Қытай Қазақстанға тікелей инвестиция құю көлемі бойынша 4-ші орында тұр

­

Көршілес елдер бір-бірімен алыс-беріс, барыс-келіс жасап, белг­ілі бір дең­гейде өзара ынтымақ­тас­тық­ты дамытуы заңды­лық. Осы заңдылық аясын­да өрістеп келе жатқан Қазақ­стан-Қытай байланыстары бүгінде жаңа сипатқа ие болып отыр.

Екі ел арасындағы әріп­тес­тік мәселелері Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың өткен аптада Бей­жіңге жасаған мемле­ке­­т­тік сапарында кеңінен тал­­қы­­ланып, екіжақты ын­ты­­мақ­­тастықтың басым бағыт­­­тары пысықталды. Са­пар аясында Нұрсұлтан Назарбаев ҚХР Төрағасы Си Цзиньпинмен келіссөздер жүр­гізіп, еліміз үшін оң­тай­лы уағдаластықтарға қол жет­кі­зіл­ді. Келіссөздер бары­сында іскер топтар мен жо­балар­ды жүзеге асыруға ат­сал­ы­сатын шаруашылық субъек­ті­лер Қытай Халық Респуб­ли­касымен инвести­циялық ын­­тым­ақтастықты ілгеріле­ту­­дің негізгі драй­вер­лері болып са­н­алатынына назар ауда­рыл­ды. Сондай-ақ келіс­сөздер кезінде Қытай тарапы Қазақ­станның ауыл шаруашылығы өнімін өз нарығына енгізуге, энергетика, мұнай-газ, мəде­ни-гума­нитарлық байланыстар, жаңа технологиялар мен цифр­­ландыру салаларын­дағы екі­жақты серіктестікті терең­детуге ықылас білдірді.

Жалпы, Қазақстан-Қытай қатына­сында сауда, инвести­ция салалары негізгі ба­сым­дыққа ие. Сондықтан осы мә­се­леге қатысты бір­қатар де­рек­­терге назар аудара кетейік.

Қай елмен болсын әріптес­тік орнату барысында оның саяси және экономикалық әлеуетін дұрыс ба­ғам­дап, зерделеу аса маңызды. Бұл орай­да Қазақстанның жинақтаған тә­жі­рибесі мол. Осы тәжі­ри­белер елі­­міздің өзге мемлекеттермен ынты­мақ­­тастығын дамытуда кеңінен қол­­данылуда. Мәселен, Қытайдың әлем­дік аренадағы саяси салмағы, эко­номикалық әлеуеті еліміз үшін белгілі. Сондықтан Қазақ­­стан әлемдік ауқымдағы маңыз­ды әрі ірі инвес­тор болып табылатын Қытайдың инвестициялық қуатын тиімді пайдалануды көздейді. Бұл арада экономикасы дамыған Еуропалық одақ елдерінің өздері де қытайлық инвес­торларды тарту мақсатында арнайы бағдарламалар қабыл­дап жатқанын айта кеткеніміз жөн.

Бүгінде Қытай біздің елі­міз үшін аса маңызды әрі сенім­ді әріптес мемлекет болып саналады. Қазақстан-Қытай байланыстарының бүгін­гі заманауи келбеті сауда-эко­номикалық салада айқын көрінуде. 

Екіжақты ынтымақтас­тықтың дамуына «Жібек жолы экономикалық белдеуі» бастамасы серпін берді. Бұл бағытта индустрияландыру, инвестиция салаларына қатысты бірлескен бағ­дар­ламалар түзілді. Бүгінде құны 27,6 млрд долларды құрайтын 51 жоба­ның тізімі жасалды.

Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың өт­­кен аптада Бей­­жіңге жасаған мемле­ке­т­­­­тік сапары аясында екі­жақ­­ты ын­ты­мақ­­­тастықты дамы­ту­ға жаңа сер­пін бере­т­ін, ­эко­но­микалық бағытқа негіз­­де­л­ген инвестициялық жоба­л­арға қол қо­­­йылуы да Қазақ­стан-Қытай қатына­сы­­ның одан әрі жандануына жол аша түспек.

Президент Н.Ә.Назарбаевтың сапары барысында Қазақстан Инвес­ти­ци­я­лар және даму министрлігі мен ҚХР-дың Даму және реформалау жө­нін­­дегі мемлекеттік комитеті арасында өн­дірістік қуаттар мен инвестиция­лар са­ла­сындағы Қазақстан-Қытай ын­ты­мақ­тас­тық жоспарын бірлесіп әзір­леу жөнін­дегі өзара түсіністік туралы ме­мо­­ран­думның бекітілуін ерекше атап көр­­сет­кеніміз жөн. Сонымен қатар сапар кезінде екі елдің бизнес өкіл­дері қа­тыс­қан Іскерлік кеңес өтіп, со­ның нәти­­же­сінде 8,7 млрд доллар көле­мін­­дегі 17 инвестициялық, 1,6 млрд дол­лар­­ды құрайтын 8 қаржылық, 700 млн дол­лар болатын 7 сыртқы сауда жəне 8 ком­мер­циялық емес келісім бекі­тілді. Нақтылай айтқанда, құны 13 млрд доллардан астам қаржыны құрай­тын, барлығы 40 құжатқа қол қойыл­ды. Бұл құжаттар еліміздің еркін эконо­ми­ка­­лық аймақтарын, кен орындарын иге­руге, энергетикалық жобалар жа­са­уға, био­химиялық клас­тер құруға жəне басқа да салаларға инвестиция тарту­ға мүмкіндік бермек. Айта кетейік, Іскерлік кеңесіне Қытай тарапынан 270, Қазақстан жағынан 130, барлығы 400 адам қатысқан.

