КЕЛДІБЕКОВ ӨЗ ЕРКІМЕН ЕРІКСІЗ КЕТТІ
Қырғыз елінің саяси өмірінде тағы бір үлкен жаңалық болды – желтоқсанның алғашқы күні жаңа сайланған президент Алмазбек Атамбаев мерзімінен біршама бұрынырақ қызметіне кіріссе, арада екі аптаға жетпейтін уақытта парламент төрағасы Ахматбек Келдібеков қызметінен өз еркімен кетті. Өз еркімен деген сөз оқиғаның сыртқы көрінісі ғана, шын мәнінде оған парламент спикері мәжбүр болды. Яғни, өз еркімен еріксіз кетті. Солай, «өз еркімен» кетпесе, депутаттар оны дауыс беру арқылы кетірер еді. Келдібековке тағылған айыптардан кейін оның төраға болып қалуы мүмкін емес еді. Осы жерде айта кететін бір жай: спикерге қарсы мәселені «Атамекен» партиясы көтерді. Ал Келдібеков – парламентте ең көп орны бар, сондай-ақ белгілі дәрежеде кешегі Бакиевке іш тартатын партия саналатын «Атажұрт» партиясының өкілі. Спикер болу да соның арқасы еді. Бұл мәселенің күн тәртібіне шығуы да сол саяси күштер, партиялар күресінің бір көрінісі екені анық. Келдібековке тағылған басты айып – төраға болып сайланған соң, өткен жаңа жыл мерекесі кезінде 4 күн бойы өзінің қызметке тағайындалуын «Каприз» дейтін таудағы курортта қылмыскер топ жетекшісі Қамшы Көлбаев дегенмен бірге атап өтіпті. Оны депутаттық комиссия «депутат мәртебесі және депутаттық әдеп кодексі жөніндегі бапты бұзғандық, сол арқылы депутат атағына кір келтірді» деп бағалаған. Әрине, қылмыстық топтың басшысымен жақын жүру, араласу – үлкен айып. Оған тағылған басқа айыптар да осал емес. Ол біреудің жеке ұшағымен Астрахань қаласына сапар шегіп қайтыпты. Оған үкіметтің қаржысы кетпегенімен, парламент басшысына сонау жер түбіне қыдырып жүруі жараспайды-ақ. Оның есесіне бір қора депутатты Малайзияға апарып, серуендеткені Қырғызстандай кедейлеу елдің қалтасына айтарлықтай салмақ түсіріпті. Бірақ, оны спикер айып көрмейді. Ол өзіне тағылған бір айыпты ғана мойындапты. Өзінің көмекшілеріне, таныстарына – 33 адамға мемлекеттік «мәртебелі» автокөлік нөмірлерін таратқан екен. Енді бұл үшін басқалардың жазаланғанын алға тосып, ақталады. Сөйтсе де, осындай ұсақ нәрсемен спикердің айналысуы, әуес болуы да, оның ұсақтығын аңғартпай ма? Келдібеков көп нәрсені мойындамайды. Өзінің қайынатасын қоғамдық кеңесші етіп жұмысқа орналастыруын өте орынды санайды. «Тек туыстар ғана шындықты айтады, – дейді ол. – Егер менің мүмкіндігім болса, елдің әр аймағынан өзіме кеңесшілер алар едім. Менің қайынатам ОК-де жұмыс істеген. Әкім болған. Оның кеңестерін тыңдауға болады». Бірақ онымен депутаттар келісе қойған жоқ. Депутаттық комиссия оның жүрген жерінде «бай-манаптық мінез көрсетіп, астатөк дастарқан жайдыратынын, қырып мал сойдыратынын», ел тарығып жатқанда, қымбат курорттарға барып, дүние шашатынын айып көрсе, Келдібеков: «Барлық адам демалады, менің де демалуға құқым бар», деп әріптестеріне кейиді. Келдібеков кетті. Оның орнына ҚСДП өкілі Асылбек Жиенбеков сайланды. «Атажұрт» партиясы фракциясының оны өткізбей тастау әрекетінен түк шықпады. Өйткені, парламентте құрылған жаңа коалицияда бұл партия жоқ. Коалицияға ҚСДП, «Республика», «Ар-намыс» және «Атамекен» партиялары бірігіп отыр. Ол үкімет басшысын да тағайындады.* * *
КӨСЕМНЕН КЕЙІН КӨСЕМ КЕЛЕ МЕ?
