Солардың бірі – Мемлекет басшысының бастамасымен қолға алынған «Қазақстанның 100 жаңа есімі» жобасына аты-жөні енген алматылық Мәулен Бектұрғанов.
Мәулен мектеп қабырғасында жүрген кезінен-ақ ізденімпаздығымен дараланған. Әрбір шығармашылық адамы үшін маңызды саналатын бұл қасиет оны асқақ арманның биігіне жетелесе керек. Талмай оқыған талапты бала таңдау кезегі келгенде математикалық бағытты тереңдеп оқуға ниет танытып, О.Жәутіков атындағы физика-математика мектебін үздік бағамен бітірген. Онда оқи жүріп республикалық деңгейдегі талай олимпиадаларда бақ сынап, биік нәтижелерден көрінген. Ақпараттық технологияларды тереңнен меңгеруге талаптанған зерделі жас Халықаралық ақпараттық технологиялар университетіне оқуға түседі.
Мәулен үшін аталған білім ошағына (ІТ университеті) оқуға түскеннен кейін ғылыммен айналысуға жарқын жол ашылыпты. Заманауи технологиялармен жабдықталған лаборатория ойға алған істерді тәжірибеге айналдыруға сеп болады. Адам мен техниканың байланысы өзін үнемі қызықтыратын ол 2015 жылы адам бұлшық етінің көмегімен басқарылатын ерекше протез құрылғыны көрген сәтте, неге осы бағытта өз ойымды іске асырмасқа деген ойға қалады. Көп ұзамай бір шешімге келген Мәулен дипломдық жұмысының аясында осы мақсатты табанды түрде қолға алады.
Ол ойлап тапқан электрмеханикалы протез қолдағы бұлшық ет тамырларымен байланысу арқылы жұмыс істейді. Яғни бұл құрылғының көмегімен қалаған затыңызды ұстауға, алуға, қоюға және тағы басқа функцияларды жасауға болады. Жас ғалым болашақта тек қол емес, сондай-ақ шынтақ, иықтың қызметін атқаратын электр-механикалы протез жасап шығарсам дейді.
– Неге екенін білмеймін, біз соңғы жаңалықтардың бәрі тек АҚШ-та бар деп ойлаймыз. Бұл қате пікір. Тіпті АҚШ-тың өзінде жасанды бионикалық қол шығарылмайды. Әлемде жасанды қол шығаратын елдер өте аз. Германия, Ұлыбритания сияқты мемлекеттерде бар болғаны он шақты компания жұмыс істейді. Сондықтан мені осы сала қатты қызықтырды.
Алайда шетелге шығып оқуға, үйренуге мүмкіндік болмады. Ғаламтор арқылы, тәжірибе арқылы үйрендім. Екі жыл бойы жасаған жобамның нәтижесінде MBionics компаниясын құрдым. Қазір қазақстандық нарықта атымызды қалыптастырып келеміз. Сұраныс күн санап артуда. Енді жасанды қол жасатқысы келетін ІІІ топтағы мүгедектер шетелге бармай-ақ отандық бионикалық протез-қолдың иесі атана алады. Біздің компания өздері өндіретін жасанды қолға кепілдік береді. Біз бірінші кезекте ақша үшін емес, ғылым мен тәжірибе үшін жұмыс істейміз, дейді Мәулен Бектұрғанов.
Кейіпкеріміздің айтуынша, алғаш бионикалық протез жасау ісіне ден қойғанда аналогы бар қолды не үшін жасап жатырсың деп сын айтатындар көп болған. Отандастарымыздың осындай протездерді шетелдерден тым қымбат бағаға сатып алуға мәжбүр екені жас ғалымды қатты қынжылтыпты. Қыруар ақшаға бұл құрылғыны алуға кез келгеннің шамасы жоқ. Оны іздеп табуға да мүмкіндіктері аз. Сондықтан қолжетімді бағадағы сапалы отандық өнім шығаруға бел буған жалынды жас арманын ақиқатқа айналдырды. 2017 жылдың мамыр айын-
да «Қазақстанның 100 жаңа есімі» жобасы бастау алғанын естіген Мәуленнің достары талантты замандастарының есімі осы тізімге лайық деп танып, өтінім жіберген. Арнайы жұмыс тобы мен сарапшы комиссия онлайн дауыс беру нәтижесінде көпшіліктің қолдауына ие болған Мәулен Бектұрғановтың еңбегін жоғары бағалады. Ақылы мен білімін қатар ұштастырған қаршадай қазақ баласы елімізде мүлде жолға қойылмаған маңызды істе тың талпыныс жасады. Тәуелсіз Қазақстанның дамуына елеулі үлес қосқан «100 жаңа есім» жобасында оның аты алтын әріптермен жазылды.