Негізінде, Мемлекет бас­шысы Нұрсұлтан Назарбаев­тың қытайлық іскер топ өкіл­дерімен кездесуін ерекше атап өтуге болады. Өйткені бұл басқосуда елімізде табыс­ты жүзеге асырылып жатқан инвес­ти­циялық жобалар мен алда­ғы уақытта іске асыру көз­деліп отырған жобалар жөнін­де кеңінен ақпарат берілді.

Бүгінде Қытай әлем елдері арасында Қазақстанға тікелей инвестиция құю көлемі бойынша 4-ші орында тұр. 2017 жылы екі ел арасындағы тауар айналымы 10,5 миллиард долларды құраған. Қазір Қазақстанның мұнай-газ, химия жəне азық-түлік өнеркəсібі, машина жасау, жеңіл өнеркəсіп салаларында қытай капиталының қатысы бар 1200 кəсіпорын жұмыс істеуде. Мұның барлығы Қазақстан-Қытай әріптестігінің экономикалық тұр­ғыдағы байланыс деңгейін көрсетеді.

Қазіргі таңда Қазақстан мен Қытай арасындағы ынтымақтастықты дамытуда экономикалық серіктестікті нығайтуға басымдық берілуде. Осы орайда қытайлық компанияларымен түрлі салалар бойынша бірлескен жоба­ларды жүзеге асыруға байланыс­ты нақты келісімдер бекітіліп отыр. Бұл келісімдерде азық-түлік, авто­өнер­кәсіп, биотехнология, медицина және басқа да жобалар қамтыл­ған. Атал­ған құжаттарда экспортқа ла­йық­ты, сапалы өнімдер шығару талабы алдыңғы қатарға шығарылып отыр. 

Сонымен қатар Қытайдың ірі автомобиль компаниясымен жылына 100 000 бірлік көлік шығаратын кәсіпорын құру туралы келісімге қол қойылды. Бұл компания өнімдерінің 20 пайызын электромобильдер құрай­ды және ол еуразиялық кеңістік­тегі елдерге экспортталады. Бұл жобаға салы­натын инвестиция көлемі 1,3 млрд АҚШ долларын құрайды. Мұны еліміздегі ірі инвестициялық жобалардың қатарына қосуға болады. Аталған жобаны жүзеге асыруға қытайлық компаниялармен қатар еуропалық компаниялар да атсалыспақ. «Kazakh Invest» ҰҚ» АҚ басқарма төр­ағасы Сапарбек Тұяқбаевтың айтуынша, бүгінде Қазақстан нарығына неміс, британдық компаниялардың да қызығушылығы жоғары. Мәселен, күн қалқандарын шығаратын ірі кластерге төрт бірдей мемлекет қатыспақ. Бұл жобада Францияның, Қытайдың және Ресей мен Қазақстанның мүмкін­дік­тері біріктірілмек. Осы жоба аясын­да күн­нен қуат алатын стансалар салу көз­делг­ен. Қазірдің өзінде бұл жоба­ның өнім­деріне Ресей, Қазақстан мен Орта­лық Азия мемлекеттерінен сұраныстар түсіп жатыр. Демек біз қазір Қытай Халық Рес­пуб­ликасымен қарым-қаты­нас­тар­дың жан-жақты әрі жоғары тех­но­ло­г­ия­лық кезеңіне шықтық деп айта аламыз. 

Бүгінде Қазақстан мен Қытайдың түрлі саладағы қатынастары өзінің жоғары деңгейін көрсетуде. Басқа ел­дер­дің инвесторлары секілді қытай­лық инвесторларды да бірінші кезекте Қазақстанның нақты жоспары қызық­тырады. Қазақстанның бұл тартым­ды­лығына үстеме ретінде елімізде ин­весторларға, оның ішін­де қайта өңдеу саласына үлес қоса­тын шетелдік кәсіп­керлерге көп мүмкін­діктер беріліп отыр­ғанын айтуға бола­ды. Сондай-ақ инвесторларды қол­дауға бағытталған заңнамалық жүйе орнықтырылған.

Қазақстан мен Қытай арасындағы өзара ынтымақтастықты дамыту мәсе­лелері тек екіжақты келіссөздер шең­берінде ғана емес, халықаралық және аймақтың ұйымдар аясында да жүзеге асырылып келе жатқанын айтуы­мыз керек. Бұл орайда екі елдің Шан­хай ынтымақтастық ұйымы шең­берінде сенімді әріптес ретінде үнқатысуын ерекше атап өтуге болады. Бүгінде әлемдік деңгейдегі беделі өсіп, өзіндік жолын қалыптастырған ШЫҰ-ның Қытайдың Циндао қаласында Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаевтың қатысуымен өткен Саммитінде Қазақ­стан мен Қытайдың сенімді әріптестер екені айқын көрінді.

Жолдыбай БАЗАР,

«Егемен Қазақстан»