Нева бойындағы қалада осымен екінші рет ауқымды іс-шара – Еуразия әйелдер форумы өтті. Биыл «Әйелдер жаһандық қауіпсіздік пен орнықты дамуды жақтайды» деген тақырып талқыланды.
Санкт-Петербург – тұрғын халқының саны жөнінен Ресейдің екінші үлкен қаласы, онда 5 млн-нан астам адам өмір сүріп жатыр. Іргетасын 1703 жылы Ресей империясының дара билеушісі, реформатор – I Петр қалаған. 1712-1918 жылдары Ресей мемлекетінің астанасы болды. Санкт-Петербург – ірі экономикалық, ғылыми және мәдени орталық, көлік торабы және елдегі ең бір маңызды туристік орталық.
Форумды ұйымдастырушы – Ресей Федерациясы Федералдық Жиналысы Кеңесі және ТМД-ға қатысушы мемлекеттер парламентаралық ассамблеясы.
Іс-шараға парламенттердегі әйелдер, мемлекеттік органдардың, халықаралық ұйымдардың, іскер ортаның, ғылыми қоғамдастықтың, қоғамдық бірлестіктердің өкілдері, қайырымдылық жобаларының басшылары, беделді халықаралық әйелдер қозғалысының қайраткерлері – әлемнің 100-ден аса елінен келген қонақтар қатысты.
Қазақстан делегациясы құрамына Парламент депутаттары, мемлекеттік органдар басшылары, қоғамдық ұйымдар өкілдері кірді.
Ресеймен Қазақстанды тарихтың өзі табыстырып, елдеріміздің көршілестігінен туындаған бауырластық қарым-қатынас байланыстырады.
Елбасы Н.Ә.Назарбаев Қазақстан-Ресей қарым-қатынасына айрықша мән береді. Каспий жағалауы мемлекеттерінің Тамыз айында өткен таяудағы саммитінде ол барлық бағытта қарқын алып келе жатқан қарым-қатынасымыздың жаңа мүмкіндіктері мен перспективаларына жол ашылуда екенін айтты.
Ресей Президенті В.Путиннің қатысуы биылғы форумның маңыздылығын арттыра түсті. Бүгінде Ресейде саяси, экономикалық, әлеуметтік және мәдени салаларда әйелдердің тең дәрежеде атсалысуына қажетті жағдай жасалуда. Әйелдер мүддесі жолындағы 2017-2022 жылдарға арналған ұлттық стратегия жүзеге асырылуда.
Форум пленарлық отырыстан басталды. Онда Мемлекеттік хатшы Г.Әбдіқалықова сөз сөйледі. Сөзінде ол жаһандық қауіпсіздікті қамтамасыз ету мәселелері негізгі басымдықтардың қатарына жататынына көңіл аудартты. Қазақстан бұл үдеріске белсене атсалысушы елдің бірі болып саналады. Президентіміздің сыртқы саясаттағы бастамаларының арқасында Қазақстан БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің Тұрақты емес мүшесі болып сайланды. Орталық Азия мен Ауғанстандағы қауіпсіздікті қамтамасыз ету біздің елдің жіті назарында. Сондықтан біз Тәжікстан мен Қырғызстандағы қақтығыстарды жоюға қатыстық, Иран мен Сирия келіссөздері үдерістеріне орын ұсындық. Жақында Ауғанстандағы әйелдердің құқықтары мен мүмкіндіктерін кеңейту мәселелері жөніндегі өңірлік конференция өтті. Оның қорытындысы бойынша Астана декларациясы қабылданып, аталған мемлекеттегі әйелдердің құқықтары мен мүмкіндіктерін кеңейтудегі өңірлік өзара іс-әрекеттің бағыттары айқындалды. Қазақстан БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің «Әйелдер. Бейбітшілік пен қауіпсіздік» атты 1325-інші қарарын толық қолдайды. Сондықтан да біз әскери қызметте әйелдерді даярлықтан өткіземіз, олар болашақта БҰҰ-ның бітімгершілік миссияларына жолданбақ.
Келесі басымдық – орнықты даму. Оның тұғыры қуатты экономика болып саналады. Бүгінде экономиканы дамытуға қажетті жағдайдың бірі – оған әйелдердің толыққанды атсалысуы. Қазақстан гендерлік теңдікті қамтамасыз етуде елеулі жетістікке жетті.
Мемлекет басшысы атап айтқандай: «Әйел отбасында және қоғамда сыйлы болса, ондай елдің ертеңі үшін алаңдамауға болады».
