Аймақтық қауіпсіздіктің маңызды құралы

Жалпы, ауқымы кең БҰҰ, ЕҚЫҰ, ШЫҰ, ИЫҰ және ҰҚШҰ секіл­ді бір­лес­тіктердің қызметінде халықаралық және аймақтық қауіпсіздік, ядролық қар­у­ды жою және таратпау, кедей­шілікпен күрес, азық-түлік қауіпсіздігі, саяси-экономикалық ынтымақтастық, экологиялық түйткілдер сынды басқа да өзекті мәселелерді қамтыған қазақстандық бастамалар бойынша қолға алынған шаралар жеткілікті. Бұлардың арасында аймақтық бірлестік болғанымен халықаралық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге өзіндік зор ықпалын тигізіп отырған, Қазақстан, Армения, Беларусь, Қырғызстан, Ресей және Тәжікстан мемлекеттері мүше болып табылатын ҰҚШҰ жұмысын жан­данды­руда шешуші рөлге ие Қазақстан та­рапы белгілеген басымдықтардың атал­ған ұйымның негізгі бағыт-бағ­дарын айқындаудағы маңызы ай­рық­ша.

Былтыр бұл бірлестікке мүше мемлекеттер Ұжымдық қауіпсіздік туралы шартқа қол қойылғанына 25 жыл және осы келісім негізінде оның ұйым ретінде құрылғанына 15 жыл толғанын атап өткені белгілі. Саясат жә­не қауіпсіздік саласында маңызы зор бұл екі бірдей мерейтойдың Минс­кіде (Беларусь) өткен қорытынды жиы­ны – ҰҚШҰ-ның бас органы – Ұжым­дық қауіпсіздік кеңесінің сессия­сында аталған бірлестіктің 2018 жылғы төр­ағасы болып Қазақстан бекітілген-ді.

Осы алқалы жиында Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев ұлттық қауіпсіздікті нығайту, аймақтық және халықаралық тұрақтылықты қамтамасыз ету секілді стратегиялық басымдықтар қамтылған негізгі міндеттерді нақтылап берген болатын. Халықаралық және аймақтық бір­лес­тіктерге төрағалық етуде мол тәжірибе жинақтаған Қазақстан бұл жолы да әлемдік сын-қатерлерді екшеп, оларды алдын-алуға байланысты басты мәселелердің күн тәртібіне қойылуына мұрындық болды.

Осы арада жоғарыда айтылып өт­кен, Минскіде ұйымдастырылған мерей­тойлық сессияда Президент Нұр­сұлтан Назарбаев атап көрсеткен басым міндеттерге қысқаша тоқтала кетейік.

Мемлекет басшысы Қазақстан ҰҚШҰ-ға төрағалық жасайтын 2018 жылы мүше елдердің әскери саладағы өзара ынтымақтастығын, іс-қимыл көлемін кеңейту ісіне баса назар аударылатынын жеткізді. Осы орайда әскери-техникалық саладағы серіктестікті нығайтудың маңызы айқындала түседі. Бұл өз кезегінде халықаралық және аймақтық қауіпсіздікті сақтау мен сын-қатерлердің алдын алуға оң ықпалын тигізеді. Сондай-ақ Елбасы ұйымның лаңкестік әрекеттерге қарсы тұрудың әлемдік жүйесін қалыптастыруға атсалысуын қамтамасыз ету қажеттігін күн тәртібіне шығарды. Бұл бірінші кезекте бірлестіктің халықаралық ұйымдармен ынтымақтастығын нығайтуға, олармен бірлесе жұмыс істеуіне кеңінен жол ашады. Қазіргі таңда терроризм деген аждаһа барлық қауіп-қатерлердің ба­сында тұрғанын ескере сөйлесек, ұжым­дық күштерді ортақ мүддеге жұ­мыл­дырудың маңызы арта түсетіні анық.

Бұлардан бөлек, ұйымға мүше мемлекеттердің киберқауіпсіздігіне төн­ген қауіп-қатерлерге ауызбір­шілік­пен қарсы тұру, заңсыз есірткі айналы­мына қарсы іс-қимылды жандан­дыру тәрізді бағыттар мен міндет­тер де Қа­зақ­стан Президенті тарапынан ұсы­нылды. Міне, осы аталған басым­дық­тар қазіргі таңда ҰҚШҰ-ның жұ­мысында басшылыққа алынып отыр.

Негізінде біздің еліміз күн тәрті­біндегі халықаралық және аймақ­тық мәселелерді нақтылап, саяси тұр­ғыда дұрыс бағамдап, оларды ше­шу жолдарын көрсетіп қана қой­май, өзіндік батыл іс-қимылдары­мен көптеген түйткілдерді оңтай­лан­дыруға белсенді түрде атсалы­сып келеді. Бұл іс-қимылдар шежі­ресіне тереңірек шолу жасар болсақ, тәуелсіздіктің ширек ғасырдан астам уақытындағы Қазақстанның бітімгершілік бастамаларының, саяси кикілжің орын алған аймақтардағы дағдарыстарды дипломатиялық жолмен реттеудегі қадамдарының, адамзатты толғандырып отырған түрлі жағдаяттарды шешуге қатысты аса маңызды жобаларының тұтас тарихына куә боламыз. Әсіресе еліміздің әлем­дік ауқымдағы іс-қимыл үдерісі 2017-2018 жылдардағы БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесіне мүше болуымен, осы Кеңеске 2018 жылдың қаңтарында төрағалық етуімен жаңаша сипатқа ие болды. Бұл жасампаздық жолы Қазақстанның ҰҚШҰ-ға жетекшілік жасауы арқылы өз сәтімен жалғасын тауып отыр.

