Жиын екі жыл сайын бір рет, Түркия мен одан тыс жерлердегі университеттер арасында өтеді. Бұл кездесу Орталық Азияда тұңғыш рет ұйымдастырылып отыр. Осы шараның ұйытқысы болып отырған Назарбаев Университеттің президенті Шигео Катсу: «Назарбаев Университеттің шаңырағында түркі тіл білімінің білгірлерін көргенімізге қуаныштымыз. Назарбаев Университет білімнің, Астана қаласы өркениеттің орталығына айналды. Осы конференция сіздердің тың, терең зерттеулеріңізге жаңа серпін береді деп ойлаймын», деді. Әлемдегі түркі тілін зерттеуші ғалымдар Қазақстанды түркі дүниесінің орталығы, қазақ тілін түркі тілдерінің ең байы деп есептейді. Упсала университетінің профессоры Эва Чато: «Бұл ғылыми конференция өз тарихында тұңғыш рет түркі әлемінің жүрегінде, алтын қазығында өтіп отыр. Түркі халықтары Еуразия кеңістігінде тарыдай шашылған. Қазақстан сол кеңістіктің тура ортасында орналасқан. Бұл жиын түркі тілдерде сөйлейтін ұлттардың бас қосқан орталығында өтуімен де құнды. Мен өзім, түркі әлемінің орталығына келгеніме аса қуаныштымын», деді.
Халықаралық Түркі академиясының қолдауымен өткен конференцияның ашылу салтанатында сөз сөйлеген академия басшысы Дархан Қыдырәлі Қазақстандағы түркітану ғылымының жаңа кезеңін Халықаралық Түркі академиясының Астанада құрылуымен тікелей байланыстыруға болатынын атап өтіп, түркітану ғылымына еңбек сіңірген ғалымдарға арнайы марапаттар тапсырды.
Халықаралық Түркі академиясының В.Томсен медалімен Франкфурт университетінің профессоры, қазіргі түркі тілдері мен көне түркі тіліне байланысты іргелі зерттеулерімен түркітану ғылымына ерен еңбек сіңіргені үшін Ирина Невская, қырым татарлары, қадай және қазақ тілдеріне байланысты зерттеулері үшін А.Мицкевич университетінің профессоры Генрик Янковский, ал Түркі академиясының арнайы алтын медалімен салыстырмалы түркі тіл білімі, қадай және қашқай тілдерін зерттеуде жетістікке жеткені үшін Упсала университетінің профессоры Эва Чато марапатталды.
Түркі тілдерінің ортақ және жекелеген өзекті мәселелеріне арналған бұл конференция түркітанудағы маңызды ғылыми жиындардың қатарында. Түркі тіл білімінің көне және бүгінгі заңдылықтары ғалымдар үшін аса маңызды болып отыр.
«Бұл ғылыми басқосудың түркітану үшін маңызы ерекше. Бұл екі жыл сайын, дәстүрлі түрде әр елде өтіп келе жатқан жалғыз конференция. Қазақстанның түркітануға ерекше көңіл бөлетіні себепті, биыл осы елде бас қостық. Бұл түркі тілдерін зерттеп жүрген ғалымдар үшін қазақ тілін, қазақ халқын етене тани түсуге тамаша мүмкіндік. Мен бұл елдің ғылыми ортасымен де, халқымен де ерте кезден таныспын. Еуразия университеті, Франкфурт университеті және Берлиндегі посткеңестік елдердің тілі мен мәдениетінің байланысын зерттейтін университетпен бірлесіп атқарып жатқан бір жобамызды аяқтап қалдық. Мен жоба жетекшісімін. Бұл менің ғылыми жолымның бір бағыты. Қазақстандағы түркі тілдерінің әлеуметтік-лингвистикалық қарым-қатынасын Еуразия университетінің профессорлары Сәуле Тәжібаева, Нұрилә Шәймерденовамен бірлесіп зерттеп жатырмыз. Сонымен қатар көне түркі тілін, Алтайдағы көне түркі ескерткіштерінің тілін зерттеймін. Бұл конференцияда бүгінге дейін атқарылған жұмыстарды басқа түркітанушылармен бірлесіп, салыстырып, сараптадық», деді Ирина Невская.
Үш күнгі ғылыми жиын аясында «Сібірдегі жойылып бара жатқан түркі тілдерінің құжаттамасы», «Түркі және басқа да трансеуразиялық тілдердегі әртүрлі мәнділік пен реттілік» тақырыптарында семинарлар өтті. «Жалпы, түркі тіл білімінің заңдылықтарын, Сібірдегі жойылып бара жатқан түркі тілдерінің мәселелерін, Еуразия тілдерінің салыстырмалы теориялық және күрделі етістіктерге байланысты грамматикалық ерекшеліктерін талқыладық. Жалпы, түркі тілдерін заманауи теориялық көзқарастар тұрғысынан қалай зерттеуге болады дегенге жауап іздедік», деді Назарбаев Университеттің профессоры Юлай Шамилоғлы.
Сонымен қатар Қазақстанның латын әліпбиі нұсқасы да сөз болды. А.Байтұрсынов атындағы Тіл білімі институтының профессоры Әлімхан Жүнісбек баяндама жасап, өз тұжырымдарын ортаға салды.
Бағашар ТҰРСЫНБАЙҰЛЫ,
«Егемен Қазақстан»