Тағы бір басымдық – рухани-адамгершілік саласы. Қазіргі кезде мәңгілік рухани құндылықтар жаппай тобырлық теріс ықпалға ұшырауда. Оған қарсы тұру үшін біздің елде қоғамдық сананы жаңғыртудың «Рухани жаңғыру» бағдарламасы қабылданды. Соның нәтижесінде бүгінде ұлттық тарих пен мәдениетке қоғамның қызығушылығы айтарлықтай артты.
Сөзінің соңында Г.Әбдіқалықова Еуразия әйелдер форумы аясында төмендегідей бірқатар бастаманы іске асыруды ұсынды: біріншіден, Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев бастамашылық еткен «Әлем.XXI ғасыр» манифесін жүзеге асыруға әйелдердің атсалысуын күшейту; екіншіден, әйелдердің экономикалық белсенділігін арттыру үшін «Әйелдер. Индустрия 4.0» диалог алаңын қалыптастыру; үшіншіден, мәңгілік құндылықтарды сақтау және ілгерілету үшін тұрақты жалғасатын «Жаһандық рухани жаңғыру» жобасын ұйымдастыру.
Форумның маңызды оқиғасының бірі Мемлекеттік хатшы Г.Әбдіқалықова мен Парламент Сенатының Халықаралық қатынастар, қорғаныс және қауіпсіздік комитетінің төрайымы Д.Назарбаева қатысқан Петербург кездесуі – «Әйелдер жиырмалығының» (W20) ашық отырысы болды. «Әйелдер жиырмалығы» (W20) – «Жиырма тобының» әлеуметтік серіктестермен өзара іс-әрекетінің 2015 мамырда құрылған форматының бірі. Оның мақсаты – әйелдердің рөлін күшейте отырып, G20 елдерінің экономикалық дамуына қолдау көрсету. Отырысқа Аргентинаның төрағалығы аясындағы «Әйелдер жиырмалығының» төрайымы Сусана Бальбо, сондай-ақ W20 ұйымының негізін салушысы әрі президенті Гюльден Тюрктан қатысты.
Кездесуге қатысушылар «Әйелдер жиырмалығы» жұмысының басымдықтары жөнінде пікір алмасты. Олар мына мәселелерді талқылады:
- әйелдер, экономикалар және қоғамдар мүддесі жолындағы халықаралық ынтымақтастық;
- «Әйелдер жиырмалығының» негізгі жетістіктері мен болашақ басымдықтары;
- «Жиырма тобының» әйелдердің экономикалық мүмкіндіктерін кеңейту жөніндегі мәселелерінің күн тәртібіне «Әйелдер жиырмалығының» үлесі.
Парламент Сенатының Халықаралық қатынастар, қорғаныс және қауіпсіздік комитетінің төрайымы Д.Назарбаева форум аясында бірқатар кездесу өткізді. Ол Ресей Федералдық Жиналысы Кеңесі төрайымы В.Матвиенкомен, Беларусь Республикасы Ұлттық жиналысы кеңесі төрағасының орынбасары М.Щеткинамен, Армения Премьер-министрінің зайыбы А.Акопянмен жүздесті.
Бұдан бөлек, форум аясында өткен панельдік сессиялар: «Ана және еңбек: аналардың еңбек нарығына қатысуына қолдау көрсету»; «Әйелдер болашақтың энергиясын жақтайды»; «Әйелдер теңгермелі экономикалық дамуды жақтайды»; сондай-ақ ашық пікірталасқа арқау болған тақырыптар: «Әйелдер климаттың өзгеруі проблемасын шешу ісінде»; «Кәсіпкер әйелдер ынтымақтастықты арттыру мен әлеуметтік-экономикалық өзара іс-әрекетті жақтайды»; «Губернатор әйелдер – аумақты дамыту тиімділігінің стратегиясы».
Қазақстан делегациясы аталған іс-шараларға белсене қатысты. Мысалы «Әйелдер климаттың өзгеруі проблемасын шешу ісінде» тақырыбындағы пікірталаста еліміздің Әйелдер істері және отбасылық-демографиялық саясат жөніндегі ұлттық комиссия төрайымының орынбасары Е.Тарасенко сөз сөйледі. Жайық өзені бойымен жасалған Қазақстан-Ресей экспедициясының жетекшісі ретінде ол климаттың қарқын алып келе жатқан өзгерісі су ресурстарын бөлуге әсерін тигізетінін айтты. Өзен алабының экологиялық түйткілдерін тарқату, тарихи-мәдени мұраның сақтау қажеттігі, шекарааралық ынтымақтастықты дамыту үшін өзара іс-әрекет жасау мақсатымен Қазақстан-Ресей экологиялық экспедициясы ұйымдастырылып келеді, ол 2018 жылы 22-інші рет жолға шықты.
