Сөйткен қара бала қатарындағылардың төбесінен қарайтындай биік болып өсті. Ірі денелі, қайратты, шашы тікірейіп тұратын Орекен ағаның жүзі де Торғайдың ақ таңындай риясыз, мейірімге тұнып тұрады. Жас кезінде білім, одан кейін қызмет қуып алысқа кетуіне қабілеті жетер еді. Осы жерден кеткісі келмеді, қайда барса да, желі желпіп тұратын ауылына жеткенше асығатын. Жерлесі Шәміл Мұхаметжановтың «Торғайдың ақ шаңы, ақ шаңы Торғайдың – мақтаны, сәл ғана жел тұрса болғаны, көшеде би билеп жатқаны. Аралап ауланы, көшені, құмдарың көшеді, әп-сәтте-ақ тегістеп кетеді, сең жүрген жерлерді кешегі. Бірақ та осыған ғажабы, үйренген Торғайдың қазағы. Қаншама ұйтқыса шаң-боран, үстіңе жұқпайды тозаңы. Кірсе де құлаққа, мұрынға, қасиет осы бір құмында. Қайтады сағынып сол құмды, барғандар Кавказға, Қырымға» деген өлеңі Торғайдың құмындай жұп-жұмсақ, ыстық болып, көкейінен кетпейді.
Біз ерте ер жеттік, ақсақалдарымыздың әңгімесіне ұйыдық, аналарымыздың бейнетін көріп, соны жеңілдетсек, сеніміне жетсек деген арманмен өстік, дейді Орекен ақсақал бүгінде. Ол расында, ат жалын ерте тартып мінді. Балалық шағы соғыс жылдарына тап келген қай баланың қағанағы қарқ, сағанағы сарқ болды дейсіз. Бірақ сол жылдары ауылдың қарасирақтары тек нанға емес, білімге де аш еді. Меңдіғара ауданындағы педагогика училищесін 1957 жылы үздік бітірген соң, өзінің Торғайына келіп, ауыл мектептерінде мұғалім болады. Сол кезде комсомол, партия қызметінде болғандарға қазір түк бітірмегендей көзқарас бары рас. Кеңес заманын қанша жамандасақ та, комсомол мен партияның, кәсіподақтың жастар тәрбиесінде, қоғамдағы тәртіпті, әлеуметтік теңдікті қалыптастыруда ықпалы болғанын Орекен ағаның замандастары жоққа шығара алмайды. Ізденімпаз, көшбасшылық қабілетке ие Орекенді комсомол, партия қызметіне тартты. Жиырманың ішіндегі жігіт әуелі аудандық комсомол комитетінің хатшысы, одан кейін облыстық комсомол комитетінің шаруашылық басқармасы жанындағы комсомол жұмыстарын ұйымдастырушы болып жүргенде істі үйіріп әкететін. Ол кезде комсомол жұмысынан көзге түскендерді партия қызметіне жоғарылататын. О.Алматов та Албарбөгет, Юбилейный кеңшарларының партия комитетін басқарды. Одан кейін аудандық кәсіподақ, халықтық бақылау комитеттерінің төрағасы, мәдениет бөлімінің басшысы болды. Кеңестік дәуірде аудандық кеңестің 37 жыл депутаты, тәуелсіздік жылдары аудандық мәслихаттың депутаты болып сайланды.
Ауданда қандай істің божысын ұстасам да, халыққа қызмет еткенімді, адалдықтың ақ жібін аттамағанымды мақтаныш етсем болады. Бізде басқа ой болмайтын, тек туған жерге болсын дедік, – дейді Орекен ақсақал. Кеңес уақытында да, тәуелсіз Қазақстанда да ардагердің еңбегі еленбей қалмады. «Құрмет» орденімен, көптеген медальдармен марапатталды, Елбасының «Алғыс хатына» ие болды, Жанкелдин ауданының құрметті азаматы да атанды.
– Арқадан қаққанды кім жек көрсін, рахмет. Бірақ басты марапатым – балаларым, немере, шөберелерім, – дейді Орекен аға. Соңғы жылдары денсаулығына байланысты оны балалары Торғай кентінен Арқалық қаласына көшіріп алған.
