Обрадор: «Бұл босқыншылық болды, онда көптеген әділетсіздіктер орын алды, қылыштар қарапайым халыққа жұмсалды», дей келе сол кезде қазіргі тілмен айтқанда адам құқықтарының бұзылғанын алға тартып, халықтың жөнсіз жапа шеккеніне, себепсіз және есепсіз қырылғанына Испания королінің жауап беруін сұрады. APF порталында жарияланған сөзінде Мексика басшысы: «Татуласатын уақыт жетті. Бірақ бірінші кешірім сұрайық», деген. Ал Испания тарапынан оған бірден бас тарту мағынасында жауап берілді. «Әлбетте, Испания мұндай кешірім сұрамайды», деп жазды Испанияның сыртқы істер министрі Джозеп Боррелл. Аргентинаға барған сапарында аталған министр: «Наполеон сарбаздарының Испанияға басып кіргені үшін Франциядан кешірім сұрауын талап етпейміз ғой», деп Мексика президентінің бұл сұрауы сәл негізсіздеу әрі таңданарлық іс екенін айтқан.
Обрадор 1519 жылдың 14 наурызында испандық Конкистадор Хернан Кортес пен қазіргі Мексика жерінің байырғы халықтары арасындағы алғашқы шайқастың орнына келеді. Еheguardian сайты сілтеме жасаған туиттер парақшасындағы видео жолдауында Мексика президенті адам өлімі мен құқықты таптау 1821 жылға дейін жалғасқанын жеткізген. «Осы уақыт ішінде мыңдаған адам ажал құшты. Бір мәдениет пен өркениетке басқа біреудің ұстанымын мәжбүрлікпен таңды», дейді ол.
Мексика президентінің корольге жолдаған хатының мазмұны жұртшылыққа жария болып кетті. Соған қатысты Испания үкіметі оның көпке мәлім болғанына өкінішін білдіріп, достық қарым-қатынасты нығайтуға үндеген арнайы жауап жазды. Жауап хатта: «500 жыл бұрын испандықтардың қазіргі Мексика жеріне келуі заманауи көзқарастар тұрғысынан бағалануы мүмкін емес. Бауырлас халықтарымыз әрқашан біздің ортақ өткенімізді агрессиясыз және сындарлы тұрғыдан, ортақ мұрасы бар еркін халықтар ретінде қарастыра білді», делінген. Сондай-ақ Испания билігі президент Обрадордың хатына жазған жауабында заманауи Мексика аумағын жаулап алу кезінде испандықтар жасаған қылмыстарды, яғни осыдан бес жүз жыл бұрын өткен оқиғаларды қазіргі заман биігінен бағаламауға шақырды.
Ал Мексика басшысының айтуынша, аталған оқиғаның қандай зардап әкелгенін арнайы комиссия анықтауы қажет. Ол сонда ғана Испания кешірім сұрайтын шығар деген ойда. «Байырғы Мексика халқының басым бөлігі испандықтар келгеннен кейін, дәлірегі он жылдықтар бойы негізінен сол Еуропадан әкелінген аурулардан қайтыс болды», деген Обрадор құрылатын арнайы топтың зерттеуі арқылы 5 ғасыр бұрын бәрінің қалай болғанын, шын мәнінде қиянат жасады ма, жоқ па, белгілі болады деп сенеді.
Мексика президенті Германия секілді мексикалық үндістерді жазықсыз қырғынға ұшыратқаны үшін Испанияның құн төлеуін, яғни репарацияның (латыннан аударғанда reparatio – қалпына келтіру деген мағынаны береді, бұл – шабуылға ұшыраған мемлекетке агрессия көрсеткен мемлекеттің құқықтық құжатта анықталған көлеммен материалдық шығынды өтеуі – А.Ш.) қарастырылғанын қалайтындай. Немістер елі Бірінші дүниежүзілік соғыстан кейін Версаль бітім шарты бойынша талап еткен тарапқа 269 миллиард алтын марка, яғни шамамен 10 мың тонна алтын төлеуге тиісті болды. Репарациялық комиссияның шешімімен аталған сома 132 млрд-қа қысқартылды. Соның өзін Германия, Lifejournal-дың мәліметінше, 2010 жылы ғана өтеп біткен. Ал қазіргі таңда тұрақсыздыққа бейім экономикасымен Испанияға төлем төлеу тиімсіз екені анық.
Осылайша Мексика сонау 500 жыл бұрынғы тарихи оқиғаның әділдігін іздеп, мыңдаған адамның өліміне кешірім сұратып, зауал үшін сауал тастайды және зерттеуді талап етеді. Ал қазақ даласында қолдан жасалған кешегі, орын алғанына бір ғасыр да өтпеген ашаршылықтың, ондағы зардап шеккен, қынадай қырылған бірнеше миллион халықтың құнын кім сұрайды, кім өтейді?..
Айдана ШОТБАЙҚЫЗЫ,
«Egemen Qazaqstan»