Былтыр желтоқсан айында өз жобасын Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың алдында таныстырған сәтінде Мәулен жастардың ғылыммен айналысуы-
на зор қолдау танытып отырғаны үшін Мемлекет басшысына алғысын білдіріп, бұл бағыттағы жұмыстарын жандандыра беретінін жеткізген еді. Қазіргі уақытта ІТ университеттің магистратурасында білім алатын жас ізденуші, аталмыш университеттің лабораториясында талантты жастар тобымен бірге өз идеясын одан әрі жетілдіру үстінде. Соңғы уақыттары мүмкіндігі шектеулі балаларға арналған электроникасыз функционалды протездер жасауды қолға алған. Бұл протездер қолдары жыл сайын өсіп келе жатқан балдырғандар үшін барынша тиімді. Ең бастысы, басқа қымбат протездер сияқты ата-аналардың қалтасына салмақ салмайтын көрінеді.
«Әр саланың, әр адамның формуласы әртүрлі болады. Маған қол жеткізген жетістігім емес, соған жету жолында атқарылған жұмыстарым қызықты. Адам алдына үлкен мақсат қояды. Соған қол жеткізген соң әрі қарай қайда барарын білмей қалады. Миллионерлердің көпшілігінің өмір тарихын қарасаңыз, осыны байқайсыз. Сондықтан мақсат неғұрлым биік болған сайын, құлшыныс та, күнделікті процесс те соғұрлым қызықты болады. Оңай келген нәрсенің қадірі болмайды. Жұмыс процесінен ләззат алуға тырысу керек. Адам өзінің сүйікті ісімен айналысқанда ғана нәтижеге қол жеткізе алады», дейді ол.
Әрбір технологиялық өзгерістер мен жаңа жетістіктер мемлекеттің экономикалық дамуына серпіліс әкеледі. Ал ғылыми жаңашылдық көшіне ілесе алмаған кез келген мемлекет экономикалық даму барысында қандай да бір қиындыққа тап болатынын әлемдік тәжірибе дәлелдеп отыр. «Рухани жаңғыру» бағдарламасының бір тармағы саналған «Қазақстанның 100 жаңа есімі» жобасы ғылыммен айналысатын жастарды қанаттандырған бірегей озық алаңға айналды деуге негіз бар. Талантты халықтың ішінен Мәулен сияқты талапты азаматтарды тауып жұртшылыққа таныту және олардың шығармашылығын шыңдай түсу жобаның жемісі деп білуіміз керек.
Мәулен өзінің бір сұхбатында: «Қазақстан жастарының ойы мен қиялы, пікіріне шек қойылмайды. Қоғамда көпшілік батыс мәдениетіне еліктеушілікті қате деп таниды. Алайда әр нәрсенің жақсы тұстары болатынын ұмытпаған жөн. Еуропада адамдар еркін ойлайды, адамның мүмкіндігін шексіз деп бағалайды. Осының арқасында олардың экономикасы да, әлеуеті де қарыштап дамуда. Бізге де еркіндік қажет. Ой еркіндігі, пікір еркіндігі. Арманыңды іске асырудан қысылмау керек» деп ойын білдіріпті.
Аты «Қазақстанның 100 жаңа есімі» тізіміне енген Мәулен сынды бірқатар жастар елімізде бұрын соңды болмаған ерекше құрылғыларды жасап шығарды. Бұл олардың ұшқыр ойы мен қиялының, арман-мақсатының жемісі, Тәуелсіздігіміздің жеңісі. Ол жобалардың барлығы кеңге қанат жайып ел игілігіне жарап жатса, айқын мақсаттың орындалғаны сол емес пе!
Арман ОКТЯБРЬ,
«Егемен Қазақстан»
