5 млн гектарға қысқартылды, есесіне басқа дақылды өсімдіктер өндірісі қолдау тапты. Осылайша сұраныс пен ұсыныс көлемі теңестірілді. Нәтижесінде, ішкі бағалар біркелкі болды және бірнеше жылда әлемдік бағалардан асып түсті. Бірақ түрлі факторлардың әсерінен биыл елімізде астық бағасы күрт төмендеп кеткен. Бұл алдымен шаруаларға ауыртпалық түсірді. Осылайша дабыл қаққан мәселе Үкімет назарына ілігіп, бірнеше алқалы жиынның арқауына айналды. Нәтижесінде Үкімет астық нарығындағы жағдайды тұрақтандыру үшін диқандардан астықты жоғары бағамен сатып алатын болды.
Айтқандай, алдыңғы күнгі Үкімет отырысында еліміздің астық нарығында қалыптасқан жағдай туралы баяндаған Ауыл шаруашылығы бірінші вице-министрі Қайрат Айтуғанов әлемдік нарықтағы бағалар орташа мерзімді кезеңде тұрақтанғанын және олардың арту үдерісі жүріп жатқанын жеткізген болатын. Мәселен, ішкі нарықтағы бағалар айтарлықтай кері факторлардың болмауына қарамастан биыл қыркүйек айынан бастап үлкен диспаритетке ұшырап отыр. Яғни, ішкі нарықта астықтың бағасы төмендеп кеткен. Себебі сұраныс жоқ. Министр оған бірнеше фактордың әсер еткенін атап өтті.
Әсер етуші факторлар
Ауыл шаруашылығы бірінші вице-министрі Қ.Айтуғановтың мәлімдеуінше, ішкі нарықта астық құнының құлдырауына, біріншіден, биыл көршілес Ресейде астықтың рекордтық көлемде жиналғаны әсер еткен. Содан Қазақстанмен шекаралас аймақтарда арзан астық көбейіп, заңсыз жолмен тасымалдана бастады. Екіншіден, вагондардың тапшылығы өзекті болып тұр. Вагон жетіспегеннен кейін xалықаралық трейдерлердің талаптары орындалмайды. Үшіншіден, Азық-түлік корпорациясы сылбыр қимылдап жатыр. Аталған компания басында бір тонна астықтың бағасын 42 мың теңге деп қойса, артынан 39 мыңға түсірді. Осының барлығы сұраныстың төмендеп, астықтың күрт арзандауына әкеліп соқтырған.
Қайтпек керек?
Сөйтіп қазіргі кезде диқандар астықты бұрынғы бағамен өткізе алмай отыр. Ал табыс болмағаннан кейін несиелерді жабу мүмкін емес. Осыған байланысты астық нарығын тұрақтандыру үшін министрлік бірқатар шаралар ұсынды. Біріншіден, Азық-түлік корпорациясы арқылы 2 млн тоннаға дейін ҚҚС-ты қоса алғанда тоннасына 42 000 теңгемен астықты сатып алу қажет. Астықты сатып алу шараларын бақылауды арнайы комиссияларға жүктеу керек. Оның құрамында жергілікті билік қана емес, xалық пен бизнес өкілдері де болуы қажет. Екіншіден, көрші Ресейден астықты заңсыз тасымалдауға тосқауыл қою қажет.
Үшіншіден, астықты тиеу үшін вагондарға қатысты мәселені шешу және экспорттық құжаттаманы (сертификаттау және т. б.) барынша кедергісіз ресімдеуді, оның ішінде астық қолхаттарының ақпараттық жүйесі мен «ҚТЖ» ҰК ақпараттық жүйесін ықпалдастыру арқылы қамтамасыз ету керек.
«Аталған шаралар астықтың ішкі нарығын теңдестіруге, қазақстандық фермерлерге әділетті бағаны қамтамасыз етуге, ауылшаруашылық тауарларын өндірушілердің қаржы жағдайын жақсартуға, 2018 жылғы көктемгі егіс жұмыстарын жүргізуге дайындықты қамтамасыз етуге мүмкіндік береді», деді Қ.Айтуғанов.
