− Қала сыртындағы, мектеп жанындағы және күндіз келіп демалатын лагерьлер спорттық, сауықтыру, экологиялық және тілдік бағыттарымен ерекшеленеді, − дейді Семей қалалық білім бөлімінің бастығы Наталия Фесенко. − Лагерьлерде баланың дүниетанымына қатысты түрлі үйірмелер жұмыс істейді. Биыл балаларды сауықтыруға, демалтуға көп көңіл бөлініп жатыр. 2018 жылы балалар демалысы үшін бюджеттен 28 млн 625 мың теңге бөлінген. Бұл өткен жылмен салыстырғанда 6 млн 201 мың теңгеге артық. Ал тұрмысы төмен отбасылардың балалары келуі үшін 11 млн 950 мың теңге қарастырылды. Лагерлерді жөндеуге 13 млн 455 мың теңге берілсе, оның ішінде ыстық тамақ үшін 300 мың теңге бөлінді.
Наталия Фесенконың айтуынша, қала сыртындағы жаздық лагерьлерге қажеттілік күн сайын артып отыр. Себебі, маусым айында басталатын лагерь жолдамасының ақылы түрін оқушылар сәуірден бастап кезекке тұрып, сатып алады. Таласта қызығушылық та бар. Себебі лагерьлерде демалыс жақсы ұйымдастырылады. Қазіргі уақытта шағын орталықтар мен балабақшалар сияқты балалардың жазғы лагерьлерін де мемлекет пен жекеменшік әріптестігі негізінде салып беруге болады.
− Бірақ, әзірге ешбір кәсіпкер лагерь салып бергісі келмей отыр, − деді Семей қалалық білім бөлімінің бастығы Н.Фесенко. Себебі бұл кәсіп түрі жыл бойы емес, тек жазғы маусымда ғана қолға алынатындықтан, кәсіпкерлер пайда жағына да қарап отырса керек. Биыл балалардың толық демалысы үшін 28,625 миллион теңге бөлінді. Осының 15,4 миллион теңгесі қала сыртындағы жазғы лагерьлердің әрлеу-жөндеу, құрылыс жұмыстарына белгіленген еді. Бірақ бұл қаражат жетпей жатыр. Соңғы екі жылда ғана лагерьлерге там-тұмдап көңіл бөліне бастағандықтан, ескіріп кеткен шатырларды, терезелерді ауыстырып, балалар ойнайтын алаңқайларды жасақтай бастадық.
Мәселен, «Түрксібке − 50 жыл» лагеріндегі барлық корпуста шатырларды түбегейлі жөндеп шықса, «Жас қанатта» бассейнді жөндеп, құлайын деп тұрған асхананы қалыпқа келтірген. Әрине бұлардың барлығы да сонау Кеңес өкіметі тұсынан қалған лагерьлер болғандықтан, тозып-ақ кеткен. Жаңадан салғанға бюджеттен қаржы жетпейді. Сондықтан ескі ғимаратты қайта жөндеп, жыл сайын балаларды күтіп алуға ғана мүмкіндік бар. Жоғарыда айтқан «Түрксібке − 50 жыл» және «Радуга» лагерьлерінде шомылатын жер жоқ, суға түсуге мүмкіндік тек «Жас қанатта» жасалған. Қала әкімдігі ересек оқушыларға арналған еңбек лагерін қалпына келтірмек болыпты. Бірақ оған да қаражат жоқ.
− Қала балалары «Приречное» сияқты ауылдық жерлерге сапар шексе, сол жерде алқапта 3 сағат жұмыс істеп, үлкендерге көмектессе деген ойымыз болып еді. Одан да ештеңе шықпады. Мәселе балаларды ас-ауқатпен қамтуға келіп тірелді. Яғни тамақтандыруға қаражат табылмады. Біз балалар өздерін жердің қожайыны, фермер ретінде сезінсе деп ойлаған едік, − дейді Н.Фесенко.
