Денсаулық демеушісі Алматы көп салалы клиникалық ауруханасы туралы сөз

Бейсенбі, 11 қазан 2012 7:11

Алматы облысының оңтүстік өңірінің тұрғындарына 60 жылдан астам уақыт сапалы медициналық қызмет көрсетіп келе жатқан Алматы көп салалы клиникалық ауруханасы «басы ауырып, балтыры сыздап», жанына дауа іздеп келген жандардың маңдай тірейтін бірден-бір емдеу орны, қазақы ұғыммен айтсақ, қарашаңырағы…

Бейсенбі, 11 қазан 2012 7:11

Алматы облысының оңтүстік өңірінің тұрғындарына 60 жылдан астам уақыт сапалы медициналық қызмет көрсетіп келе жатқан Алматы көп салалы клиникалық ауруханасы «басы ауырып, балтыры сыздап», жанына дауа іздеп келген жандардың маңдай тірейтін бірден-бір емдеу орны, қазақы ұғыммен айтсақ, қарашаңырағы…

Алматы көп салалы клини­ка­лық ауруханасы 1952 жылдың 10 қаңтарында Алматы облыстық халық депутаттары кеңесінің ше­шімімен Алматы қаласындағы Малая станица ауруханасы базасында 75 орындық мекеме ретін­де құрылады. Жыл соңына дейін емдеу мекемесі 200 орындық терапия, хирургия, балалар және перзентхана бөлімдерімен толы­ғады. 1958 жылы №2 облыстық аурухана Талдықорған қаласында ашылып, аталмыш емдеу орны №1 Алматы облыстық ауруханасы атанады. Он жылдан кейін 250 орындық емдеу және күніне 500 кісі қабылдайтын емханасы бар 3 бокстан тұратын, жергілікті ра­дио­телефон қызметімен қамтыл­ған 3 қабатты ғимарат пайда­ла­нуға беріледі. Одан кейінгі жылдары урология (30), неврология (30), онкология (30), травматология (40) бөлімдерімен толығып, аурухана 355 орынға ұлғаяды. Ақыл-кеңестік емхана құра­мын­да жоспарлы шұғыл көмек көр­сететін бөлімше ашылып, санавиация жасақталады. Бұл бөлім­де 3 ұшақ, 5 дәрігер, 4 диспетчер, 10 жүргізуші тәулік бойы жұмыс істейді. Ал 1972 жылы облыстық ауруханада 10 ауданның 718 мың халқына қызмет көрсететін терапия, гастроэнтералогия бөлімде­рі­мен төсек-орын саны 450-ге ұлғаяды.
Аурухананың қалыптасу ке­зең­­­дері мен өсу жолдары респуб­лика денсаулық сақтау сала­сы­ның күллі даму жүйесімен тығыз байланысты. Оған дәлел, 1978 жылы Алматыда тарихи оқиға бо­лып тіркелген Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының ұйымдастыруымен әлемнің 134 мемлекетінен мыңнан аса делегат қатысқан ХХ ғасырдың ұлы хартиясы – «Алматы Декларациясы» қабылданған халықаралық конференцияда медицина мамандары мен ғалымдарына көрсетілген 50 нысанның 38-і осы Алматы облыстық ауруханасына қарай­тын емдеу мекемелері еді. Сол жолы конференция делегаттары еліміздің медицина маманда­ры­ның білімі мен біліктілігіне жо­ғары баға беріп, біздің алғашқы медико-санитарлық көмек көр­се­ту жүйесін өздеріне қолдануға ұйғарым жасайды.
1986 жылы 2 қабатты жаңа акушерлік-гинекология корпусы іске қосылады. Сөйтіп, Перинаталды орталық (150), пульманология (30), нейрохирургия (30), жансақтау (6) бөлімдері ашылып, ауруханадағы кереует саны 610-ға жетеді. Әсіресе, Перинаталды орталықтың ашылуы облыстың акушерлік-гинекология қыз­ме­ті­не серпін береді. Үкімет тарапынан мол қаражат бөлініп, анестезиолог, реаниматолог, акушер-гинекологтан құралған дәрігерлер тобы тәулік бойы қызмет көрсе­теді. Сол кезеңде облыс көле­мін­де ана өлімінің жылына 25-29 оқиғасы тіркелсе, жаңа орталық қызметінен кейін бұл көрсеткіш 2 есеге азаяды.