Е.Тарасенко экспедицияның екі ел арасындағы достық дәнекеріне айналғанын атап өтті. Оның құрамында депутаттар, меморгандар өкілдері, эколог-ғалымдар, тарихшы-өлкетанушылар, журналистер, жастар, оқушылар бар. Экспедицияға қатысушылар қоршаған айналаны қорғау мәселелеріне елеулі үлес қосуда. Мәселен, 2016 жылы ХIII Өңіраралық ынтымақтастық форумы аясында Жайық өзені трансшекаралық алабының экожүйесін сақтау жөніндегі Қазақстан мен Ресей үкіметтері арасындағы келісімге қол қойылды, «Жайық күні» белгіленді.
«Әйелдер болашақтың энергиясын жақтайды» атты сессияға «Expo&Women» халықаралық ұйымының төралқа төрайымы, Қазақстан Президенті жанындағы «Жасыл экономикаға» көшу жөніндегі кеңес мүшесі С.Рахымбекова қатысты. Ол әлемдік экологиялық саясатқа Қазақстанның қосқан үлесі жөнінде әңгімеледі. Былтыр Астанада «Болашақтың энергиясы» тақырыбы бойынша ЭКСПО-2017 мамандандырылған халықаралық көрмесі зор табыспен өткені баршаға мәлім. ЭКСПО мұрасын бүгінде ішінара Жасыл технологиялар мен инвестициялық жобалардың халықаралық орталығы тиімді түрде көрсетіп отыр. Қазірдің өзінде 25 «жасыл» жоба жүзеге асырылып үлгерді.
С.Рахымбекова елдегі «жасыл» реформаларды ілгерілетуге әйелдер елеулі үлес қосып отырғанын айтты. Былтыр Экологиялық ұйымдар қауымдастығы құрылды. Ол төмен көміртегілік даму стратегиясын қабылдауға бастамашы, жаңа Экология кодексі тұжырымдамасын әзірлеушінің бірі болды. Сондай-ақ қауымдастық – Жібек жолы елдерінің энергетикалық желісі моделін жасауды көздейтін «Silk Road Super Grid» жобасының бастамашысы.
Болашақтың энергиясын қолдайтын тағы бір қазақстандық жақсы бастама – халықаралық «Expo&Women» әйелдер қозғалысы, «жасыл» экономика мен ЦУР-2030 жетістіктерін жақтайтын қозғалыс. Expo&Women бастамасымен Халықаралық Көрмелер Бюросы ЭКСПО көрмелерінде әйелдердің іс-шараларын өткізу жөнінде шешім қабылдады. Бейжің «ЭКСПО-2019» және «Дубай ЭКСПО-2020» күн тәртібіне климаттың өзгеруі, болашақтың энергиясы, орнықты даму мәселелерін шешуге әйелдердің қосқан үлесі көрсетілетін іс-шараларды қосу туралы ұсыныстар енгізілді.
Форумға қатысушыларды С.Рахымбекова Expo&Women ұсынған Әйелдердің «Бір белдеу – бір жол» бағдарламасы платформасына қосылуға, сондай-ақ «Жібек жолының жасыл дамуы коалициясына» қатысуға шақырды, коалицияның құрылтайшылық конференциясын осы жылдың желтоқсанында Бейжіңде өткізу жоспарланған.
Форум аясында Г.Әбдіқалықова халықаралық ұйымдар өкілдерімен бірқатар екіжақты кездесулер де өткізді.
«БҰҰ-әйелдер» ұйымының атқарушы директоры, БҰҰ Бас хатшысының орынбасары Фумзиле Мламбо-Нгкукамен кездесу барысында Мемлекеттік хатшы әйелдердің қоғам мен мемлекет өміріндегі рөлін, оларды экономиканы нығайту ісіне тартуды ынталандырудың нақты тетіктерін жасау маңыздылығын атап өтті.
Г.Әбдіқалықова экономиканың сапалы және әлеуметтік бағдарын, әйелдер мен қыздарды тиімді әлеуметтік, құқықтық тұрғыдан қорғау шараларын сақтап қалу қажеттігін айтты.