Бір айтарлығы, Елбасының «Рухани жаңғыру» бағдарламасына орай Семей өңірінің оқушылары дәл қазіргі уақытта Қазақстан мен облыстың барлық тарихи және қасиетті жерлерін аралап жүр екен.
Сондай-ақ «қауіпті топтағы» балалардың да демалысы назардан тыс қалмайды. Қазіргі таңда кәмелетке толмағандар бойынша полицияда есепте 23 оқушы, мектепішілік есепте 35 оқушы тұр. Бұл балалардың тәрбиесі, психологиясы ескеріліп, қоғамдық жұмыстарға шақырылатын болмақ. Психологиялық тренингтер ұйымдастырылып, алдын алу шаралары жүргізіледі.
− Тұрмысы төмен отбасылар балалары да басты назарымызда, − дейді Наталия Фесенко. − Биыл жазғы және мектеп жанындағы лагерьлерде көп балалы және жағдайы жоқ отбасылардан 5900 бала демалуда. Оның ішінде 522 бала асырап алған отбасылардан, ал 195 тәрбиеленуші №8 және №5 мектеп-интернаттардан қамтылып отыр. Балалардың әрқайсысы өзінің көңілінен шығатын бағытты таңдап алады. «Радуга» лагерінде туризм саласына ден қоюды, орманда, тау-таста қалай жүруге болатынын үйретеді. «Түрксібке − 50 жыл» лагері мен Назарбаев зияткерлік мектебінің жазғы лагерьлерінде балалар демалып қана қоймай, қазақ, орыс, ағылшын тілдерін меңгереді. Тілдік бейімдегі лагерьлерде 2000 оқушы демалды. Сондай-ақ Семейдегі облыстық биологиялық орталықта 600 оқушы демалып, табиғат пен экология саласына ден қоюда. Спорттық шараларды ұнататындарға «Радуга» лагерінің есігі айқара ашық.
Иә, осы қызықтың бәрі барлық балаға жетпей жатқандығы өкінішті. Өйткені балалардың жазғы демалыс лагерінің материалды-техникалық базасын жаңарту керектігі проблема болып тұр. Семей қаласының әкімі Ермак Сәлімов қала маңындағы «Жас қанат», және «Радуга» лагерьлерін аралап, ескірген жиһаздар мен ойын алаңдарын жақсарта түсу қажеттігіне көз жеткізген-ді. Қала басшысы балалардың жазғы лагерьлерінің техникалық базасын жаңартып, материалдық жағынан қамту керектігін айтқан болатын. Жаңадан лагерь салу мүмкін емес. Сондықтан зауыттар мен кәсіпорындардың 1980 жылдары салынған ескі лагерьлерін жаңарту өте өзекті. Жазда кем дегенде 15 мың бала сауығып, демалуы қажет болса, қазір қала лагерьлері небәрі 4 мың баланы қамтып отыр. Қыста да демалатын, шаңғы тебетін орындар жасау, қысқы демалыстарды пайдалы өткізу де жолға қойылуы керек.
Сондай-ақ денсаулығы жағынан әлсіз немесе науқас балалар да бар. Оларға арнайы медициналық сауықтыру орындарында жаздық ойын алаңдары, түрлі ем шаралар жасау қолға алынған.
− Балалардың ересек жастағылары жазда бос жүрмей, еңбек етуге ұмтылады, деді қалалық білім бөлімің бастығы. Қаланы көгалдандыру, абаттандыру бригадаларында 15 мың жасөспірім жұмыс істеуге ниет білдірді. 1800 бала жөндеу-құрылыс жұмыстарына атсалысып жатыр. 938 бала мектептердегі еңбек жасақтарының құрамында жүр. Ал ауыл балалары әке-шешелеріне көмектесіп, егін алқаптарында жұмыс істей алады. Бір сөзбен айтқанда, бала демаламын, еңбек етемін, тіл үйренемін, яки денсаулығымды түзеймін десе, яғни қандай талап қойса да, біз барлық мүмкіндікті жасауға тиіспіз.
Раушан НҰҒМАНБЕК,
журналист
СЕМЕЙ