– Орекен ағаны Торғайдың тарихын жадына тоқып, бүгінге жеткізген құймақұлақ аталарымыздың, халқымыздың салт-дәстүрін, өнерінің, мәдениетінің тарихын бес саусақтай білетін, қазақы мінездің, діліміздің иесі болған жақсылардың ізі деп біледі. Ол кісі қашанда қоғамдық жұмыстардың ортасында жүреді, жұртты сөзіне ұйытады.
Қазір осы «құймақұлақ» деген ұғымның көнеріп бара жатқаны анық. Орекен аға отырған жерде күнделікті күйбең тіршіліктің тұсауында қалмайды, бұрынғы өткен игі жақсылардан, ақын-жазушылардан, белгілі тұлғалардан қалған әңгімелерді майын тамызып айтып отырады. Қазіргі басқосуда әркім телефонын шұқылап, өз бетімен отыратындарды халқымыздың тарихынан да, өнерінен де, әдебиеті мен мәдениетінен де хабары мол, сөзінен де, ісінен де зиялылық есіп тұратын Орекен ағамыз тағылымды әңгімесімен бір өзгеше қалыпқа жетелеп кетеді. Қостанай облыстық мәдениет басқармасын басқарып отырған Ерлан Қалмақовтың Фейсбуктегі жазбасы Орекен аға туралы сөзіміздің дәлелі іспетті. «Əр сапардың, əрбір істің өзінің берері болады. Кейкі батырдың жерлеу рәсіміне дайындықты түннің бір уағында аяқтап, Тасты ауылында тұратын Қайрат деген азаматтың үйіне қонаға бардық. Бұл үйдің төрінде Торғайдың қазына кеуде ақсақалдарының бірі Орекен Алматов ағамыз да қонақ болып отыр екен. Біздің тапқан олжамыз – ақсақалдың тəлімі мол тамаша əңгімесі болды. Әріптесім Мәжит Шүленов екеумізге өз шежіремізді өзімізге тарқатып, таныстырып берді. Бар шаршағанымызды ұмытып, таным-көкжиегіміз бір кеңейіп қалды. 80-ге келген ақсақалдың зердесіне, əңгімесінің жүйесіне, сөз саптауына еріксіз риза болыстық...», деп Е.Қалмақовтың ағынан жарылуы Орекен ағаға бүгінгі ұрпақтың берген бағасындай әсер етті.
– Бала кезімізде әке-шешеміз үйдегі кісінің әңгімесін тыңдасын деп, оның қолына су құйғызатын, табаққа қосатын. Ауыл шалдарының әңгімесін тыңдап, құлаққа құйып өскен ұрпақпыз ғой. Ал өзім комсомол, партия қызметінде жүрген кезде қазақтың маңдайына біткен жақсыларының Торғай топырағын баспағаны кемде-кем еді. Олардың әңгімесін тыңдау бақыты бұйырды маған. Қазақта жазбайтын, ауыздан ауызға тарайтын әңгімелер желісі болады. Сондай әңгімелерді естігенім де, жадымда сақтағаным да аз емес,–дейді Орекен ақсақал.
Арқалық қаласындағы «Жас ұлан» балалар мен жасөспірімдер орталығы жыл сайын «Ауылым –алтын бесігім!» жобасын жүзеге асырып келеді. Өлкенің тарихы мен халықтық салт-дәстүрді балаларға насихаттауда басты кеңесшінің бірі де Орекен Алматов. Жанкелдин аудандық ардагерлер кеңесін басқарған уақытта өңірге еңбегі сіңген кісілердің портретін суретшіге салдырып, бір кабинетке іліп қояр еді. Арқалыққа келген соң да «шаршадым, шалмын» демеді, жас ұрпаққа керек-ау деген қоғамдық жұмыстың ешқайсысынан сырт қалмады. Жергілікті басылымдарда оқырманға ой салатын мақалалары да жиі шығады.
– Кейінгіге үлгі болу, бұрынғы өткенді кейінгіге жеткізу, халқыңның мұрасын келер ұрпаққа қалдыру үлкендердің парызы, ойланатын ісі. Ұрпақ алдындағы ол да бір адалдықтың белгісі, – дейді Орекен аға сөз арасында. Ақсақалдың сөзі мен ісі екі айырылған емес.
Нәзира ЖӘРІМБЕТ,
«Егемен Қазақстан»
Қостанай облысы,
Арқалық қаласы