Иә, өткенсіз бүгін жоқ деген. Кезінде ұйымдастыру, қалыптасу, өсу, көркею жолдарын басынан өткізген аурухана облыс жұрт­шылығына медициналық қызмет көрсететін ірі орталық болып қалыптасуымен қатар, елімізде кәсіби дәрігер мамандарды даярлауда өзіндік дәстүрі бар мектеп те бола білді. Бүгінде алпыс белесті бағындырған облыстық емдеу мекемесінің іргетасын қалап, аурухананың алғашқы бас дәрігері қызметін атқарған Қазақ КСР-інің еңбек сіңірген дәрігері, Отан соғысының ардагері Әбді­ғали Тұржановтың еңбегі ұрпақ­тар жадында еш ұмытылмақ емес. Әбдіғали Тұржанұлының бас­таған ісін одан әрі жалғас­ты­рып, аурухананы басқарып, оның көркейіп, дамуына үлес қосқан азаматтар қазір отандық медицинаны ұйымдастыруда білікті басшы, кәсіби маман ретінде елі­міз­дің ірі қалалары мен облыстарында басшылық қызметті ла­йық­ты атқаруда. Олардың қата­рында Әлмұрат Шәріпов (1968-75), Абай Баспақов (1975-79), Орынбай Дайырбеков (1979-81), Сайлаубек Тәукейұлы (1981-88), Болат Жұбашев (1989-95), Қанат Әбіқұлов (1995-2002), Ұлтай Кілт­баева (2002-2010), Т.Сансызбаев (2010), Б.Қойлыбаев (2011) бар. Әсіресе, емдеу орнын ұзақ жылдар басқарған Ұлтай Кілт­баева еңбек жолын осы ауруханадан бастап, оның барлық баспал­дағынан өтеді. Ол кісі басқарған кезде 2 млрд. теңге көлемінде арнаулы медициналық жабдықтар сатып алынып, облыста тұңғыш рет 30 орындық көз аурулары бө­лімі ашылады. Акушерлік-ги­не­кология қызметін көрсету ісінде де түбегейлі өзгерістер орын алып, ана мен бала өлімі күрт азаяды. Қалай дегенде де, облыс­тық клиникалық аурухана ұста­ханасынан шыққан дәрігерлердің арасында Алматы облысына ғана емес, республиканың мақтаны­шы­на айналған КСРО халық дә­рігері З.М.Мадиеваны, Еңбек Қы­­­­зыл Ту орденді дәрігер М.Г. Крылованы, т.б. үлкен құрметпен атауға болады.
Шынын айту керек, бұдан бір жыл бұрын аурухананың бас дә­рігері қызметіне медицина ғы­лым­дарының кандидаты, жоғары дәрежелі уролог Қуатжан Тұрыс­бе­ков келгелі емдеу орнында үл­кен серпіліс сезіледі. Оңтүстік астанадағы жедел жәрдем ауруханасында қызмет жолын бастаған Қуатжан бұған дейін Қазақстан Пре­зи­денті Іс басқармасының Алматы қаласындағы орталық клиника­лық ауруханасында урология бө­лі­міне жетекшілік жасайды. Қа­ғылез жас маман қай жерде қыз­мет атқармасын істің көзін біліп, өз мамандығын меңгеруде үнемі ізденісте жүреді. Міне, сол қа­си­еттері оған үлкен мекемені сеніп тапсырғанда күш-жігер қосты.
Қашанда білікті басшы бір күнмен өмір сүрмесе керек. Өзі­нің бастамашылдығымен, жаңа­шыл­дығымен ұжымды бірден бау­рап алған жаңа басшы бүгінде орынтаққа жайғаса қалса сенімді командасын жасақтайтындар қа­та­рынан болмай шығады. Қайта керісінше, сол ұжымға қалайда кірігудің жайын ойластырады. Ең алдымен 310 төсек-орындық ауру­хананың, оның ішінде 12 клиникалық, 13 параклиникалық және кеңес беру-диагностикалық орталықтардың жұмысымен, емдеу орнының материалдық-тех­ни­калық жағдайымен, ондағы 700-ден астам қызметкердің атқа­ратын қызметімен жіті танысып шығады. Бүгінде ауруханада қалт­қысыз қызмет жасап жатқан 128 дәрігердің 9-ы ғылым докторы, 13-і ғылым кандидаты, 4-уі доцент, 2-уі еңбек сіңірген дәрі­гер, 45-і жоғары санаттағы дәрі­герлер болса, 292 орта медици­на­лық қызметкердің 124-інің жоға­ры, 32-сінің бірінші санатты еке­нін айтар болсақ, оның үлкен күш екенін, сол арқылы алынбайтын қамалдың болмайтынын сезіне түсесіз.