Ұсынылған шараларды Қазақстан фермерлер одағы да қолдап отыр. «Бізге Үкіметтің қолдауы ауадай қажет. Астықтың бағасы да жақсы қойылып отыр. Себебі диқандар жалақыны төлей алмай жатыр. Теxникаға қажетті құрал-жабдықтар сатып алынбады. Алдағы көктемгі егістік жұмыстарына дайындық жоқ деуге болады. Сондықтан бұл шешім жаңа жылға жақсы сыйлық болатын еді. Ақшаны тездетіп берсеңіздер, біз де осы жұмысқа белсене атсалысамыз. Өйткені астықты тең дәрежеде сатып алу сияқты мәселелер бар. Ресейден келетін астықты да сатып жіберуі мүмкін. Ондайға жол бермеу керек», деді ұйым басшысы Ә.Дарынов.
Қатаң бақылауда болады
Диқандардың астығын жоғары бағамен сатып алуды Үкімет басшысы қолдады. «Соңғы бір апта бойы біз осы мәселені күнде пысықтап келеміз. Барлығы қолдап отыр. Қаржының көзін анықтадық. Бағаны 42 мың теңге деп белгіледік. Енді астықты сатып алу шараларын абыроймен атқарып шығу қажет. Оны жылдам әрі ашық түрде өткізу керек. Осыған байланысты облыс әкімдері арнайы штабтарды құрсын. Оған әкімдік қызметкерлерін ғана емес «Атамекен» Ұлттық кәсіпкерлер палатасы мен Қазақстанның фермерлер одағын да тарту қажет. Ақша тиісті жеріне жетуі тиіс. Ресейдің астығына, я болмаса бір қолға кетіп қалмасын. Сондықтан осы мәселені қатаң бақылауда ұстаңыздар», деп қадап айтты Үкімет басшысы Б.Сағынтаев. Облыстардың әкімдеріне қоғам, өңірлік кәсіпкерлер палаталары өкілдерінің қатысуымен сатып алу бойынша арнайы штабтар құру тапсырылды.
Динара БІТІК,
«Егемен Қазақстан»
Бұл уақтылы қолдау болды
Биыл ала жаз бойы тынымсыз еңбек еткен солтүстікқазақстандық диқандар күзгі жиын-терінді де ұйымшылдықпен өткізіп, Отан қамбасына 5,6 миллион тонна астық құйды. Біздің серіктестік те азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуде іргелі жұмыстар атқарып келеді. Алайда, көптен бері көңілді күпті етіп жүрген бір жайт бар еді. Ол бидай бағасына қатысты болатын. Жасыратыны жоқ, «Азық-түлік келісімшарт корпорациясы ҰК» АҚ ұсынған баға агроқұрылым жетекшілерін қанағаттандырған жоқ. Республикалық ведомостволар өкілдері де көрші Ресейде шығымдылылықтың жоғарылығын, делдалдардың араласуын, жанар-жағармайдың қымбаттауын алға тартқанымен, отандық тауар өндірушілерге жан-жақты жағдай жасалуын Үкіметтен өтінген едік.
Енді міне, астық нарығында қалыптасқан жағдайға алаңдаушылық білдірген Үкімет отырысында астықты сатып алу бағасын арттыру туралы шешім қабылдануы көңілімізді көтеріп, қуантып тастады. Алдағы уақытта астықты тиеу, жөнелту, тиісті құжаттарды ресімдеу бағыттарында да еш кедергі болмайды деген сенімдеміз.
Азық-түлік бағаларын қалыптастыруда жергілікті жерлердегі шаруашылықтар үлкен рөл атқарады. Біз өз тарапымыздан жаңа экономикалық жағдайға бейімделіп, қолдан келген барлық мүмкіндіктерді жасаудамыз. Қанша айтқанмен, егіншілік қыруар шығынды талап ететін сала болғандықтан, жұмсалатын шығын мөлшерін есептей отырып нарыққа сай бағаны ұсынатын мезгіл жетті деп ойлаймын.
Үкіметтің бұл қолдауы келесі жылғы көктемгі егіс жұмыстарын өз уақытында атқаруға мүмкіндік берері сөзсіз.
Біржан ШАЙМЕРДЕНОВ,
«Дайындық-Агро»
ЖШС директоры
Солтүстік Қазақстан облысы,
Аққайың ауданы
Диқан көңілін демдеді
Қостанай өңірі биыл да астықты мол жинады, 5 миллион тоннаның сыртында қоймаға қызыл бидай құйылған еді. Алайда диқанның табан ет, маңдайтерінің ақталуы тек мұнымен бітпейтіндігін күзгі жиын-терімнен кейінгі нарық жағдайы көрсеткен болатын. Әр ауылда қазір бірнеше немесе бір ғана астық өндірумен айналысатын шаруашылық бар. Аспаннан жауын тілеп, одан қалды зиянкестермен алысып жүріп, алақанына салғандай етіп өсіретін бидай сатылмаса, диқанға пайда әкелмек түгілі шығын шығарады. Оны қайда болсын сақтау да оңай емес. Бидай өтпесе жұмысшылардың жалақысы, салық, әлеуметтік мәселелердің шешімі де болмайды. «Елде болса ерінге тиеді» деп, ауылдағылардың барлығы да қазір демін ішіне тартып, бидайдың сатылуын күтіп отырған болатын. Жылдың өларасында диқандар үшін жақсылық хабар келді. Мемлекет «Азық-түлік корпорациясы» ұлттық компаниясы» акционерлік қоғамы арқылы бидайды сатып алатын болды. Диқандар қуанышы үлкен.
