Соған орай қажетті құжаттарды да алдырттық. Ал арызданушы хатында былай дейді: «Мен, 2015 жылдың ақпан айында аталған әскери бөлімге келісімшарт арқылы 3 жылға әскери қызметке алындым. Әскери қызмет атқару кезінде басшылық тарапынан бірнеше рет марапаттарға ие болдым. Тәртіп бұзған, не теріс қылық жасаған кездерім болған жоқ. Бірде-бір рет тәртіптік жауапкершілікке тартылған жоқпын.
2017 жылдың қыркүйек айында Түркістан (бұрынғы ОҚО) облысының Төлеби ауданына қарасты Әскери бөлім бастығы Р.Джаппаров жазбаша түрде «Ескерту хабарлама» беріп, онда келісімшарт мерзімі 2018 жылы ақпан айында бітетіні жөнінде ескерте отырып, келісімшартты ұзарту, әлде ұзартпау жөніндегі баянатымды ұсынуымды сұрады. «Ескерту-хабарламада» егер, басшылық баянатымды қабыл алып, келісімшартты ұзартуға келісім берген жағдайда, медициналық комиссиядан өтуім қажеттігі туралы көрсетіліпті. Мен хабарламаны алған мезетте, келісімшартты ұзартуға келісетінім жөнінде өтініш білдіріп, баянатымды әскери бөлім басшысына жолдадым. Сонымен 2018 жылдың қаңтар айында мені кадр бөлімі шақырып, қолыма жолдамамды ұстатып, әскери медициналық комиссиядан өтуге жіберді. Демек, басшылық маған қызметті әрі қарай жалғастыруға рұқсат берген. Содан әскери комиссиядан өтіп, соңғы сатысы терапевт қалғанда, кадр бөлімінің басшысы мені өзіне шақырып: «Басшылық, әйел адамдардың келісімшартын ұзартпаймыз деп жатыр, қайталап баянат жазыңыз, – деген соң сол ақпан айында, келісімшарт мерзімін ұзартуын сұрап қайталап баянат жазып бердім. Сөйтсем, менің медициналық комиссиядан өткеніме, жұмыс істеуге ынталы екеніме қарамастан, жаңадан келген әскери бөлім басшысы 2018 жылдың ақпан айының 20 жұлдызында келісімшарттың ұзартылмайтыны жөнінде бұйрық шығарып, қызметтен босатты. Өзім жалғыз басты анамын. Мектеп жасында бір балам бар. Ешқандай да тәртіп бұзып жауапкершілікке тартылғаным жоқ. Денсаулығым жақсы. Бірнеше мақтау қағаздарым бар. Екі ортада не себепті далада қалып қойғанымды түсінбеймін. Мені жұмыстан шығару үшін бір себеп болу керек еді ғой?».
Біз, бұл хатты оқи отырып, «Әскери қызмет және әскери қызметшілердің мәртебесі туралы» Заң мен одан туындайтын тиісті Ережелерге сүйеніп, қолда бар құжаттарды саралауды жөн деп шештік.
Сонымен, Г.Қалдыкөзова 2017 жылдың қыркүйек айында басшылық тарапынан хабарлама алған соң, өз тарапынан келісімшартты ұзарту туралы баянат жазып, кадр бөліміне тапсырады. Әскери бөлім басшысының келісімін алғаннан соң, кадр бөлімі 2018 жылдың 29 қаңтар күні Г.Қалдыкөзоваға жолдама беріп, ол 2018 жылдың қаңтар айында әскери дәрігерлік комиссиясынан өте бастайды. Содан кенеттен ақпан айының басында кадр бөлімінің бастығы Г.Қалдыкөзованы шақырып алып, «басшылық әйел азаматшалардың келісімшартын созбайтынын мәлімдеді» деп ауызша айтып, қайта баянат жазуға үгіттейді. Г.Қалдыкөзова ақпан айының 10 күні қайталап баянат жазып келісімшартты созуға қайтадан қолдау білдіруін сұрайды. Оған шекара заставасының бастығы келісімін білдіргенімен, әскери бөлім басшысының орнына келген жаңа басшы Д.Абсаматов келіспейтінін мәлімдеп 2018 жылы 20 ақпанда келісімшартты ұзартпау туралы бұйрық шығарып, Г.Қалдыкөзованы қызметтен босатады.
Көрдіңіз бе, жағдай қалай өзгергенін. Егер Қалдыкөзова кадр бөлімі бастығының үгітіне ермей екінші қайтара баянат жазбағанда ше? Онда ол дәрігерлік комиссиядан толыққанды өтіп шығып, қызметін жалғастыруға кірісер еді. Неге оны кадр бастығы шақырып алып, қайта баянат жаз дейді? Не себеп болды? Нақты себеп жоқ. Тек шекара заставасының бастығы қарсылық білдірмегенімен, әскери бөлім басшысының орнына жаңадан келген басшы қарсы екен. Неліктен? Жаңадан келген басшы бөлімдегі барлық қызметкерлерді жақсы біле қоймайтыны секілді, Г.Қалдыкөзованы да жете біле қоймайды. Ал сөйте тұра оның бұрынғы озық істеп жүрген қызметін жалғастыруына қарсы болыпты. Бұл Г.Қалдыкөзованы жұмыстан шығаруға себеп болып табыла ма? Бірақ соған қарамастан бұл істі талқылаған Шымкент гарнизоны әскери соты былай деп ұйғарыпты.
