Қазақстан • 18 Қаңтар, 2018

Әдіснамалық ұйғарымның маңызы

386 рет
көрсетілді
6 мин
оқу үшін

Елбасы «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты тұжырымдама­лық мақаласында туған жердің тарихы, мәдениеті, діні, тілі, салт-дәстүрі және әдет-ғұрпы арқылы отансүйгіштікке тәрбиелеу рухани жаңғырудың басты қағидаларының бірі екенін атап көрсетті. 

Әдіснамалық ұйғарымның маңызы

Сонымен қатар ұлттық болмыс пен бірегейлікті тұрақ­тан­дырып, ұлттық сананы жаңғырту және білімдарлыққа ұмтылу ел саясатының алтын діңгегі болып табылатынына назар аударады. «Ел боламын десең, бесігіңді түзе», деп М.Əуезов айтқандай, бүгінгі ұрпақ кешегі тарихын, тілін, дінін білмесе, елдігімізге сын болары хақ. Сондықтан да Елбасымыз аталмыш мақаласында бәсекеге қабілеттілік, прагматизм, ұлттық бірегейлікті сақтау, білімнің салтанат құруы, сананың ашықтығы, тіл, дін мәселелері және т.б. ұғымдарды халықтың, әсіресе жастардың санасына ұғынықты әрі ықшам тілмен жеткізуге көп көңіл бөлген.

Осы тұрғыдан алғанда, Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңір­лік мемлекеттік универси­тетінің профессоры, философия ғылымдарының докторы Амангелді Айталының өзінің «Дін және діндарлық» атты еңбегінде ұлт­тық сананы жаңғырту, жаңа қоғам­ның дінге оралуы, дінді қабылдауы жəне адамдардың діндарлығының қалыптасу үрдісінің əлеуметтік мəселелері жөнінде ой бөлісуін дер мезгілінде жасалған қадам деуге болады. Автор бұл мәселелерді əлемдік, ресейлік жəне ортаазиялық дін­тану ғылымы контексінде салыс­тырып зерделейді, ортақ заң­ды­лықтары мен ерекшеліктері тура­лы ой қозғайды, бүгінгісін жан-жақты талдап, келешегіне көз жүгіртеді. Осының бәрі бай да байыпты нақты деректер не­гізінде сараланып, бағаланып, қазір­гі ғылым мен қоғамдық тә­ж­і­ри­беге аса қажет теориялық тұжы­рымдар мен ұсынымдар алынған.

Еңбек ең алдымен оқушы жастарға арналған. Біздің ойымызша еңбектің құндылығына мынадай дәлелдер келтіруге болады.

Біріншіден, ерекше өзектілігі, яғни оның дер мезгілінде жазылуы. Бүгінгі қоғамда, жұртшы­лықта дін мен діндарлық туралы көптеген сауалдарға дұ­рыс жауапқа деген үлкен сұра­ныс бар. Тәуелсіздік заманы тұл­ғаларының өздерінің жаңғырған дүниетанымын қалыптастырып, имандылыққа ұмтылып бой түзеуі үшін шынайы діндарлық туралы толыққанды мағлұ­мат алуға мүдделі болуы – заңды құбы­лыс. Автор оларды ерекше бір ғылыми ыждағаттылықпен талдап, оқырманның оңы мен солын ажыратуға жөн сілтейді, өз ұстанымын тықпаламай, ерікті түрде дұрыс таңдау жасауға жол ашады. Жеке тұлғаның дін­дарлығына байланысты мәсе­ле­лердің баршасының қаншалықты нәзіктілігін ескерсек, автордың бұл ұстанымының соншалықты салиқалы да салмақты болып шық­қандығын айқын аңғаруға болады. Мұндай ұстаным, әсіресе оқушы жастар үшін аса маңызды.

