Қазақстан Республикасының салық заңнамасы салық салу қағидаттарына негізделеді. Салық салу қағидаттарына міндеттілік, анықтық, салық салу әділеттілігі, Қазақстан Республикасы салық заңнамасының жариялылығы мен салық жүйесінің бірізділігі жатады. Қазақстан Республикасының салық жүйесі Қазақстан Республикасындағы барлық салық төлеушілер (салық агенттері) үшін бірыңғай жүйе болып табылады.
Өз кезегінде салық төлеуші салық міндеттемелерін орындауға міндетті. Ал салық агенті Қазақстан Республикасы салық заңнамасына сәйкес салықтың дер кезінде ұсталуы және белгіленген мерзімде бюджетке төленуін бақылауға міндетті. Салық төлеуші салық тіркеушілерінен басқа салық нысаналарын салық қызметі органдарына «Бюджетке төленетін салық және басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының Кодексіне сәйкес (бұдан әрі - Салық кодексі) тапсырады.
Осы мақалада салық төлеушілердің электрондық түрде және қағаз жүзінде салық туралы есептерін тапсырған кезде жіберетін қателіктері туралы, соның салдарынан қозғалатын әкімшілік істері туралы сөз қозғауды жөн көрдік.
Салық кодексінің 584-бабына сәйкес салық нысанасы мынадай жағдайда мерзімінде тапсырылмады деп есептелінеді, егер:
1) Кодекске сәйкес өкілетті органдар белгілеген тәртіпке сәйкес келмесе, немесе
2) салық қызметі органдарының кодтары көрсетілмеген немесе дұрыс көрсетілмеген жағдайда, немесе
3) сәйкестендіру нөмірі көрсетілмеген немесе дұрыс көрсетілмеген, немесе
4) салық төлеу мерзімі көрсетілмеген немесе дұрыс көрсетілмеген, немесе
5) салық есебінің түрі көрсетілмеген немесе дұрыс көрсетілмеген, немесе
6) салық есебіне қатысты Кодекс талаптарына сәйкес дұрыс қол қойылмаса, немесе
7) өкілетті орган белгіленген тәртіпке сәйкес электрондық пішім құрылымы бұзылса.
Атап айтқанда, әкімшілік жауапқа тартылған хаттамаларды тексерген кезде салық төлеушілер тарапынан жиі жіберілетін мынадай қателіктер анықталды – салық органының коды дұрыс көрсетілмейді, яғни код жазылатын бағанада «салық органының коды», «мекен-жайы бойынша», «жеке сот атқарушысы, адвокат, нотариус, жеке кәсіпкердің мекен-жайы». Мәселен: жеке кәсіпкер тұрғылықты мекен-жайы бойынша Астана қаласы, Сарыарқа аудандық салық басқармасына (6203), жеке кәсіпкерлік қызметінің мекен-жайы бойынша Алматы аудандық салық басқармасына (6202) қарасты аймақта тұрады. Алайда, салық төлеуші салық есебін жіберген кезде өзінің мекен-жайы және жеке кәсіпорынның мекен-жайы туралы бір-ақ кодты 6202-ні көрсетеді. Дұрысы ол өзінің тұрғылықты мекен-жайы бойынша 6203 кодын кәсібінің мекен-жайы бойынша 6202 кодын көрсетуі қажет. Бұл қателік Салық кодексінің 584-бабына сәйкес салық туралы есеп мерзімінде тапсырылмауы деп шешім қабылдауға негіз болады.
Салық төлеуші Салық кодексінің 584-бабына сәйкес қателіктер жіберсе, «Әкімшілік құқық бұзушылық туралы» Қазақстан Республикасының Кодексінің 206-бабына «Қазақстан Республикасының заңнама актілерінде белгіленген тәртіпке сәйкес салық төлеуші салық органдарына дер кезінде салық жөніндегі есебін тапсырмады» деген әкімшілік жауапқа тартылады. Әкімшілік тәртіпті бұзғаны үшін айыппұл жеке тұлғаларға 15 ЕАК (22 268 теңге) лауазымды тұлғаларға, жеке кәсіпкерлерге, жекеменшік нотариустерге, адвокаттарға – 30 АЕК (45 360 теңге) шағын және орта бизнес немесе коммерциялық емес ұйымдар субъектілерінің заңды тұлғаларына – 45 АЕК (68 040 теңге), ірі кәсіпкерлік субъектілеріне жататын заңды тұлғаларға – 70 АЕК (105 840 теңге) мөлшерінде салынады.
Тұрғындардың және кәсіпкерлердің төмен дәрежедегі салық мәдениеті жемқорлыққа жағдай туғызатын факторлардың бірінен саналады. Салық заңнамасының ережелерін білмеудің салдарынан салық төлеушілер еркінен тыс тәртіп бұзушылықтарға жол береді. Соның салдарынан әкімшілік жауапкершілікке тартылады. Сөйтіп, салық төлеушілер бұл жауапкершіліктен құтылу үшін әртүрлі сыбайластық әрекеттерге барып, жең ұшынан жалғасу жолын іздейді.
Азаматтардың, ұйымдардың және жалпы мемлекеттің заңды құқықтарын және мүдделерін қорғау мақсатында, сонымен бірге салық қызметі инспекторларының тарапынан жіберілген қызметтік және сыбайластық тәртіп бұзушылықтарды, қызмет этикасын сақтамаған оқиғаларды хабарлау үшін, қоғамның сенімін қамтамасыз ету мақсатында Астана қаласы, Алматы аудандық салық басқармасында 8 (7172) 37-68-03 сенім телефоны жұмыс істейді және шағымдар мен ұсыныстар жәшігі орнатылған.
Жоғарыда айтылғандарды ескере келіп, азаматтардың өздерінің заңдық құқықтарын сақтау мақсатында салық заңнамасы нормаларын оқуды және салық міндеттерін дер кезінде және толық көлемде орындау қажеттігін еске саламыз.
Айым ТҰРҒЫМБАЕВА, Салық басқармасының қызметкері.