«Сот мәжілісінде анықталғандай, 26 қыркүйек 2017 жылы талапкер, Ереженің 16-тармағына сай, келісімшарт бойынша әскери қызметін одан әрі өткеруге ниет білдіріп баянат келтірген. «Әскери қызмет және әскери қызметшілердің мәртебесі туралы» Заңның 2-тармағы 1-тармақшасына сай, келісімшарт ерікті түрде Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес екі тарап арасында жазбаша жасалады және өз қолданысын мерзімінің өтуі бойынша тоқтатады. Сонымен қатар, жоғарыда көрсетілген Заңның 26-бабы 1-тармағы 3-тармақшасына сай, келісімшарт мерзімінің аяқталуы әскери қызметтен шығаруға негіз болып табылады» деп жазыпты сот.
Ал 2017 жылдың 14 қараша айында берілген «Хабарламаға» көз жүгіртсек, онда келісімшарттың уақыты 2018 жылы 20 ақпанда бітетінін ескертіп, жаңа келісімшартты жасау немесе бұзу жөнінде баянат жазу керек екенін, егер 2018 жылдың 20 ақпанына дейін жаңа келісімшартқа отырған жағдайда, әскери дәрігерлік комиссиясынан өту керектігі анық айтылады. Сөйтіп алғашқы баянат мақұлданады. 2017 жылы 14 қарашада хабарландыру беріледі. Кадр бөлімімен 2018 жылдың 29 қаңтар күні әскери қызметші Г.Қалдыкөзова әскери дәрігерлік комиссияға жолдама арқылы жіберіледі. Соңында мәселе аяқ астынан күрт өзгеріп, 2018 жылы 10 ақпанда қайта үгіттеп жазылған баянат өтініші мақұлданбай, 20 ақпанда Г.Қалдыкөзова жұмыстан босап қалады.
Қазақстан Республикасы Президентінің 2006 жылғы 25 мамырдағы №124 санды Жарлығымен бекітілген «Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерінде, басқа да әскерлері мен әскери құрылымдарында әскери қызмет өткеру ережесінің» 4-тарауының 16-тармақшасына сәйкес, келісімшарт бойынша әскери қызмет мерзімін ұзартудан бас тартылған жағдайда әскери қызметшінің назарына бас тарту себептері көрсетіле отырып, жазбаша хабарламаға қолын қойғызып жеткізіледі деп көрсетілген. Ендеше Г.Қалдыкөзова тәртібі жағынан жақсы мінезделсе, тәртіптік жауапкершілікке тартылмаса, басшылық тарапынан бірнеше марапаттарға ие болса, денсаулығы сыр бермесе, әскери бөлім басшысы оны неліктен шығарады деген сұраққа жауап берілуі керек емес пе еді? Сондықтан сот Г.Қалдыкөзованың осы конституциялық құқығының тапталғанына назар аударғанда, жоғарыда аталған Ереженің 4-тарауының 16-тармақшасының талабына сәйкес, Әскери бөлім басшысы тарапынан, әскери қызметші Г.Қалдыкөзоваға келісімшартты ұзартудан бас тартуына нақты қандай себептер болғанын анықтауға да мүмкіндік болар ма еді деп ойлаймыз.
Сонымен қатар сот, осы аталған Ереженің 37-бабы 2-бөлімі 1-тармағына сәйкес, келісімшарттың мерзімі өтуі бойынша тоқтатылатынын ескеріп, осы баптың 3-бөлімінде көзделген, келiсiмшарт талаптарында Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген жеңілдіктер, кепiлдiктер мен өтемақылар алуды қоса алғанда, адамның өз құқықтары мен оның отбасы мүшелерi құқықтарының сақталу құқығы көзделеді деген талабын қаперге алғанда жалғыз басты ана Г.Қалдыкөзованы жұмыссыз қалдырмай, оның заңды құқығының бұзылғанына да назар аударуы мүмкін бе еді дейміз. Сол кезде осы Ереженің 38-бабында көзделген, яғни келiсімшарт бойынша әскери қызметке кіретін адамдарға қойылатын талаптардың бір де біреуі Г.Қалдыкөзова тарапынан бұзылмағанын, оның тек жақсы жағынан мінезделетінін, бірнеше марапаттарға ие екенін, ешқандай тәртіптік жауапкершіліктерге тартылмағандығы да ескерілуі де мүмкін бе дейміз. Г.Қалдыкөзованың бар үміті енді жоғары тұрған сот сатысына артылып тұр. Демек, бұл мақаланың жалғасы болатыны да анық.
Александр ТАСБОЛАТ,
Абдулмахмут ПОШАТАЕВ,
«Егемен Қазақстан»