– Мәселен, бір жарым млн.-нан астам халқы бар Алматы қа­ласының тұрғындарына медици­налық қызмет көрсетіп отырған емдеу орындарын таңдауға ерік­тері бар, – деп шешіле сөз бастады бас дәрігер Қуатжан Тұрар­ұлы. – Неге десеңіз, шаһарда ірі-ірі жеті аурухана, оған он рес­пуб­ликалық дәрежедегі ғылыми ор­та­лықты қосыңыз. Қала халқы соның кез келгеніне барып емделе алады. Яғни, оларға мүм­кін­ші­лік те, таңдау да бар. Екіншіден, ол емдеу орындарының бүгінгі материалдық жабдықталуы өте жоғары деңгейде. Ішіне кірсең шыққысыз.
Ал облыстық ауруханаға келсек, бұдан алпыс жыл бұрын тұрғызылған аурухананың бас ғи­маратына 1998, 2003, 2007 жылдары кезең-кезеңмен облыстық бюджеттен қомақты қаражат бө­лініп, күрделі жөндеу жүргізіл­генімен, сапасы төмен болып, олардың да кетеуі кетіп тұр еді.
Міне, осы олқылықтар мен ше­гіне жеткен кемшіліктерді жою­дың жолын іздеген басшы қажетті құжаттарды дайындап, жаңадан келген облыс әкімі Аң­сар Мұсахановқа кіріп, бар жағ­дайды баяндайды.
Облыс әкімі бар жағдайды нақты біліп, шешім шығару үшін арнайы комиссия құрады. Облыс­тан келген экономист, қаржыгер, іскер жігіттер бар жағдайды кө­зімен көріп, көңілдерін сендірген соң облыс әкімінің алдына не істеу керектігі жөнінде бағдар­ла­ма жасап апарады. Сонымен күр­делі жөндеу кезең-кезеңмен жүр­гізілетін болып шешіледі. Биыл­ғы жылға жансақтау, қабылдау бөлімдері, босанатын, кір жуатын, ас дайындайтын блоктарды күрделі жөндеуден өткізуге 135 млн., ал аурухана аумағын қор­шап, абаттандыру мен көгал­дан­дыруға 190 млн. теңге бөлінеді.
Аурухананың басқа да проб­лемалары да аз емес. Облыс тұр­ғындарына жедел және жоспарлы медициналық қызмет көрсететін жалғыз мекеме болғандықтан бү­гінгі таңдағы 310 төсек-орын аздық ететіндіктен, науқастардың кезек күтуіне тура келуде. Бел­гіленген 310 төсектің орнына 350-400 науқас жататындықтан, дәрі-дәрмек, тамақ, оталық материалдар жетіспей қиналады. Өйт­кені, Үкімет қаражаты тек 310 төсекке есептелінген. Жаны қи­на­лып, ауруы дендеп шалғай ауылдан келген науқасты қалай қайтарсын. Бұл мәселеге де көңіл бөлген облыс әкімі амандық болса, аурухана ауласынан жүз елу орындық қосымша блок, сондай-ақ қаланың күнбатыс жағынан тағы да үш жүз төсектік жаңа аурухана салуға қаражат, инвесторлар қарастырамыз деп уәде етуі әзірге дәтке қуат беріп тұр.
Аурухана бүгінде меди­цина­лық техника, құрылғы, аппараттармен жабдықталған. Дегенмен, әлі күнге осындай ірі емдеу орнында дәл, нақты диагноз қоюда ауадай қажет МРТ-ның болмауынан науқастар әр жерге барып, әуре-сарсаңға түсуде. Егер, еуро­­­­палық стандарт бойынша отыз мың, дүниежүзілік стандарт бо­йынша жүз мың тұрғынға осындай бір аппарат керектігін ескерсек, әрине, екі млн. халыққа Тал­ды­қорған қаласында бір қондыр­ғы жеткіліксіз.
Бас дәрігер облыс әкімінің келісімін алған соң ұжымды жинап, қуанышты хабарды жеткізе отырып, биылғы жылдың ерек­ше­лігін, алда үлкен жауапкер­ші­лік, сын тұрғанын айтады.
– Аурухананың 60 жылдығын атап өтетін болдық. Бұл бар­ша­мызға ортақ қуаныш, – деп ұж­ым­ды ашық әңгімеге шақырды.