Корея халық-демократиялық республикасының көсемі, өздерінше айтқанда, «қымбатты жолдас, ұлы көсем және КХДР маршалы» Ким Чен Ир қайтыс болды. Бір елдің ғана емес, әлемдік саясаттағы белгілі тұлға дүниеден озды. Оған әлем жұртшылығы назар аударып отыр. Дүниеден өткен, оның үстіне жаңа өткен адам туралы ғайбат сөз айтудың жөні жоқ. Оның қазасын аза тұтып, еңірегенде етектері толып жатқан ел бар, халық бар. Көсем ретінде, рухани басшы ретінде ол талайлардың жанына жақын болды, олардың өміріне бағыт-бағдар берді, олардың жүрегіне сақталатындай бойтұмарға айналды. Оны ешкім де жұлып тастай салмас. Біз әсте де олардың сезіміне тиіскелі отырғанымыз жоқ. Әркімнің өз көзқарасы, өз талғамы бар. Біреуге жаққан екіншіге жақпайды. Тұлға, саясаткер, басшы туралы біздің де өз пайымдауымыз айқын. Ол басқалардың, әсіресе, Ким Чен Ир туралы пікірлерімен үйлесе бермейтіні де заңды. Оқырман біздің пікірлерімізді де осы тұрғыдан қабылдар. КХДР – әлемдегі ең жабық, құпиясы көп ел. Халқы ашқұрсақ дейміз. Соған қарамай, ядролық қаруы бар. Сонысымен айналасын ғана қорқытып қоймайды, бүкіл әлем халқын шошытады. Мұндайды басқадан қайыр сұрап тұрып, шоқпарымен қорқытады десе болар. Бұл елде халықтың талай рет ашаршылыққа ұшырағаны, оған әлемдік ұйымдардың, жеке мемлекеттердің тарапынан қайырымдылық көмек көрсетілгені де шындық. Тағы бір шындық – ол ядролық бағдарламасын, рас болса, сондай қаруын әркез саудаға салады. Әлемнің АҚШ, Қытай, Ресей, Жапония сияқты жетекші елдері онымен келіссөз жүргізуге мәжбүр. Осындай саудалы саясат жүргізіп келе жатқан елдің екі-ақ досы бар – Ресей мен Қытай. Солармен ғана қарым-қатынаста, солармен ғана араласады. Белгілі дәрежеде қолдау да көреді. Бұл елге ықпал ететін де солар ғана. Міне, сол елді 63 жыл тарихында екі-ақ адам – Ким Ир Сен мен енді дүниеден озып отырған Ким Чен Ир басқарды. Билік әкеден балаға мұрагерлік жолмен беріліп келе жатыр. Ким Ир Сен 46 жыл билік тізгінін ұстаса, Ким Чен Ирдің үлесіне 17 жыл тиді. Енді билік Ким Чен Ирдің кіші ұлы Ким Чен Ынға ауысатынына жұрт күмәнсіз. Бүгінге дейінгі билік басында болғандардың саясатында ешқандай айырмашылық жоқ. Қатаң социалистік диктатуралық жүйені ұстанды. Ол жақсылыққа жеткізген жоқ. Тарих бір халықты екіге бөліп, олар ұстанған жүйелерді жарыстырып, салыстырып көріп еді, айырмашылық аспан мен жердей болды. Біреуінде, басқасын былай қойғанда, халық ашқұрсақ, екіншісі, әлемдегі ең дамыған елге айналды. Цифр тілімен айтсақ, оңтүстігінде солтүстігіне қарағанда ІЖӨ көлемі 40 есе, жан басына шаққанда 20 есе жоғары. Енді алдағы уақытта сол жүйе жалғаса бере ме, дейді жұрт. Басқаша таңдау жоқ сияқты. Әлі 30-ға жетпеген (біреулер 27, 28, 29 дейді) Ким Чен Ынның тәжірибесі жоқ. Тек қалыптасқан жүйеге иелік етсе, соның өзі үлкен олжа болмақ. Әрине, бұл – алғашқы кезеңнің мәселелері. Одан әрі өмір өзгеруге тиіс, дейді сарапшылар. Осы жерде жұрт талай ойды алға тартады. Жаңа көсем дәуіріндегі КХДР-ға Қытай қатты ықпал етпек, оның Батыстың жетегіне кетуіне жол бермейді. Ресей де қарап қалмас. Әсіресе, оның ақпарат құралдары бүгінгі күндері Ким Чен Ир жайында айтарлықтай жылы да жағымды хабарларға көп орын берді. Біраз жұрт екі Кореяның қосылуын да сөз қылады. Жұрт шын мәніндегі демократиялық ел туралы әңгімені қозғай бермейді. Мамадияр ЖАҚЫП.