Екіншіден, еңбек әлемдік және дәстүрлі діндер тарихына, қазіргі жай-күйіне байланысты дәйекті деректерге бай. Әлем­дік және отандық ойшылдар­­дың зерттеу объектісіне қатыс­ты пікірлері көптеп келтірілген. Автор бұл деректерді жай қызық­тау үшін емес, өзі зерделеп отыр­­ған қатпары көп, астарлы мә­се­лелерді оқырманына қара­пайым­дылықтан күрделілікке бірте-бірте өрлеу арқылы байып­пен жеткізу мақсатында сүзіп келтірген. Сондықтан да автор ұсынған әрбір тұжырым жай айтыла салған шикі субъек­тивтік көзқарастың көрінісі емес, жүз ойланып, мың тол­ға­нып жасаған толымды қоры­тын­ды. Қазіргі замандағы, әсіресе Қазақстандағы діндер мен дін­дарлық мәселелерінің бүгін­гісі мен келешегін ғылыми тұр­ғы­дан саралау үшін мұндай әдіс­­намалық ұйғарымдардың ма­ңызы ерекше.

Үшіншіден, еңбекте зерде­леніп отырған мәселелерді диа­лек­тикалық тұрғыдан талдауға жет­кілікті мән берілген. Бұл әсіресе оларды қайшылықтылық тұрғысынан талдауда айқын аңғарылады. Осыған сәйкес дін мен діндарлық дінсіздік, құдайсыздық, діншілдік, тақуалық, діни фанатизм, экстремизм тәрізді қарама-қарсы және қайшылықты ұғымдар арқылы сараланады. Оларды дұрыс мағынасында ұғынып қана қоймай, мемлекеттің діни саясатында, адамдардың күнделікті іс-тәжірибесі мен күйкі тірлігінде дұрыс қолданылуының қоғамда діни мәдениет құндылықтарының орнығуына тигізер зор әсері терең де кеңінен баяндалған. Бұл ретте тәуелсіз Қазақстан тұсында қоғамдағы діни қатынастарды реттеу барысында орын алған кемшіліктер де назардан тыс қалмаған. Мұны еңбекте келті­рілген республикалық және жер­гілікті жерлерде, атап айт­қан­да, Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік мемлекеттік уни­вер­ситеті студенттері арасында жүр­гізілген әлеуметтік зерт­теу­лер қорытындыларынан бай­қауға болады.

Төртіншіден, еңбекте қарас­тырылып отырған мәселелер­дің жан-жақты жай-күйі баян­далып қана қоймайды. Талдау нәтижесінде бүгінгі қоғам­дық прак­тика аса зәру болып отыр­ған діни қатынастарды, діни тәрбиені зайырлы қоғам құндылықтарына сәйкес реттеу, ұйымдастыру мәселелері бойынша ұтымды ұсыныстар жасалған. Бұл ұсыныстарды бүгінгі іс-тәжірибеге сыналап енгізудің Қазақстан қоғамы, оның болашағы жастарымыз үшін маңызы зор екендігі күмән туғызбайды.

Бесінші дәлел шығарманың тілі туралы. Еңбектің оқушылар қауымына, әсіресе студент жас­тарға арналып жазылғаны бірден байқалады. Күрделі мәселелерді логикалық туындаушылық заң­дылықтары аясында, дәйекті деректер арқылы ұғынықты тілмен баяндау ойлы біліктілікті, жоғары ұстаздық шеберлікті талап ететіндігі белгілі. Автор әдеттегідей осы жоғары талап деңгейінен көріне білген.

Қорыта айқанда, профессор А.Айталының «Дін және діндарлық» атты зерттеу еңбегі бүгінгі қоғамымыздың жасамысына да, жасына да өздерінің діни сауаттылығын, діни мәде­ние­тін қалыптастыруға зор көме­гін тигізуге мүмкіншілігі мол шығарма. Еңбектің арнау­лы курс ретінде университет сту­денттері мен магистранттары­на ұсынылуы әбден құптарлық іс. Жастарымыздың діни сауат­тылығын, мәдениетін дұрыс бағытта қалыптастыруға өзінің игі әсерін тигізері сөзсіз.

Абылай МҰХАМБЕТЖАН,

Бауыржан Жүнісов

Ақтөбе