Мемлекеттік хатшы әйелдерді саяси және экономикалық жағынан ілгерілету, гендерлік үйлесімге қол жеткізу мәселелері бойынша Қазақстанда қабылданған шаралар жөнінде айтып берді. Мәселен, «БҰҰ Әйелдер» ұйымымен бірге «Ұлттық әлеуетті күшейту, отбасылық-гендерлік саясатты жүзеге асыру бойынша ведомствоаралық өзара іс-әрекеттің тиімді шараларын әзірлеу мен үйлестіру, әйелдердің ұлттық өндіріске қосар үлесін ұлғайту және оны 1, 5, 8, және 10-шы Орнықты даму мақсаттарын (ОДМ) тиімді іске асыру үшін өсіру, Қазақстан Республикасындағы тұрмыстық сипаттағы зорлық-зомбылықпен күресудің көпсекторлы тәсілін енгізу» тақырыбы бойынша жұмыс жүргізілуде.
Ол, сондай-ақ қазір Еуроодақ «UN Women» ұйымымен бірге іске асырылатын, Ауғанстан қыздарын Қазақстан мен Өзбекстанның жоғары оқу орындарында оқытуға бағытталған бірлескен жобаның бірінші кезеңін қаржыландыру мәселесін пысықтап жатқанынан хабардар етті.
Келесі кездесуде – «Әйелдер жиырмалығының» (W20) негізін қалаушы әрі оның президенті Гюльден Тюрктанмен жүздесуде Мемлекеттік хатшы әйелдердің экономикалық және әлеуметтік дамуда маңызды күш екенін айтты.
Ол, G20 әлемдік экономикалық ынтымақтастық мәселелері бойынша деңгейі жоғары форум екенін, жаһандық экономиканың қуатты, орнықты және үйлесімді өсімін қалыптастыруда басты миссияны орындап отырғанын мәлімдеді. G20 мемлекеттері көшбасшылары экономикалық дамуға әйелдердің атсалысуының мәні зор екенін әлденеше рет айтты. Соңғы жылдары G20 шеңберінде қабылданған барлық құжаттар әйелдерді дамытуға, гендерлік теңдікке қатысты аспектілерді қамтиды. W20 саммиті гендерлік теңдікті, инклюзивті өсімді, халықаралық экономикалық ынтымақтастықты дамытудағы бүкіл әлем әйелдері арасындағы өзара іс-әрекетті ілгерілету бағытындағы маңызды платформаға айналды.
Г.Әбдіқалықова гендерлік саясат жүргізу мәселелері бойынша Қазақстан Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымымен белсене ынтымақтастық орнатып отырғанын айтты. Бүгінде 2017 жыл қорытындысында Дүниежүзілік экономикалық форумның гендерлік даму индексі бойынша Қазақстан әлемнің 144 елі арасынан гендерлік алшақтық жөнінен 52-орын алатынын айтты. 2016 жылы Қазақстан білім беру, еңбекпен қамту, кәсіпкерлік салаларындағы гендерлік теңдік мәселелері бойынша ЭЫДҰ кеңесінің ұсынымына қосылды. Еліміз гендерлік теңдік қағидаттарын енгізу арқылы бағытталған бірқатар бағалы ұсыныстар алды.
Мемлекеттік хатшы әңгімені түйіндей келіп, Қазақстанда қазір жаңа 2030 жылға дейінгі отбасылық және гендерлік саясат тұжырымдамасы жүзеге асырылып жатқанын, ол гендерлік теңдікке қол жеткізуге септігін тигізетін маңызды жайттың бірі – әйелдердің экономикалық мүмкіндіктерін кеңейтуді көздейтінін атап өтті.
Бұдан бөлек, Г.Әбдіқалықова форумға қатысушылар қорытынды жасап, пікір алмасқан, В.Матвиенко және делегациялар басшылары болған Іскерлік таңғы асқа қатысты.
Сондай-ақ ол форумды ұйымдастырушылармен кездесу өткізіп, оларға форумға шақырғаны үшін алғыс айтты және іс-шараның табысты өтуімен құттықтады.
