Арқыраған аяз бен аптап ыстыққа қарамай, қар мен дауылда бастарын қатерге тігіп науқастарға жедел көмек беруді, оларды тасымалдауды, кеңес беріп, операциялар жасауды және донорлық органдар мен биоматериалдарды жеткізуді қамтамасыз ететін Республикалық санитарлық авиация орталығының қызметкерлері бүгінге дейін 15 мыңнан астам қазақстандыққа жедел медициналық қызмет көрсеткен. Оның ішінде акушерлік қауіп-қатері және патологиясы бар 2537 жүкті әйел, 2460 жаңа туған нәресте мен патологиясы бар 3249 бала әуе жолымен жылдам жететін білікті бригада көмегіне жүгінген. Бұған қоса қан айналымы жүйесі ауруы бар 2365 пациентке, жазатайым оқиғалардан, улану мен жарақаттанудан зардап шеккен 3177 адамға және өзге де 1458 сырқатқа көмек көрсетілген. Қазірге дейін санитарлық авиация орталығы тарапынан көрсетілген 15395 медициналық қызметтің 11464-і науқастарды тасымалдау түрінде жүзеге асса, 3027-сі кеңес беру арқылы орындалған. Ал әуе жедел жәрдемі жасаған операцияның саны 904-ке жеткен. Сондай-ақ соңғы үш жылда 60-қа жуық донорлық орган мен биологиялық материал тасымалданған. «Бүгінгі таңда санитарлық авиацияда донорлық органдарды тасымалдау бағыты белсенді дамуда. Өйткені елімізде ағза ауыстыру операциясы жыл сайын артып келеді. Донорлық органдарды ауыстыру жоғары технологиялық үдеріс болғандықтан ең алдымен, тасымалдау жеделдігін ерекше талап етеді. 2015 жылдан бастап санитарлық авиациямен 60-қа жуық донорлық орган мен биологиялық материал тасымалданды», дейді «Республикалық санитарлық авиация орталығы» РМК директоры Нұржан Отарбаев.
Орталықтың мәліметінше, қазіргі уақытта санитарлық авиация қызметіне 33 әуе кемесі пайдаланылады. Оның 22-сі ұшақ, 11-і тікұшақ. Барлығы пациенттерді қауіпсіз тасымалдауға мүмкіндік беретін қажетті медициналық техникамен жарақталған, лицензияланған әуекомпаниялары арқылы қызмет көрсетеді.
Барлық өңір қамтылған
Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев «Ауыл тұрғындары үшін медициналық көмектің қолжетімділігін кеңейтуге айрықша назар аудару қажет» деп атап өткен болатын. Орталық басшысы осы мақсатқа жету үшін еліміздің барлық өңірінде санитариялық авиация ұтқыр бригадаларын жедел басқаруға және тұрақты дайындығын қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін санитарлық авиация қызметі ұсынылғанын жеткізді.
«Санитариялық авиация қызметінің аймағын кеңейту бойынша, әсіресе ауылдық жерлерде белсенді жұмыс жүргізілуде. Оған жаңа ұшу бағытын, қону алаңдарын және ұшу-қону жолақтарын игеру жұмыстары кіреді. Алғашқы уақытта әр облыстың тек үш-төрт аудан орталықтарында ғана ұшулар жүзеге асырылған болса, бүгінде жағдай күрт өзгерді. Санитариялық авиация нысанында медициналық көмекпен Астана, Алматы қалалары мен еліміздің 14 өңірі, аудан орталықтарының халқы толықтай қамтылды. Сөйтіп шалғайдағы және жетуі қиын аудандардың тұрғындарын уақтылы және сапалы мамандандырылған медициналық көмекпен қамтамасыз етуге мүмкіндік туды», дейді Н.Отарбаев.
20-ға жуық елден 47 қазақстандық тасымалданды
Еліміздегі санитарлық авиация шетелде ауыр халде жатқан Қазақстан азаматтарын және қандастарды халықаралық тасымалдауды да жүзеге асырады. Жыл сайын ел территориясынан шетте жүрген 10-нан астам қазақстандық медициналық көмектің бұл түрін қажет етеді екен. Биыл жыл басынан бері шетелден 8 науқас елге жеткізілген. Сонымен бірге шетелдік медициналық мекемелерге емделуге пациенттерді тасымалдау да «әуедегі жедел жәрдем» арқылы орындалып келеді. Орталық қызметін бастаған 2011 жылдан бүгінге дейін санитариялық авиациямен Тайланд, Түркия, Швейцария, АҚШ, Оңтүстік Корея, Египет, Қырғызстан, Қытай Халық Республикасы, Ресей Федерациясы сияқты 20-ға жуық елден 47 қазақстандық елге жеткізіліпті.
