Соңғы жылдары Оңтүстік Кореяға Көкшетау өңірінен бет түзеген қандастардың легі азаймай тұр. Азайғаныңыз не, соңғы кезде тіпті үдеп бара жатқан тәрізді. Кешегі кеңес заманында елімізден социалистік лагерьге қараған елдерге инженер-техник тәрізді қат мамандардың жіберіліп тұрғандығын білуші едік. Геологтарымыз Моңғолияда кен-барлау жұмыстарын жүргізгенін, дәрігерлеріміз сонау Африкадағы Сомали, Конго Демократиялық Республикалары тәрізді мемлекеттерде науқастарды емдегені жалпақ жұртқа жақсы мәлім.
Ел шетін тұмшалаған темір тордың ыдырауы мұң екен, бұрын жалпақ жұртқа беймәлім болып келген шетелдерге емін-еркін шығуға мүмкіндік пайда болды. Соның бір сорабы – Корея. Әрине, Кореяда емешегі үзіліп күтіп отырған нағашымыз жоқ, ат арытып, сабылған жұрт жұмыс істеуге барады. Бірақ барып-келгендердің айтуына қарағанда, ол жақта біздің еңбек мигранттарын ең лас, ең ауыр, азапты жұмысқа жегетін көрінеді. Көрешекті көретін қазақ, қырғыз, өзбек мигранттары.
– Осы жігіт бар-жоғы бір жылға жетер-жетпес қана жұмыс істеді. Алдында телефон арқылы хабарласқанда, енді бір айдан соң елге қайтамын депті пақыр, – дейді жаназа дастарханының үстінде айтпай келген ажалдың анық себебінен хабардар біреу.
– Бара сала радиациясы көп зауытта жұмыс істеген екен, – дейді екіншісі, – ақшаға қызыққан ғой.
Ақша демекші, ел ішіндегі «сымсыз телефон» Кореяға барып жұмыс істегендер ауылда қалған әке-шешесіне айына 800 мың, енді біреуі бір миллион теңге жіберіпті деген қауесет әңгімелерді жеткізіп жатыр. Осы оқиғадан кейін біз де сол жаққа барып жұмыс істеп келген бір азаматты іздеп таптық. Аты-жөні − Самат Көшімбаев.
– Мен Кореяға 2015 жылы бардым. Ол кезде жеңілдеу еді. Қазір олар да шеттен келетін заңсыз жұмыс күшін тежей бастады. Құрылыста жұмыс істедік. Зәулім көп қабатты үйлерді салдық. Біздегідей қалаған уақытта темекі тарту, тамақ ішу деген атымен жоқ, бәрі өлшеулі мөлшермен. Өз міндетіңді өлсең де, тірілсең де мінсіз атқаруға тиіссің. Барған бетте ас-ауқатына үйрене алмай азапқа түстік. Кәдімгі қара нан таба алмай қиналдық қой. Шет жағалап ондағы жайды естігеннен кейін өзіміз де тура тозақтың өзіне салса да, бақұл болып бардық. Сосын лажсыз көндік. Көзге түсіп қалмайық деп жұмыс істейтін жеріміз бен уақытша баспанамызды ғана білдік.
Барынша ықшам айтылған Саматтың осы бір ауыз сөзінен біраз жайды аңғаруға болар еді. Оның айтуынша, Оңтүстік Корея қазір жедел дамып жатқан ел болғанымен, құрылыста, зауыт-фабрикаларда жұмыс күші жетісе бермейді. Олардың қожайындарына сырттан келген жұмысшы тиімдірек, әлдеқайда арзанға түседі. Содан соң денсаулыққа зиянды, ең қиын жерге өздері тіленіп келген, оң-солын бажайлай алмайтын мигранттарды салады.
Кореяны жағалағандардың түгелге жуығы өзіміздің қазақтар. Сол жақтан азын-аулақ тиын-тебен әкелсе, жер үстіндегі жұмақ құдды сол елде орнап тұрғандай дырду-дақпыртын молайтып жібереді. Үстіміздегі жылы әлеуметтік желіде Кореяға ХХІІІ қысқы Олимпиаданы тамашалауға барған екі қазақстандықты әуежай жертөлесінде ұстап, әрі қарай аттатпай жатқаны жөнінде хабар тараған болатын. Бұл да жайдан-жай емес, өйткені Олимпиада кезінде шекарадан өтіп кету оңай деп, асығыс-үсігіс аттанған отандастарымыздың жаңа легі пайда болды. Қазір Көкшетаудың туристік фирмаларында Кореяға құжат рәсімдеушілердің қатары көбейіп келеді.
– Алдымен Астана арқылы Алматыға, одан Сеулге ұшамыз. Арғы-бергі билет құны 400 мың теңгеге жуық. Турист ретінде бара жатқан соң 110 мың теңгені бес күнге қонақ үй үшін төледім. Өзге де жол шығынын қоса есептегенде 700 мың теңгеге жуық қаражат қажет. Одан арғысын маңдайға жазылғаны біледі, – дейді турфирмада жолықтырған Кенжебай есімді бауырымыз.
Әрине, турфирмадағыларға бәрібір. Шындығын айтқанда, оларға халықтың солай қарай ұмтылғаны керек. Негізінде, қаншама ақша шығындап шекара түбіне жеткенімен, әрі қарай аса алмай қалғандары да бар. Сонда қаншама теңге босқа күйіп кетті дей беріңіз. Дәл қазір бейресми дереккөздері Оңтүстік Кореяға турист ретінде барып, сонда жұмыс тауып қалып қойған 40 мыңға жуық қазақстандық бар екенін айтып отыр. Әрине, бұл тек бейресми көрсеткіш, білетіндердің айтуына қарағанда, одан да көп болуы мүмкін.
Өткен жылы Қазақстанға Оңтүстік Кореядан отандастарымыздың аударған ақшаларының мөлшері бұрнағы жылғы 9 миллиард теңгенің орнына 18,8 миллиард теңгеге жеткен. Осы көрсеткіш бойынша көршілес Ресейден кейінгі екінші орынды еншілеппіз. Бұл не деген сөз? Кореяда жұмыс істеп жатқан қазақстандықтардың аз емес екендігінің дәлелі, екінші жағынан, олардың отбасына жіберген ақшалары еліміздің экономикасына қызмет етіп, пайда әкеліп жатқандығы. Солай бола тұра, «Арқада қыс жайлы болса, арқар ауып несі бар?!» дегендей, ел аман, жұрт тынышта, жұқалап айтқанда, көз көріп, құлақ естімеген Кореяға кету жақсы нышан емес.
Дәл қазір мемлекет тарапынан ауыл-аймаққа қыруар қамқорлық көрсетілуде. Жермен айналыссаңыз да, мал бақсаңыз да ықтиярыңыз білсін. Қаншама бағдарлама жұмыс істейді. Тек еңбек ете біл. Азын-аулақ тиын-тебен табамын деп өзгенің зиянды қалдығын жинастырып, денсаулығыңды құртқанша, өз еліңнің өркен жаюына үлес қосқаның артық емес пе?
Жоғарыда біз айтқан, өзіміз қатысқан жаназа бір ғана мысал. Ал өзге елден қанша адамның тәніне сырқат жұқтырғанын кім есептеп жатыр. Өмірі осылай қиыларын білгенде бұл да ол жаққа аттап баспас еді. Өкініштің соқпағын өзге жұрт баспасын деп қалам тербеуге тура келгені.
Байқал БАЙӘДІЛ,
«Егемен Қазақстан»
Ақмола облысы