Осылайша, дайындық басталып кетеді. Алдымен өмірі қолға алынбаған аурухана тарихын тү­гендеп, жинақ дайындауға кірі­се­ді. Ал мерейтой күні өткізілетін ғылыми-теориялық конференция аясында осы уақытқа дейін әр­кім­нің айналысып жатқан ғылы­ми деңгейдегі еңбектерінің басын құрап, тағы бір кітап шығаруды ұйғарады. Осы уақыт аралы­ғын­да құрылыс жұмыстары да аяқ­талуға жақын қалды. Күрделі жөндеу барысында бүкіл аурухана ғима­рат­тары сейсмикалық жа­ғынан кү­шейтіліп, металконс­трук­циямен қапталды. Жан­сақ­тау бөлімінің еуропалық жобасы жасалынып, дүниежүзілік стан­дартқа лайықты жасақталды. Кір жуатын, асхана блогының іші-сырты қырып тасталып, тере­зе­лері ауыстырылып, жылу қазіргі заманға лайықталып, жаңа ке­­­йіп­ке енген.
Ал атшаптырым аумақты алып жатқан аурухана ауласы да адам танымастай өзгерді.
Бүгінгідей ай сайын емес, күн санап қарыштап дамып отырған медицина көшіне ілесуде дәрі­гер­лердің білімін жетілдіріп, кәсіби шеберлігін арттыру – күн тәрті­біндегі мәселенің бірі. Бұл ретте аурухана дәрігерлері Үкіметтің тегін оқытуға арналған бағдар­ламасының нәтижесінде шетелге, Алматы мемлекеттік дәрігерлер білімін жетілдіру институтына барып мамандығын шыңдап, же­тілдіруде. Ал қосымша білім ал­ғысы келген талапкерлерді үлкен фармкомпаниялар арқылы да оқы­тып алуда. Мәселен, жыл басынан бері он дәрігер оқып келсе, қыркүйек айынан бір дәрігер Кореяда дәріс алуда.
Медицинадағы үлкен жетіс­ті­гіміз десек те болғандай, бүгінде санавиацияға Үкімет қыруар қа­ра­жат бөлуде. Егер алыс шалғай ауылда немесе көлік жете алмайтын қиын жерлерде, мәселен, қойшы­ның әйелі босана алмай жатса, аудан орталықтарында қан кету фак­­­тісі орын алса, сани­тар­лық ұшақ­пен жедел түрде ауру­ханаға жет­­­кізіледі. Бір жарым жылдың ішін­­де санавиацияға елу, биыл отыз, ал реоанимобильге ай сайын жүз­ге дейін шақырту түсіп жатады.
Ауруханадан жиырма төсектік ақылы бөлім ашылуы да құп­тар­лық іс. Бұған дейін ақылы бөлім болмағандықтан жақсы жағдай іздеген қалталы науқастар Алма­тының емдеу орындарына немесе жеке меншік орындарына кетіп жатты. Сондықтан, ақылы бөлім облыс көлемінде ашылған алғаш­қы қарлығаш болып саналады.
Аурухана С.Д.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина мен Қазақстан-Ресей медицина университеттерінің профес­сор-тәлімгерлерімен көп уақыт­тан бері тығыз ғылыми-өнд­і­ріс­тік байланыста, бұл өз кезегінде науқастарға сапалы медициналық қызмет көрсетуде оң нәтиже беріп, зор ықпалын тигізіп отыр.
Облыстың көрсеткіші – мем­ле­­кеттің де көрсеткіші. Соңғы жылдары Елбасы Н.Ә. Назар­баевтың 2011-2015 жылдарға арналған «Саламатты Қазақстан» бағдарламасы аясында аурухана бөлімшелері заман талабына сай халыққа сапалы медициналық қызмет көрсетуде медициналық құрал-жабдықтармен толық­ты­рыла түсуде. Соның нәтижесінде ауруханада жоғары арнаулы ме­дициналық көмек көрсетіліп, миға, жұлынға, көзге күрделі оталар жасалуда. Қазіргі заман талабына сай денені кеспейтін эндо­скопеялық әдістер қолданылады. Қан тоқтататын аппараттар алын­ған. Бүгінде елімізде өлім мен сырқаттанушылық жағынан жү­рек-қан тамырлары аурулары бі­рін­ші орында екенін ескерсек, аурудың алғашқы «алтын саға­тында» көмек көрсетілсе, нау­қас­ты аман алып қалуға болатын­дық­тан, мұнда оған қажетті аппараттар алу жағы да қарас­ты­ры­лып отыр. Мәселен, облыс әкім­дігінің қолдауымен 230 мың дол­ларға ангиограф алынды. Алдағы уақытта жүрекке коронаография, ангиография, қан тамырларын стенттеу, аортакоронарлы шунттау оталарын жасауды қолға алмақ.
Гүлзейнеп СӘДІРҚЫЗЫ,
«Егемен Қазақстан».
АЛМАТЫ.