Өлім-жітім деңгейі 20-30 процентке төмендеді
2011-2015 жылдары табысты жүзеге асырылған «Саламатты Қазақстан» денсаулық сақтау саласын дамыту мемлекеттік бағдарламасы бойынша алғашқы медициналық көмекті дамытуға, озық медициналық технологиялар әзірлеп, енгізуге, мобильдік медицинаны және телемедицинаны, санитарлық авиацияны әрі қарай дамытуға баса ден қойылды. Соның нәтижесінде жалпы өлім-жітім деңгейі – 14%-ке, ана өлімі – 1,4 есе (аман-есен туған 100 мың сәбиге шаққанда – 12,7), сәбилердің шетінеуі 1,5 еседен артық төмендеді (дүниеге келген мың сәбиге шаққанда – 8,59). Ал 2016-2019 жылдарға арналған «Денсаулық» мемлекеттік бағдарламасы негізінде жұмысын одан ары жандандырып жатқан Республикалық санитарлық авиация орталығы жыл сайын жедел жәрдемге мұқтаж екі жарым мыңнан астам азаматқа қызмет көрсетуде. Сонымен қатар санитариялық авиация қызметі медициналық мекемелер арасындағы жол жақын болған кезде және ауа райына байланысты әуе кемесімен жету мүмкін болмаған жағдайда жер үсті жедел медициналық қызметін де көрсетеді. Санитариялық авиацияның жасаған жер үсті жедел жәрдемінің өзі бір жылда бес мыңнан асатын көрінеді.
«Территориямыздың кеңдігі мен басқа да географиялық ерекшеліктерге байланысты санитариялық авиация қызметі ерекше маңызға ие. Жедел және сапалы көмек көрсетудің арқасында ана мен бала өлімі, жарақаттану, инфаркт, инсульттен болатын өлім-жітімнің деңгейі бұрынғыға қарағанда 20-30%-ке төмендеді», дейді орталық басшысы.
Жаңа технологиялар қолданылады
Елбасы биылғы Жолдауында «Халықтың өмір сүру ұзақтығының өсуіне және медициналық технологиялардың дамуына байланысты медициналық қызмет көрсетуге деген сұраныс көлемі арта түсетін болады» деген болатын. Орталықтың жұмысымен танысу барысында санитарлық авиация қызметін дамытудың басым бағыттарының бірі де осы жаңа технологияларды – шұғыл телемедицинаны дамытып, кеңінен қолдануда және диспетчерлік қызметке арналған бірыңғай ақпараттық жүйе құруда заманауи технологияларды пайдалану жоспарланып отырғанын, сондай-ақ көлік медицинасының халықаралық стандарттарын енгізу жұмыстары жүріп жатқанына көз жеткіздік. Бұған қоса жақында Республикалық санитариялық авиация орталығының базасында Ұлттық шұғыл медициналық көмек көрсету орталығын құру да жоспарланған екен.
Нұржан Құрманғалиұлының айтуынша, санитарлық авиация қызметінің әр бағытын іске асыру әлемдік озық тәжірибені пайдалану қағидаларына (Good practice) және көрсетілетін көмек сапасын тұрақты түрде арттыруға (Total Quality Management) негізделуі тиіс. «Республикалық санитариялық авиация орталығымен ТМД аумағында алғаш рет көлік медицинасының халықаралық стандарттарын енгізу процесі басталды. Көлік медицинасының халықаралық стандарттарын енгізу көрсетілетін қызметтердің қауіпсіздігін және сапасын арттыруға ықпал етеді. Осылайша біз аккредиттелген осы стандарттар жүйесі бойынша әлемнің 10 көлік медициналық ұйымдарының қатарына кіруге мүмкіндік аламыз», дейді ол.
Ал маман дайындау және оқыту бойынша шұғыл медициналық көмек көрсетудің тәжірибелік дағдыларын иелену маңызды рөл атқарады. «Бүгінгі таңда базалық реанимация (BLS) және кеңейтілген реанимация (ACLS) стандарты бойынша шұғыл медициналық көмек көрсетудің тәжірибелік дағдыларымен санитариялық авиация қызметкерлерінің 100%-і оқытылды», дейді Н.Отарбаев.
Біз көрсеткен әрбір санда ажал аузынан құтқарылған адамның өмірі мен жылдың төрт маусымында ауа райының қолайсыздығына қарамастан қатерге басын тігіп көкке көтерілетін құтқарушы топтың еңбегі жатқаны анық. Кез келген оқыс оқиғаға сақадай сай тұратын кәсіби біліктілік пен жауапкершілікті қатар ұстанған бригада біз барған сәтте майға күйіп, ауыр халде жатқан 2 жастағы баланы құтқару үшін Мойынқұмға асығыс аттанды...
Майгүл СҰЛТАН,
«Егемен Қазақстан»