Мемлекеттік хатшы азаматтық қоғамның дамуы әйелдердің белсене атсалысуынсыз ескіліктің жұрнағы болып саналатынын, форум бүгінгі қоғамдағы әйелдердің нақты мүмкіндіктеріне жаңаша көзқараспен қарауға жағдай жасағанын айтты. Қазақстанда әйелдер барлық салада, соның ішінде қарулы күштер мен құқық қорғау орындарында да өз орнын сәтімен тауып жатқанына тоқталып өтті. Қазіргі таңда Қазақстан мен Ресей арасындағы қарым-қатынас өзін екіжақты және интеграциялық өзара іс-әрекеттің тиімді үлгісі ретінде көрсетіп, бүкіл Еуразия кеңістігіндегі тұрақтылық пен қауіпсіздіктің кепіліне айналғанын атап өтті. Қазақстан Ресейдің халықаралық терроризмге қарсы күрестегі күш-жігерін жоғары бағалайтынын жеткізді. Өңірлік қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласындағы маңызды оқиға 12 тамызда Каспий жағалауы елдері көшбасшыларының Каспий теңізінің құқықтық мәртебесі туралы конвенцияға қол қоюы болып саналады. Бүгінде әлемде турбуленттілік сипатындағы күрделі геосаяси ахуал қалыптасып отыр. Осындай жағдайда екіжақты ынтымақтастық қарқынын арттыру, ұлттық экономикалардың үдемелі өсіміне қолдау көрсету және бірлікті, интеграциялық бірлестіктердің тартымдылығын қамтамасыз ету айрықша маңызды.
Екінші Еуразия әйелдер форумы жұмыс нәтижелері бойынша қорытынды құжат қабылдады. Форумға қатысушылардың онда қамтылған, мемлекеттер мен халықаралық ұйымдарды, әлем жұртшылығын шақырған істері:
- мемлекеттік басқару саласында, дипломатиялық қызметте, бизнесте әйелдердің мансабы жолына қойылатын негізсіз кедергілерді жою;
- әйелдердің экономикалық белсенділігін, цифрлы және қаржылық сауаттылығын арттыру бағытындағы арнаулы бағдарламалар әзірлеп, ілгерілету және оларды басымдықтар ретінде халықаралық ұйымдар мен бірлестіктердің күн тәртібіне қосу;
- әйелдердің құқықтық, экономикалық, әлеуметтік мүмкіндіктерін кеңейтуді заңнамалық тұрғыдан қамтамасыз етуге, отбасыны, ана мен баланы қорғау жүйесін жетілдіруге, сапалы медициналық және әлеуметтік көмектің көрсетілуіне жіті көңіл бөлу;
- әйелдер үшін білім алудың қолжетімділігін қамтамасыз етудегі әлемдік тәжірибені қолдану;
- жедел тергеу жүргізу, зорлық-зомбылыққа кінәлілерді қудалау мен жазалау, сондай-ақ тиісті жерінде зорлық-зомбылық құрбанына айналғандардың шеккен зардабының орнын толтыру және т.б. жолдар арқылы дау-шар жағдайы және даудан кейінгі ахуал кезеңінде әйелдер үшін сот әділеттігіне қолжетімділікті арттыру.
Кездесуге қатысушылар келесі форумды 2021 жылы өткізуді және оған Әйелдердің жаһандық форумы мәртебесін беруді ұсынды.
Сонымен қатар Мемлекеттік хатшы Г.Әбдіқалықова форум қорытындысы бойынша «МИР» мемлекетаралық телерадиокомпаниясына сұхбат берді. Онда форум туралы өз ой-пікірін ортаға салып, басқосу тақырыбының жаһандық форматта өте өзекті екенін айтты.
Мемлекеттік хатшы Форум әлемдік деңгейдегі беделді іс-шара ретінде жетіле түскенін жеткізді. Биылғы форумның ерекшелігі сол, онда қауіпсіздік мәселелері орнықты даму тұрғысынан қарастырылды. Әйелдердің экономикалық және әлеуметтік қызметтегі жобаларын жүзеге асыру, сондай-ақ әйелдер қоғамдастығының «БҰҰ – әйелдер», ШЫҰ, БРИКС, АТЭС, «Жиырманың тобы» (G20), Әйелдер «Жиырмалығы» (W20) тәрізді жаһандық және өңірлік интеграциялық бірлестіктердегі рөлін күшейту жайы талқыланды.
Жалпы, Мемлекеттік хатшы Г.Әбдіқалықованың Екінші Еуразия әйелдер форумына қатысу үшін Санкт-Петербургке барған жұмыс сапары гендерлік мейнстримингтің қазіргі ахуалы, даму перспективалары төңірегіндегі ауқымды да мазмұнды диалогтың өрбуіне зор септігін тигізді.
Форум ұлы тұлғаның ұлы сөздерін тағы да айқын айшықтай түсті. Бұл ретте қазақтың әйгілі жырауы, «Ленинградтық өренім!» деген атақты толғау авторы Жамбыл Жабаевтың бір кезде: «Ел менен ел достасқан, ғасыры туды адамның» деп жырлағаны ойға оралады.
Майраш КӨЗЖАНОВА,
Мемлекеттік хатшының хатшылығы
меңгерушісінің орынбасары
Астана – Санкт-Петербург – Астана