Биыл көрші Ресейде бидай шығымы аса жоғары болғандықтан, астықтың экспортталуы бізде кейінге ысырылған болатын. Өйткені Ресейдің әрі мол, әрі арзан астығы Қазақстанның қамырлылығы жоғары бидайының алдына түскен еді. Тіпті біздегі ұн өндіретін диірмендер де Ресейдің арзан астығын тартқанды қолайлы көрді. Бұл – нарық, оған ешқандай бөгет болмайды.
Қостанай Қазақстанда өндірілетін бүкіл астықтың төрттен бірін береді. Экспортталатын ұнның да осындай көлемін Қостанайдың сапалы ұны құрайтын. Биыл Ресейдегі мол астыққа байланысты ұнның да сыртқа өтімі кешеуілдеген еді. Осындай тығырыққа тірелгенде мемлекет диқандарға тағы да көмек-қолын созып отыр. Жұмсақ бидайдың тоннасын 42 мыңнан алатын болды. Бұл қостанайлық сапалы бидайдың нақ бағасын бермесе де, бүгінгі нарықтан жоғары. Сондықтан элеватордағы сақталып тұрған астығының өтуін шыдамсыздана күтіп жүрген диқандар үшін үлкен жеңілдік деп білеміз. Элеваторда астық тұрған сайын ол шаруашылыққа шығын бола түсер еді. Енді қалайда сең қозғалды. Астығын сатқан шаруашылықтар техника, басқа да қажет үшін алған несиесін де жабады, ауылдың, адамдардың әлеуметтік жағдайының жақсаруына да үлес қосады деген сөз.
Сайран БҰҚАНОВ,
Қазақстанның Еңбек Ері
Қостанай облысы
Үмітіміз алданбады
Біз жаз бойғы тынымсыз әбжіл қимылдағанымыздың арқасында астықты еш шығынсыз жинап алдық. Енді сол жиған-тергенімізді алыс та жақын шетелдерге, еліміздің өзге де өңірлеріне өткізе бастадық. Мына жағы Ауғанстан мен Ресейге тасылып жатыр. Алайда солтүстік көршіміздегі биылғы астықтың мол болуы нарықтағы астық құнын тым төмен түсіріп жіберіп, өз өнімдерімізді қайда және қандай бағамен тиімді өткіземіз деген қобалжу тудырды. Осындай кезде Үкіметті ойға алатынымыз бар. Үміт бізді алдамапты. Нарықтағы жағдайға аландаушылық білдірілген Үкімет отырысында шаруашылықтардан астықты сатып алу құнын көтеру туралы шешімнің қабылдануы өте орынды және дер кезінде қабылданған маңызды байлам болғандығын ерекше атап кеткім келеді. Көктемгі егіс жұмыстарына жанар-жағармаймен және де тыңайтқыштарды субсидиялау арқылы қолғабыс білдіріп келе жатқан мемлекет қиын-қыстау кезде шаруаларды тағы бір демеп жібергелі тұр. Мұндай қадам мыңдаған шаруаларға көрсетілетін қолдау деп түсінген дұрыс. Өз тарапымыздан кез келген көлемде сапалы астықты артып беруге дайынбыз. Өйткені бидай және өзге де ауылшаруашылық дақылдарын сату арқылы нәпақамызды айырып отырмыз. Үкімет тарапынан осындай шешімнің қабылдануы өте орынды дей отырып, мұның шаруалардың келесі егін науқанына дайындығын арттыра түсетіндігіне сендіргім келеді. Астықты сатудан түскен қаржы шаруашылық жұмыстарын ілгерілетуге және жер құнарын арттыруға айтарлықтай мүмкіндік береді.
Азамат ЕЛМАЗАНОВ,
«Ұмай Жер» ЖШС директоры
Ақмола облысы