Әлемдік қоғамдастықтан жоғары бағасын алып, беделді ұйымдар қатарынан көріне білген ҰҚШҰ жұмысының нәтижелі болуына Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың тарапынан енгізілген ұсыныстардың оң әсерін тигізгенін баса атап өткеніміз жөн.

Аймақтық бірлестік ретінде құ­рыл­ғалы 15 жылдан астам уақытты арт­қа тастаған ҰҚШҰ аясындағы келі­сім­дердің нәтижесінде қазіргі кезең­де елімізге шетелдік қару-жарақ, әске­ри техникаларды жеңілдікпен сатып алуға жол ашылып отыр. Мұ­ның бюджет қаржысын үнемдеп, әске­ри құрылымдарымызды, құқық қорғау саласын жаңа әрі озық үлгідегі қару-жарақтармен және техникамен қамта­масыз етуге берілген үлкен мүмкіндік екенін түсінуіміз қажет. Бұл мәселеге қатысты ҰҚШҰ көлемінде көпжылдық Әскери-экономикалық ынтымақтастық бағдарламасы бекітілгенін, соның арқасында әскери техника мен қару-жарақтар саласында қызмет көрсететін құрылымдардың жүйесін құру ісі жүзеге асырылып жатқанын айта кетуіміз керек. Бұл өз кезегінде отандық әскери өнеркәсіптің әлеуетін көтеруге, заман талабына сай дамытуға кеңінен жол ашатыны анық.

Сонымен қатар әскери сала мамандарын бірлесе дайындау шарасы да ҰҚШҰ шеңберінде оңтайлы жүзеге асуда. Бұл еліміздің әскери сала қызметшілерінің Ресей мен Беларусь елдерінде әскери жоғары оқу орындарында ақысыз немесе жеңілдікпен оқуына мүмкіндік береді.

Әскери мамандарды даярлауда Қазақстан да үлкен әлеуетке ие. Осы бағыттағы қазақстандық оқу орындарында отандық мамандармен қоса, ҰҚШҰ-ға мүше Армения, Қырғызстан және Тәжікстан әскерилерінің елі­мізге келіп оқуына мүмкіндіктер қарас­тырылған.

Бүгінде ұйым аясында құқық қорғау органдарының, төтенше жағдайлар қызметі органдарының арнайы мақсаттағы бөлімшелерін, бітімгершілік күштерді қамтып отырған ұжымдық қауіпсіздік жүйесі өз деңгейінде жұмыс істеп тұр. Қазір халықаралық терроризм мен діни экстремизмге қарсы күреске ерекше көңіл аударып отырған ҰҚШҰ-ның жұмысында аталған жүйенің қызметі зор. Жоғарыда айтылып өткен бөлімшелер түрлі оқу-жаттығу шараларына белсене қатысып, уақыт талабына сай өз деңгейлерін көтеруде.

Бүгінде Қазақстанның белсенді іс-қимылының арқасында халықаралық терроризмге қарсы күрес бойынша іс-шаралардың тізбесі қабылданған. Сондай-ақ лаңкестік топ деп танылған заңсыз ұйымдардың тізімі түзілген. Сонымен қатар ұйымның есірткіге қарсы күрес стратегиясы белгіленген. Мұның барлығы айналып келгенде ҰҚШҰ-ның әрекет ету жоспарын айқындап, нақты мақсаттар мен міндеттер бойынша іс-қимыл жасауы­на жол ашуда.

Биыл Қазақстан төрағалық етіп отырған ҰҚШҰ арнайы бекітілген іс-шаралар жоспары шеңберінде өз жұмысын жүргізуде. 2025 жылға дейінгі аралықты қамтитын бұл жос­пар әлемдік және өңірлік сын-қатер­лерді ескере отырып, ұжымдық күш­терді біріктіруді, өзара әріптестікті нығай­ту арқылы қауіп-қатерлермен жұмы­ла күресуді көздейді. Сондай-ақ орта мерзімге арналған аталған құжат­та ақпараттық қауіпсіздік саласын­да­ғы ықпалдастықты арттыру ісі қарас­ты­рылған.

Қорыта айтқанда, халықаралық қауіпсіздік пен тұрақтылықты қамта­ма­сыз ету – әлемдік маңызды мәселе. Осы орайда халықаралық және ай­мақтық қауіпсіздік шаралары тең дәрежеде қарастырылуы тиіс. Сондық­тан Орталық Азия өңіріндегі ұжымдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету мақ­сатындағы жұмыстарды бір ізге түсіре үйлестіруде маңызды құрал болып табылатын ҰҚШҰ-ның қызметі біз үшін өзге де ұйымдар секілді аса маңызды. Сол себепті біз ұйымның Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың бастамасымен құрылған, ең тиімді әскери топтасу болып саналатын Ұжымдық жедел ден қою күштерінің және Ұжымдық әуе күштерінің қызметіне, түрлі келеңсіз жағдаяттардың алдын алу шараларын қамтитын, бірлестік аясында өтетін «Канал», «Нелегал» сынды операцияларға айырықша маңыз берілуінің мәнісін түсіне білуіміз қажет. Өйткені Қазақстан тарапы белсене атсалысып отырған ҰҚШҰ аясындағы әрбір шара халықаралық және өңірлік тұрақтылықты сақтауға, жаңа сын-қатерлерге қарсы лайықты күресуге негізделген.

Жолдыбай БАЗАР,

«Егемен Қазақстан»