Баскөл, Шөптікөл (Жаңатілек ауылының тұсында), Құркөл, Қазалыкөл, Айнакөл мен қазіргі уақытта тұрып жатқан ауылдың аты – Кенжекөл. Яғни, соңғы көл. Сонда деймін-ау, бұрынғы бір замандарда ақсақал,қарасақалдар жиылып, алдарына өлкедегі жер-судың картасын жайып салып, мына көлді былай, ал мына көлді былай атайық деп бәтуаласқан сияқты. Және қалай дәл тауып қойылған! Бұл көлдердің барлығы жылма-жыл Ертіс суымен толығып отырады. Қандай құрғақшылық болса да, сәл-пәл тайыздағанымен, мүлдем құрғап кетпейді.
– Жаңатілек бұрын Бүркітбай ауылы деп аталыпты, – дейді сол бір бай ұрпағы Тимур Сүлейменов.Ол 1942 жылы туған екен. Онымен автобуста кездейсоқ жолықтық. Ресейде туып, Кенжекөлде тұрыпты. Бірақ арғы аталары Ертістің сол жағалауынан екен. Кәмпеске кезінде қуғынға ұшыраған ғой. Руы – иман. Жаңатілекті былайғы жұрт «Имандар ауылы» дейді. Онысы рас. Ауылда тұрғанда оған анық көзім жетті.
Комсомол да жолдың оң жақ қанатындағы (қаладан келе жатқанда) шағын ауыл. Бір кездері отар-отар қой өргізген білдей бір бөлімше болды. Қазіргі қалғаны – соның жұрнағы. 70-ші жылдары «қой басын 50 миллионға жеткіземіз» деп шапқыладық. Шұбартаулық жастар бастама көтеріп, бүкіл Қазақстан соны қолдап, іліп әкетті. Біздің ауданда ең алғаш құрылған қой өсірушілердің «Жалын» комсомол-жастар бригадасы осы бөлімшеде тұрды. Бригада қазір жоқ,бірақ Комсомол деген аты қалды...
Сол Комсомолдың бауырында Қарағанды деген жер бар. Бұрын онда қара түлкі өсіріпті. Аң фермасы болған. Қазір шаруа қожалығы отыр. Жалпы Құрамада, естуімше, қазіргі уақытта мал бағылмайтын жер жоқтың қасы. Бұрынғы Қошай, Қарапан, Абылай, Тоққожа, Жанай, Арын, Бурылайғыр, Ахметащы, Жалғызағаш, Шанханай, Шұбарқұнан, Нұрыш, Молдабай, Күшікжығылған сияқты шопан нүктелерінде қой-ешкі, тайынша-торпақ, жылқы бағылады. Қырдағы жер атауларынан аздап қателесуім де мүмкін, өйткені мен Құрамаға келген 1993 жыл құлдыраудың басы еді.
Құрамада «Наршөккен» деген жер бар. Бұл да баяғы зор байлықтың нышаны іспеттес атау. Жалтырдағы «Түйекашар», «Сарыінген», «Ботақора» сияқты. Баяғыда бабаларымыз Ойсылқара түлігін де ұстаған деген сөзге нақты дәлел.
Осы қатардағы Абылай – Абылай хан тоқтап, аял қылған жер екен. Ал Тоққожа – минералды су көзі шыққан жер, бірақ әлі халық игілігіне жұмсалмай келеді. Оны игеруге біраз қаржы керек шығар.
Бұл жерде Тоққожа атамыз алғаш картоп егіп, бақша өсірген. Биікке бойлаған тал-теректері болатын. 50-жылдар ортасындағы, тың көтеру кезінде шеттен келген орыстар трактормен сүйретіп, ағаштарын құлатып, кесіп, үйлерін жылытыпты, дейді Әрміш (Армия Бөкенов) ақсақал.
Жер-су атауларының бір парасы кісі аттарымен аталған. Қаймолда, Қарабек, Дәрібай, Мүсәпір, Баймырза, Мағауия, Дәден, Темірше, Байназар, Байбақы, Жоламан, Айдабол, Арнаш, Молдабай, Таянышбай, Жәдік, Малкелді, Абақан, Оспан, Бақы, Тоқсары, Қоржынбай, Капикен. «Баяғыда Капитонов деген Ресей армиясының полковнигі отставкаға шыққаннан кейін, шамамен 1916 жылы, Жаңатілектің бауырында усадьба салдырып,отбасымен тұрады. Жергілікті жұрт сол жерді «Капикен» атап кетіпті», дейді Өмірзақ Балкенов ағамыз.
Жалпы, Май өңірінде «түбек» деген сөз көп кездеседі. Көктүбек, Кеңтүбек (бұрынғы «Жалтыр» совхозының орталығы), Қарынтүбек (Саты ауылының тұсында), Майтүбек (бұрынғы «Спутник» совхозының орталығы), Мамыртүбек (Еңбекші ауылынан төмен қарай).
Кезінде Жеңіс Марданов ағамыздың «Ауыл аты – Көктөбе емес, Көктүбек!» деген мақаласы да шықты. Бірақ оған құлақ асқан ешкім болған жоқ. Қалың көпшілік зорлықпен таңылған «Белогорьеден» құтылғанына «тәуба!» десті...
Талды деген жер мен бұрын тұрған Жалтыр ауылында да болды. Тал – суды жақсы көретін, су жағасында ғана өсетін ағаш қой. Әйтпесе, жер асты суы жер бетіне жақын әрі тұщы болуы керек. Ондай болмаса, тал өспейді. Дәл осылай аталатын жер Құрамада да бар. Ауылдан шамамен 25 шақырымдай қашықтықта. Қазір мұнда кішігірім ауыл отыр. 20-дай отбасы бар. Ауылдағы ең ірі шаруа қожалығы да осында.
Ғабит САПАРОВ
Павлодар
